ناهمواری‌های استان سمنان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
ناهموارىها
استان سمنان در دامنههاى جنوبى سلسله جبال البرز واقع شده كه ارتفاع آن از شمال به جنوب كاسته شده و سرانجام به دشت كوير ختم مىگردد. رشته كوههاى البرز از كوههاى طالش در مغرب شروع و تا ارتفاعات خراسان در مشرق كشيده شده است و اين رشته ممتد از نظر جهتگيرى در مشرق و مغرب تفاوتهايى پيدا مىكند. تا حبله رود در قسمت مغرب، جهت كوهها از شمال غربى به سوى جنوب شرقى است. در حالى كه در مشرق اين رودخانه امتداد اين كوهها جهت معكوس دارد، يعنى از جنوب غربى به طرف شمال شرقى متوجه مىشود. اين ديوار به صورت قوس بزرگى است كه به سمت شمال باز مىشود و مناطق پست و مسطح اطراف درياى خزر را از فلات مرتفع مركزى ايران (استان سمنان) جدا مىكند.
ارتفاعات شمال اين استان در جنوب اين ديوار كوهستانى قرار گرفته است كه مشخصات آن در ذيل مىآيد:
بخش شرقى البرز
كوههاى البرز شرقى نسبت به البرز غربى، كه ارتفاعات آن رو به نقصان مىگذارد، كم عرضتر و باريكتر هستند؛ تا آنجا كه در 200 كيلومترى شرق درياى خزر ارتفاعات آن به دشت «آرموت لى» منتهى مىشود.
عرض رشته كوه البرز در اين منطقه از 120 كيلومتر در فيروزكوه در فاصله بين دامغان و گرگان به 60 كيلومتر تقليل يافته و در شمال شرقى شاهرود فقط به 30 كيلومتر مىرسد.
در قسمت شرقى از ارتفاعات البرز هم به همين نسبت كاسته مىشود، به طورى كه در حوالى جاجرم در قلعه خوركوه ارتفاع آن به 2819 متر رسيده و از آن پس به صورت فلاتى با ارتفاعات ناچيز در مىآيد.
مهمترين ارتفاعات البرز شرقى در ناحيه استان سمنان عبارتند از:
سلسله جبال البرز در سمنان
كوههاى البرز با ارتفاع متوسط 3200 متر، شهرستان سمنان را از استان مازندران جدا مىسازد و قله معروف آن «نىزوا» در شمال غربى شهميرزاد واقع شده است.
سلسله جبال البرز در شاهرود
اين قسمت از البرز منبع اصلى رودها و قنوات اين منطقه مىباشد. در قسمت جنوبى اين سلسله اصلى، كوههاى كم ارتفاع موازى با رشته اصلى كشيده شده كه آنها نيز با نزديك شدن به دشت كوير كم ارتفاعتر مىشوند.
قلل مهم اين ارتفاعات، قله «خوش ييلاق» با 2802 متر، قله «خياشك» با 2670 متر و قله «ابر» با ارتفاع 2630 متر مىباشند.
سلسله جبال شمال دامغان
رشته كوههايى به نام «سفيد كوه» در شمال دامغان قرار گرفته كه تا شاهكوه امتداد دارند. در حد فاصل بين دامغان و سمنان شاخهاى از سفيد كوه جدا گشته، به طرف كوير نمك فرو مىافتد كه كوههاى آن «سلطان شاهرخ» و «پنجكوه» مىباشند.
كوههاى شمال گرمسار
كوههاى شمال گرمسار، رودخانه حبله رود را بريده و به دو قسمت تقسيم كرده است. اين كوهها مانند حصارى در شمال شهر گرمسار قرار گرفته است. مهمترين قلل آن «سولك» و «سرهُر» و «كلرز» مىباشند.
دشتها
اگر چه در اين استان، دشت كوير و ارتفاعات البرز، نقش محدود كنندگى وسعت آن را به عهده دارند، اما رشته كوهها يى كه از شمال جدا گرديده ارتباط بين شهرها را گاهى قطع مىكند. رشته كوههاى پراكنده جنوبى اين استان، دشتهايى را به وجود آورده كه از آن جمله مىتوان دشت گرمسار، ايوانكى، چاله دامغان، ميامى و مخروط افكنه شاهرود را نام برد.
