ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

منابع آب استان قم

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

استان قم به علت قرار گرفتن در حاشيه كوير از قديم‏الايام با مسئله كم‏آبى روبرو بوده است. قسمت اعظم آبهاى زيرزمينى استان قم به علت گذشتن از سفره‏هاى نمكى، شور شده و در بسيارى از موارد غير قابل استفاده مى‏شود و همانطور كه اشاره شد مشكل كم‏آبى در اين استان به نحو چشمگيرى جريان داشته است.

رودخانه‏هايى كه در اين استان جريان دارند تنها به هنگام بارندگى داراى آب و بقيه سال خشك و بى‏آب هستند. آب اين رودخانه‏ها در سرچشمه اغلب شيرين و گوارا است، ولى به علت عبور از اراضى گچى، نمكى و آهكى طعم آنها تلخ و شور شده و در حالت عادى كمتر قابل شرب هستند.

1ـ رودها

رودهاى استان عموما از غرب به شرق و از جنوب به شمال جريان دارند. رودهاى مهم استان شامل رودهاى اصلى قره‏چاى و قمرود (اناربار) و رودهاى فرعى بيرقان، بيدهند (ابرجس)، قره‏سو و طغرود مى‏باشد. تعدادى جريانهاى كوچك فصلى به درياچه حوض سلطان در شمال استان وارد مى‏شوند.

رودهاى شور و كرج و جاجرود نيز از شمال استان وارد شده كه سرانجام به درياچه نمك قم (مسيله) مى‏ريزند.

به جز برخى از رودهاى فرعى استان مانند رود بيرقان و رود ابرجس كه در نواحى كوهستانى و كوهپايه‏اى جريان داشته و حالت دائمى دارند، بقيّه رودهاى آن به صورت فصلى هستند و در ايام گرم سال فاقد آب مى‏باشند.

رودهاى شور و كرج و جاجرود از استان تهران وارد استان قم مى‏شوند. رود قره‏چاى نيز از غرب وارد استان قم مى‏شود و بالاخره به درياچه نمك مى‏ريزد.

رود اناربار يا قمرود از ارتفاعات خوانسار و گلپايگان در اصفهان و ارتفاعات لرستان سرچشمه مى‏گيرد و از قسمت جنوب غرب وارد استان قم مى‏شود.

پر آب‏ترين زمان رودهاى مذكور فروردين ماه و كم‏آب ترين زمان آن شهريور ماه است. به دليل مسير طولانى بين سرچشمه اين رودها تا استان قم، افزايش روز افزون استفاده از آب آنها در طول مسير و تبخير و نفوذ در زمين، مقدار آب آنها در هنگام ورود به استان كاهش يافته و به ويژه در ماههاى گرم سال خشك مى‏شوند.

2ـ سدها

در مجموع سه سد مخزنى نسبتا مهم به نام‏هاى سد امامزاده اسماعيل و سد كبار بر روى رود بيرقان و سدّ سنجگان بر روى رود سلفچگان از شعبات رود قمرود ساخته شده‏اند كه هدف از ساخت آنها تأمين آب كشاورزى و تغذيه سفره‏هاى زيرزمينى نواحى اطراف خود مى‏باشد. سدهاى انحرافى نسبتا مهمى نيز در سطح استان بر روى رودهاى مختلف زده شده است كه هدف از تأسيس آنها انحراف آب رودها به كانالهاى آبيارى در زمينهاى زراعى است.

علاوه بر اين، يك سدّ مخزنى مهم در خارج از استان قم به نام سدّ پانزده خرداد نيز در سالهاى اخير بر روى رودخانه قمرود در عباس‏آباد واقع در محور قم ـ دليجان ساخته شده است كه در سال 1373 مورد بهره‏بردارى قرار گرفت. هدف از ساخت آن علاوه بر تأمين آب كشاورزى، تأمين آب شرب مورد نياز شهر قم نيز بوده است. زيرا قمرود در بخش عليا تا ناحيه نيزار شيرين مى‏باشد اما بعد از آن به دليل عبور از روى تشكيلات گچى و نمكى شور مى‏شود.

گذشته از اين، موقعيت خاص اقليمى اين استان موجب شده است تا مردم از ديرباز به احداث قنات و چاه براى آبيارى بخش عظيمى از مزارع خود روى آورند.

هم اكنون از 556 حلقه چاه عميق، 652 حلقه نيمه عميق و 215 دهنه چشمه و دهها رشته قنات اين استان معادل 640 ميليون متر مكعب آب در سال استحصال مى‏شود.



منابع