مدارس دینی استان سیستان و بلوچستان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
يكى از ثمرههاى مهم دعوت انبياء عليهمالسلام، به ويژه خاتم آنها حضرت محمد مصطفى صلىاللهعليهوآله، ساختن مردان حق و پرورش انسانهاى كامل و ربانى است. مدارس دينى در واقع ادامه دهنده راه خاتم پيامبران در جهت تعليم و تربيت رجال الهى به شمار مىروند. رواج و گسترش حوزههاى علميه و پرورش طلاب علوم دينى، به منظور تبليغ و ارج نهادن به جايگاه كتاب و سنت، به عنوان دو منبع اصيل شريعت، از ديرباز مورد توجه و عنايت جامعه دينى بوده و هست و مهمترين رسالت آنها، تشريع و تبيين مفاهيم دينى و عرضه آن با زبان و نياز روز، به شمار مىرود.
بر اساس آمار موجود، در استان سيستان و بلوچستان 119 مدرسه علوم دينى وجود دارد. از اين تعداد 115 مدرسه به اهل سنت و 4 مدرسه به شيعيان اختصاص دارد. همچنين تعداد طلاب مشغول به تحصيل استان، 6000 نفر مىباشند كه از اين تعداد، 5735 نفر از اهل سنت و 265 نفر از شيعيان مىباشند. قابل ذكر است، تا قبل از پيروزى انقلاب اسلامى، اهل سنت داراى 15 باب مدرسه علميه با 650 نفر طلبه و شيعيان داراى 3 باب مدرسه علميه با 50 نفر طلبه بودهاند.
اسامى و مشخصات مدارس دينى شيعيان در استان سيستان و بلوچستان عبارت است از:
1امام صادق عليهالسلام (برادران)زاهدانجنب مصلاى قدس
2مكتب نرجس (خواهران)زاهدانخيابان دكتر شريعتى، شريعتى 21
3الامام اميرالمؤمنين عليهالسلام (برادران)ايرانشهرخيابان طالقانى
4مكتب زينبيه (خواهران)ايرانشهرخيابان سعدى، كوچه 21
5مرحوم شريفى (برادران)زابلخيابان طالقانى، جنب مسجد شريف
6المهدى(عج) (برادران)زابلمركز شهر، جنب مصلاى نماز جمعه
7فاطميه عليهاالسلام (خواهران)زابلخيابان شهيد باقرى، مقابل دبيرستان
8زنبيه (خواهران)خاشخاش، دفتر امام جمعه
مهمترين مدارس دينى استان سيستان و بلوچستان عبارتند از:
رديفنام مدرسهنام مديرشهرستان
1مكىعبدالحميد اسماعيل زهىزاهدان
2حماديهنورمحمد ريگىزاهدان
3اشاعة التوحيدمحمد اسماعيل زهىزاهدان
4عين العلوميوسف حسينپورسراوان ـ گشت
5جامعة اسلاميةمحمد حسن بيجار زهىسراوان ـ سوران
6مطلع العلومخيرمحمد حسينزهىسراوان ـ زابل
7دارالعلومعبدالصمد ساداتىسراوان ـ زنگيان
8دارالعلوم حقانيهعبدالصمد دامنىايرانشهر
9منبع العلوممحمد عمر سربازىايرانشهر ـ كوه ون
10مخزن العلوميارمحمد ريگىخاش
11مدينة العلومعثمان ريگىخاش
12دارالهدىعبدالواحد مرادزهىخاش ـ اسماعيلآباد
رديفنام مدرسهنام مديرشهرستان
13عربيه اسلاميهعبدالرحمن ملازهىچابهار
14صديقيهعبدالغفور نيك بينكنارك
15عزيزيهعبدالعزيز ملازهى كنارك
16فاروقيهسعيدىفرنيكشهر
17شمسالعلومقمرالدين ملازهىايرانشهر
مأخذ: سازمان تبليغات اسلامى استان سيستان و بلوچستان.
روحانيت و برنامهريزى درس، مدارس اهل سنت
در سيستان و بلوچستان روحانيون اهل سنت و جماعت به دو دسته تقسيم مىشوند.
1ـ روحانيون اهل طريقت كه به آن «پير» و «خليفه» اطلاق مىشود. مقام پير بالاتر از خليفه است و آنان پيرو فرقههاى مختلف تصوف از قبيل چشتيه، سهرورديه، در سر حدات، قادريه و نقشبندى هستند و در ميان مردم بلوچستان داراى نفوذ بسيار بودند و بيشتر در سرحدات زندگى مىكنند كه در حال حاضر داراى نفوذ چندانى نيستند.
2ـ روحانيون اهل شريعت كه همان مولوىها و ملاها هستند.
مقام ملا كمتر از مولوى است. در سابق علماى دينى بلوچ از دوران كودكى طلبه مىشدند و از 12 تا 15 سال بدون وقفه در مدارس داخل و پاكستان و كشورهاى ديگر به تحصيل مىپرداختند و پس از چند سال تمرين عملى زير نظر استادان علوم دينى و گذراندن امتحانات نهايى به دريافت مقام مولوى نائل مىشدند. در حال حاضر با همت نمايندگى ولى فقيه در امور اهل سنت سيستان و بلوچستان و همكارى علما و بزرگان حوزههاى اهل سنت اين امر با برنامهريزى در داخل كشور ميسر گشته است.
از باب نمونه دارالعلوم زاهدان كه در كنار مسجد بزرگ مكى قرار دارد، به همت مولانا عبدالعزيز، در سال 1350 ه .ش تأسيس گرديد. مديريت مدرسه بر عهده مولانا عبدالحميد، از اساتيد برجسته اين مدرسه مىباشد.
هم اكنون اين مركز علمى داراى صدها طلبه علوم دينى مىباشد. هر ساله تعداد زيادى فارغ التحصيل دارد. نظام درسى حوزه، طبق روش مدارس هند و پاكستان مىباشد. در اين روش درسى، علومى چون فقه، اصول فقه، ادبيات، منطق، تفسير و حديث گنجانده شده است به گونهاى كه بر آورده كننده نياز طلاب علوم دينى مىباشد. همچنين نگارش، ترجمه و مكالمه زبان عربى نيز به طلاب آموزشى داده مىشود و طلاب اين حوزه، به زبان عربى تسلط دارند.
علاوه بر اين از سال 1371، بخش خواهران نيز در اين حوزه، آغاز به كار كرده است و خواهران اهل سنت مشتاق علوم دينى، در شاخههاى مختلف علوم اسلامى، به تحصيل اشتغال دارند و تاكنون تعداد زيادى نيز فارغ التحصيل شدهاند.
برنامه درسى مدارس اهل سنت عبارت است از:
1ـ برنامه چهارساله دوره ابتدايى و اعدادى
الف) سال اول ابتدايى: قاعده مولانا ابراهيم دامنى، فارسى، حساب سوم يا چهارم ابتدايى، تعليمات اجتماعى، قاعده نورانى و قرآن مجيد و تمرين خطاطى.
ب) سال دوم ابتدايى: اسلاميات او2، قرآن مجيد و حفظ ده سوره، فارسى پنجم، انشا، تمرين خوشنويسى، حساب و علوم اجتماعى پنجم دبستان.
ج) سال اول امدادى: تعليم الاسلام ـ 40 دعا ستون، العربية للناشئين 1و2، دستور آسان، قصص ج 1 آداب زندگى، رياضى و علوم اجتماعى سال اول راهنمايى، پندنامه، فارسى اول راهنمايى، خوشنويسى، روخوانى قرآن كريم و تمرين حدر حفظ از والضحى تا والناس، و سوره يس با ترجمه بعضى از آيات درباره اخلاق.
د) سال دوم اعدادى: العربية للناشئين 3 و 4، قصص النبيين ج 2، صرف بهايى، مالابد ـ شروط الصلوة، علوم اجتماعى، فارسى و دستور سوم راهنمايى، انگليسى و رياضى دوم راهنمايى، قرآن مجيد، چهل حديث، تمرين حدر و ترجمه آياتى از قرآن مجيد، حفظ سورههاى تبارك، دخان والم سجده.
2ـ برنامه چهار ساله مقدمات
الف) كلاس اول مقدمات: فقه (الفقه الميسر و ادبيات سال اول دبيرستان)، صرف (ميزان الصرف با تمرين)، نحو (نحو مير با تمرين)، ادبيات عرب (تعليم اللغة العربيه ج 3و4)، سيرت (قصص النبيين ج 3و4) و تجويد (جمال القرآن با تمرين و مشق و حفظ نيم جزء دوم جزء سى).
ب) كلاس دوم مقدمات: ترجمه قرآن حديث (آيات منتخبات، اربعين و ادبيات دوم دبيرستان)، فقه (قدورى از البيوع تا آخر)، صرف (صرف مير با تمرين و خواص ابواب فصول اكبرى)، نحو (شرح مائة عامل با تجزيه و تركيب)، ادبيات عرب و انشاء (القرائة الراشده اول و معلم الانشاء جلد اول) و تجويد (هداية المستفيد مع التجويد حفظ نيم جزء اول جزء سى)
ج) كلاس سوم مقدمات: ترجمه قرآن (از فاتحه تا مائده)، حديث، سيرت و منطق (زاد الطالبين، سيرت خلفاء تفسير منطق و ادبيات فارسى سوم دبيرستان) فقه كنز از اول تا كتاب البيوع)، صرف (علم الصيغه)، نحو (الهداية فى النحو با تمرينات و تركيب) و ادبيات و انشاء عربى (القرائة الراشده و معلم الانشاء اول حصه دوم و حفظ نيم جزء آخر جزء 29).
د) كلاس چهارم مقدمات: ترجمه قرآن از سوره مائده تا سوره يوسف، حديث و منطق (مختصر رياض الصالحين سپس مرقات)، فقه كنز از كتاب البيوع تا آخر كتاب)، اصول فقه و عقيده (اصول الشاشى، تعليم المتعلم فقه اكبر)، نحو (الفيه با حفظ اشعار و ادبيات چهارم دبيرستان) و سيرت (قصص النبيين ج5، نيمه اول معلم الانشاء، حفظ نيم جزء اول جزء 29).
3ـ برنامه چهارساله سطح
الف) كلاس اول سطح: ترجمه قرآن (از سورهيوسف تا سورهنور)، حديث و منطق (مؤطاء امام محمد تا اول كتاب زكوة و شرح تهذيب)، فقه (هدايه ج 1، منتجى از گلستان به استثناء باب اول، پنجم و ششم)، اصول فقه (نورالانوار تا آخر كتاب الله)، نحو و عقيده (كافية و العقيدة الطحاويه) و ادبيات و انشاء عربى (نفحة العرب و معلم الانشاء نيمه دوم و حفظ نيم جزء آخر جزء 28).
ب) كلاس دوم سطح: ترجمه قرآن (از سوره نور تا سوره مؤمن)، فقه (هداية ج 2)، اصول فقه (نورالانوار از سنت تا آخر و منتجى از بوستان به استثناء باب سوم، ششم، هفتم و هشتم)، نحو (شرح جامى تا مجرورات)، ادبيات و انشاء عربى (مختارات اول و معلم الانشاء سوم از اول تا باب رابع) و منطق و سيرت (قطبى، سيرت الائمه و حفظ نيم جزء اول جزء 28).
ج) كلاس سوم سطح: ترجمه قرآن (از سوره حم مؤمن تا آخر)، فقه (هداية ج 3)، اصول فقه و بلاغت (الحسامى و دروس البلاغة)، فلسفه و اصول تفسير (الميبذى و سپس الفوز الاكبر)، اصول حديث و حديث (تيسير مصطح الحديث و سپس آثار السنن) و ادب و عقيده (مختارات دوم، الحصون الحميديه و حفظ نيم جزء آخر جزء 27).
د) كلاس چهارم سطح: تفسير (تفسير جلالين نيمه اول)، فقه (هدايه ج 4 و شرح عقود رسم المفتى)، معانى (مختصر المعانى ج 1 تا الفن الثانى)، ادب (ديوان حماسه و سبعه معلقه، چهار معلقه اولى)، اصول فقه و اصول حديث (توضيح و تلويح و نخبة الفكر) و حديث و هيئت (شرح معانى الآثار تا اول باب الوتر، الهيئة الصغرى و حفظ نيم جزء اول جزء 27).
4ـ برنامه دو ساله خارج
الف) كلاس اول خارج: حديث (مشكوة اول)، حديث (مشكوة دوم)، تفسير (بيضاوى نيم پاره تا ص 87)، معانى (مختصر المعانى از فن ثانى به بعد، الكافى فى العروض و القوافى)، عقايد و اصول فقه (شرح عقايد و علوم القرآن قطان) و ميراث (سراجى، الهيئة الوسطى و حفظ نيم جزء آخر جزء 26).
ب) كلاس دوم خارج: حديث (بخارى اول)، حديث (بخارى دوم و سنن نسايى)، حديث (ترمزى اول)، حديث (صحيح مسلم)، حديث (سنن ابى داود و مسند امام اعظم) و حديث ترمزى دوم، ابن ماجه، موطاء امام مالك و حفظ نيم جزء اول جزء 26).
