پیشینه مذهبی استان اردبیل
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
پيشينه مذهبى
به گفته مورخان ساكنان باستانى اردبيل، از طايفه مادر و بازماندگان بوميان اوليه بودهاند و مذهب هورمزد پرستى داشتهاند. بعد كه زرتشت قيام كرد و در دشت مغان و دامنههاى سبلان و سپس در اطراف درياچه اروميه به تبليغ احكام دين پرداخت، جمعى از مردم به آيين او گرويدند. ولى چون مغهاى ديگر به مخالفت با وى برخاستند كيش او در آن ناحيه پيشرفت نكرد.
در جنگى كه ميان زردشتيان و بتپرستان روى داد، زرتشتيان بر همه روستاها و قصبههاى اطراف اردبيل دست يافتند.
آنان به افتخار اين پيروزى، آتشكدهاى در اردبيل بنا كردند كه امروزه آثار آن در سه فرسنگى اين شهر در دهكدهاى به نام آتشگاه باقى است.
سپس زرتشت به اميد گسترش امر تبليغ به مشرق ايران و توران مهاجرت كرد. به گفته مورخين چون در توران نيز كارى از پيش نبرد نزد «ويشتاسب» پادشاه باختر رفت و بعد از آنكه او را به آيين خود درآورد، دين او به سرعت در شرق و غرب رواج يافت.
اين كيش تا قبل از سقوط ايران به دست اعراب دين رسمى ايران بوده و طبعا مردم اردبيل نيز به اين دين پايبند بودهاند.
سال 22 ه .ق آذربايجان توسط حذيفة اليمان سردار معروف فتح شد، در اين زمان اردبيل مركز حكومت آذربايجان بوده است.
در دوره خلافت على عليهالسلام (36ـ40 ه .ق) اشعث به حكومت آذربايجان منصوب شد، در همين زمان بود كه اكثريت اهالى آذربايجان به دين مقدس اسلام مشرف شدند.
پس از آنكه اردبيل به دست سپاه عرب گشوده شد دين اسلام جانشين آيين گذشته گرديد. در بدو ظهور اسلام و حتى در عهد خلفاى راشدين، هيچ كدام از مذاهب مختلفه تسنن و تشيع به مفهوم امروزى وجود نداشت.
بعدها كه انشعاباتى از حيث فروع پديدار گشت و مذاهب اربعه تسنن يكى بعد از ديگرى پيدا شد، مردم اردبيل به آيين شافعى وظايف دينى را به عمل مىآوردند و تا زمان شيخ صفى و حتى مدتى بعد از وى نيز اكثرا بدين مذهب بودند و كسانى هم بودند كه به خاندان حضرت على عليهالسلام ارادت مىورزيدند و هر وقت مقتضيات زمان براى آنها مساعد مىگشت به تبليغ تشيع مىپرداختند.
