پوشش گیاهی استان سمنان

هر چه از سمت كوير به طرف شمال و دامنه‏هاى جنوبى سلسله جبال البرز پيش مى‏رويم، پوشش گياهى را مى‏توان به صورت كويرى و نيمه كويرى و در شمال و شمال غربى، گياهان نيمه سردسيرى و كاملاً سردسيرى را مشاهده نمود.

در نواحى كويرى مراتع كويرى با پوشش گياهى تنك اكثرا به صورت بوته‏ها و درختچه‏ها و انواعى شامل: «شوره گز»، «خارشتر»، «اسپند»، «گون»، «درمنه»، خانواده «اسفناجيان»، «ورك»، «ختمى»، «علفهاى گندمى»، «تاج ريزى» و «تاج خروس» به صورت غالب ديده مى‏شود.

به طور كلى مراتع كويرى به علت خشكى هوا، كمبود رطوبت، شورى خاك و ماسه‏هاى نرم و غلتان طبعا از پوشش گياهى فقيرى برخوردار بوده و از نظر درجه‏بندى، اراضى پست محسوب مى‏شوند.

به تدريج هر چه از حاشيه كوير به سمت دامنه‏هاى جنوبى سلسله جبال البرز پيش مى‏رويم با افزايش ارتفاع، تغيير جنس خاك، افزايش مقدار رطوبت و تغيير درجه حرارت، نوع پوشش گياهى تغيير كرده و به طرف نمونه‏هاى نيمه سردسيرى و سردسيرى و در قسمت شمالى مراتع كاملاً ييلاقى جلب نظر مى‏نمايد، به طورى كه مى‏توان گفت با يك فاصله حدود 30 كيلومتر از حاشيه كوير به سمت دامنه قسمت عمده‏اى از منطقه داراى پوشش گياهى جالبى مى‏باشد. البته اين پوشش در نقاط مختلف از نظر تراكم كاملاً متفاوت مى‏باشد.

در حد فاصل بخش مهديشهر (سنگسر) و سمنان، گياهانى نظير «خارشتر»، «اسپند»، «شوره»، «هندوانه ابوجهل»، «تيغهاى‏كنگرمانند»، «ختمى»، نوعى «گون»، «درمنه» و انواعى از «گندميان» به چشم مى‏خورد.

با عبور كردن از منطقه مهديشهر به طرف حاشيه شمالى، آثار پوشش جنگلى كه از دستبرد روستاييان تا حدودى مصون نگه داشته شده، به صورت درختان خانواده «كاجيان» (سوزنى برگان) به خصوص «ارس»، «سرو»، «بنه» و درختچه «زرشك» نمايان مى‏شوند و در مناطقى كه پوشش گياهى غنى است گياه غالب از تيره گندميان مى‏باشد.

در منطقه شهميرزاد گياهان خودرو، شامل: «گون»، «درمنه»، گياهان تيره «گندميان»، «نعناييان»، «تيغهاى‏كنگرمانند»، «اسفند فرفيون»، «گل قاصد»، «بومادران»، «كاسنى»، «گزنه» و «گل سرخ وحشى» (نسترن) به وفور ديده مى‏شود.

همچنين در قسمتهايى از سطح استان، پاره‏اى از گياهان نظير «كتيراى صنعتى» كه از آن «صمغ» استخراج مى‏شود و «زيره سياه وحشى» كه ارزش تغذيه‏اى فراوانى براى گوسفندان دارا مى‏باشد و همچنين گياهانى نظير «كُما» كه از آن صمغ با ارزش «باريجه» استخراج مى‏گردد و گياه معروف «افدرا» (ريش بز) كه از آن براى ساختن شربتهاى سينه استفاده مى‏شود و نيز گياه «آنابازين» كه از آن مى‏توان براى استخراج سموم گياهى استفاده نمود، ولى براى تغذيه دامها زيان آور است يافت مى‏شود.

اين گياه در منطقه‏اى بين شاهرود و دامغان به دست مى‏آيد. همچنين گياه «خطمى» كه ارزش دارويى دارد، به صورت پراكنده يافت مى‏شود. از ديگر گياهانى كه مصرف دارويى دارند مى‏توان «شيرين بيان» و «بومادران» را نام برد. در منطقه «خوش ييلاق»، واقع در شمال شهرستان شاهرود، پوشش گياهى به صورت جوامع گياهى متنوعى است كه اين تنوع به صورت جنگلهاى «راش» و «بلوط» و «ارس» در شيبهاى شمالى و شمال غربى منطقه شروع و به جوامع استپى خشك «درمنه» و «اسپند» در جنوب ختم مى‏شود.

در منطقه «خوارتوران» واقع در جنوب شرقى شاهرود پوشش گياهى شامل گياهان: «دم روباه»، «كاروان كش»، «افدرا»، «شور»، «تاغ»، نوعى «سيف»، «گز»، «قيچ»، «اسپند»، «جارو»، «گون»، «درمنه»، «كما»، «فرفيون»، «چوبك اسكنبيل» و «خارشتر» بوده كه شيبهاى پوششى مختلفى را در منطقه تشكيل مى‏دهد.

لازم به ذكر است كه گونه‏هاى «تاغ» و «آتريلك» موجود در منطقه، كه توسط سرجنگلدارى در سطح منطقه نسبت به كشت آن ترويج گرديده است، از گونه‏هاى گياهى بسيار با اهميت است كه علاوه بر تأمين علوفه دامى در تثبيت شنهاى روان و جلوگيرى از گسترش كوير نيز بسيار مفيد و مؤثر مى‏باشد.

جنگل از كل مساحت 9153800 هكتارى استان سمنان، عرصه منابع طبيعى سطحى معادل 7906226 هكتار شامل مراتع، جنگلها، بيابان و شنزارها و بقيه را اراضى كشاورزى و محدوده شهرها و روستاها و بيابانهاى غير قابل احياء (شوره‏زارها) تشكيل مى‏دهند.

در حال حاضر حدود 30 درصد از سطح خشكيهاى كره زمين پوشيده از جنگل مى‏باشد كه در ايران حدود 7 درصد از مساحت كل كشور زير پوشش جنگل است و استان سمنان با داشتن حدود 225000 هكتار جنگل طبيعى و 66226 هكتار جنگل دستكاشت، فقط حدود 3 درصد از عرصه آن پوشيده از جنگل مى‏باشد.