ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

عزاداری‌های استان گلستان

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

عزادارى ماه محرم

ماه محرم با مراسم و آئين‏هاى آن در ميان مردم استان گلستان داراى جايگاهى برجسته مى‏باشد. اين مراسم با سياه‏پوش نمودن مساجد، حسينيه‏ها و تكايا و افراشتن پرچم سياه بر فراز منازل، بازار و مغازه‏ها شروع مى‏شود.

در پنجمين روز محرم بنابر يك سنت ديرين علم‏هاى عزا با پارچه‏هاى الوان زينت داده مى‏شود. اين مراسم در ميان مردم استان به «علم بندان» شهرت دارد كه به نام حضرت عباس عليه‏السلام علم‏ها را بسته و به حركت درمى‏آورند. با بستن علم‏ها، مراسم عزادارى در استان آغاز مى‏شود و هيئت‏هاى عزادار در خيابان‏ها به سينه‏زنى و زنجيرزنى مى‏پردازند.

اوج عزادارى در روزهاى تاسوعا و عاشورا مى‏باشد. در اين روزها دسته‏ها با شكوه خاص در حالى كه در عزاى سالار شهيدان در حزن و اندوه فرو رفته‏اند به طرف امام‏زاده‏ها و محل جلوس امام جمعه شهر حركت مى‏كنند. معمولاً در روزهاى تاسوعا و عاشورا عزاداران حسينى در حسينيه‏ها، مساجد و منازل اطعام مى‏شوند.

در يازدهمين شب محرم، هيئت‏هاى عزادار در حالى كه شمع‏هاى روشن در دست گرفته‏اند در دسته‏هاى كوچك در خيابان‏ها به عزادارى مى‏پردازند و مراسم شام غريبان را برپا مى‏كنند. مراسم عزادارى عمومى در اين استان به دهه اول محرم محدود مى‏شود.

هم‏چنين در دهه آخر ماه صفر كه مصادف با اربعين حسينى و رحلت پيامبر اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و شهادت امام مجتبى عليه‏السلام مى‏باشد در مساجد و حسينيه‏ها مراسم روضه‏خوانى و عزادارى برقرار مى‏باشد و در روز اربعين و 28 صفر دسته‏هاى عزادار در خيابان‏ها به سينه‏زنى و زنجيرزنى مى‏پردازند. گذشته از اين، بنابر يك سنت ديرين، بسيارى از مردم استان در اين روزها، براى عزادارى و عرض تسليت به محضر هشتمين امام شيعيان عليه‏السلام، خود را به مشهد مقدس مى‏رسانند و در كنار بارگاه امام رضا عليه‏السلام به عزادارى مى‏پردازند.

در على‏آباد كتول براى انجام مراسم ماه محرم، ده روز اول ماه را دور هم جمع مى‏شوند و به روضه‏خوانى مى‏پردازند. در روز نهم عزاداران مراسم سرپاسينه را انجام مى‏دهند. براى اين منظور چوبى را در وسط حسينيه يا حياط و محوطه‏اى مى‏كارند (گاهى نيز بدون چوب) مردم به دور هم حلقه زده و ضمن گرفتن كمر يكديگر در همان حال نوحه مى‏خوانند و به شدت سينه مى‏زنند و حسين حسين مى‏گويند و اشك مى‏ريزند.

مشابه اين مراسم در ساير نقاط استان نظير گنبد و راميان نيز برگزار مى‏شود. در روز عاشورا در مناطق سنى نشين استان، برادران اهل سنت نيز در مراسم و مساجد شيعيان شركت كرده و نظاره‏گر عزادارى شيعيان مى‏باشند و حتى موقع گرداندن علم پارچه‏هايى به عنوان نذر و شفا به علم مى‏بندند و به اين نذورات اعتقاد دارند.

مجالس ترحيم

برگزارى مجالس ترحيم با ساير نقاط ايران تفاوت چندانى ندارد. معمولاً در اين مجالس، بر خلاف دستورات اسلامى، خانواده ميت مخارج سنگينى را به ويژه تا روز چهل‏ام متحمل مى‏شوند. سوم، پنجم، هفتم، پانزدهم و چهل‏ام مراسم گرفته مى‏شود و در تمام اين روزها پذيرايى به صورت نهار يا شام صورت مى‏گيرد.

در برخى جاها مثل مراوه تپه تا يك سال اقوام و بستگان بعدازظهر پنج شنبه به مزار مى‏روند و شبهاى جمعه نيز مراسم قرآن خوانى انجام مى‏شود. قرآن خوانى براى اموات بسيار متداول است. مراسمى به عنوان «پيش عيدى» قبل از عيد نوروز در منطقه مرسوم است كه مردم براى شادى روح اموات خود عده‏اى قرآن خوان را دعوت كرده و شام مى‏دهند تا براى اموات آنان قرآن بخوانند.

در روستاها وقتى كسى فوت مى‏كند، سابقا همه اهل روستا تا چند روز كه حدود پانزده يا حتى چهل روز بود به منزل او مى‏رفتند و از خانواده‏اش سركشى كرده و دلدارى مى‏دادند تا رفته رفته به اين مصيبت و فقدان عزيز، عادت كرده و خود را تنها و بى‏كس ندانند. اما در روزگار امروز، پس از يك مجلس فاتحه خوانى، تا سه روز به منزل متوفى رفته و سركشى مى‏كنند و فاميلهاى نزديك هم تا چهلم او هر دو سه شب يكبار به اين منظور به منزل او مى‏روند و سنت گذشته را زنده نگهداشته و اجرا مى‏كنند.

يكى از آداب مجالس ترحيم در اكثر نقاط استان كيفيت ورود و احترام در مجالس است. بعد از ورود تسليت گويندگان به مجلس فاتحه‏اى مى‏خوانند و آنگاه برپا خواسته و به صاحب عزا كه معمولاً جلوى درب ورودى نشسته است تسليت مى‏گويند.

نكته ديگر خواندن سوره الرحمن قبل از شروع سخنرانى است كه مردم هم با جملاتى (لا به شى‏ء من آلاء رب اكذب) پاسخ مى‏دهند. در سالهاى اخير چسباندن پارچه‏هاى تسليت به در و ديوار مرسوم شده است. هنگامى كه فردى تركمن از دنيا مى‏رود، خويشاوندان و نزديكانش فورا ملائى را دعوت مى‏كنند كه قرآن تلاوت نمايد.

پس از تغسيل ميت، او را كفن كرده و با تابوت به مسجد مى‏برند و در آنجا نيز براى ميت قرآن مى‏خوانند. سپس 10 الى 12 مرد تابوت را به گورستان مى‏برند و ديگران در خانه متوفى مى‏مانند و قرآن و دعا مى‏خوانند. در گورستان ميت را داخل حصيرى مى‏پيچند و به خاك مى‏سپارند. سوره‏اى از قرآن مجيد را بر كاغذى نوشته و در جلو صورت متوفى درون خاك مى‏گذارند كه هنگام سؤال كردن نكير و منكر، ياور و راهنماى متوفى باشد.

پس از دفن ميت، حاضران فاتحه‏اى خوانده و به خانه متوفى برمى‏گردند و از سوى صاحبان عزا پذيرايى مى‏شوند. صاحبان عزا پارچه‏هاى كوچك، پول و خلعتى را كه مرده تا گورستان با خود داشته، به حاضران مى‏دهند. گران بهاترين هديه را به مرده شور مى‏دهند.

تا سه روز براى حاضران غذا تهيه مى‏كنند. در روز هفتم اموال متوفى را تقسيم مى‏نمايند.



منابع