فقیهان و مفسران استان تهران
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
ابوالفتوح رازى
ابوالفتوح، حسين بن على بن محمد خزاعى، رازى، نيشابورى، فقيه، محدث و مفسر بزرگ شيعى قرن ششم منسوب به قبيله خزاعه، از فرزندان بديل بن ورقاء خزاعى از صحابه است. پدران وى ساليان دراز در رى سكونت داشتهاند. وى از شيخ عبدالجبار رازى و شيخ ابو على طوسى روايت كرده است.
از شاگردان وى مىتوان از ابن شهر آشوب (متوفى 588 ه .ق) و شيخ منتجبالدين بن بابويه قمى (متوفى 585 ه .ق) نام برد.
ابوالفتوح ساليانى در رى زيسته و در آنجا به وعظ و تذكير اشتغال داشته است.
ابوالفتوح به احتمال زياد در سال 554 ه .ق در گذشته است و مرقد او در شهررى (حرم حضرت عبدالعظيم) قرار دارد.
از آثار وى مىتوان از: روض الجنان و روح الجنان فى تفسير القرآن، روح الاحباب و روح الالباب فى شرح الشهاب، رساله يوحنا در رد مذاهب اربعه، حسينيه نام برد.
آيت الله ميرزا مسيح تهرانى
ميرزا مسيح فرزند قاضى سعيد در سال 1193 ه .ق در استر آباد به دنيا آمد. دوران كودكى ايشان با نا امنى و آشوب در سراسر ايران همراه بود بخصوص زادگاه ايشان يكى از كانونهاى اصلى چنين هرج و مرجهايى بوده است.
ميرزا مسيح در كودكى نزد پدر دانش و معرفت آموخت و سپس براى تكميل دانش خود به شهر مقدس قم مسافرت كرد و در جوار بارگاه مقدس حضرت معصومه عليهاالسلام رحل اقامت افكند.
او در حوزه درسى فقيه شيعه ميرزاى قمى شركت نمود. او پس از رسيدن به مقام اجتهاد به تهران رفت و با لقب مجتهد تهرانى شهر خاص و عام گرديد. در جريان جنگهاى ايران و روسيه، روسهاقرارداد ننگين گلستان را به ايران تحميل كردند.
گريبايدوف، براى اجراى بندى از اين قرار داد به ايران آمد و منجر به اين شد كه زنهاى مسلمان گرجى راگرفته وبه سفارت روس بردند و صداى كمك خواهى اين زنان ميرزا مسيح را بر آن داشت تا اعلام كند كه مردم جهت خلاصى به سفارت روس بروند درجريان اين درگيرى در سفارت گريبايدوف در اين مبارزه كشته شد.
شاه قاجار كه بيم از دست دادن تاج و تخت را به دليل اين واقعه داشت وحشتزده گروهى را براى عذر خواهى به دربار امپراتور روس فرستاد و دولت روس هم ظاهرا عذر دولت ايران رابه شرط تبعيد رهبر قيام كافى دانست و ميرزا مسيح هم به دستور شاه قاجار تبعيد شد.
سرانجام ميرزا مسيح پس از تحمل 19 سال تبعيد در عتبات در سال 1263 ه .ق دار فانى را وداع گفت و در نجف اشرف در يكى از حجرههاى حرم علوى دفن گرديد. از ايشان آثار زيادى كه تعداد آنها بالغ بر 11 عدد مىباشد به چاپ رسيد كه بعضى از آنها عبارتند از: قواعد الاصولية، كشف النقاب فى شرح اللمعة الدمشقيه، رساله فى الاجتهاد و التقليد، رسالة تقليد در اصول دين.
ملا على كنى
على بن قربان كنى، فقيه بزرگ عهد ناصرى در سال 1220 ه .ق در كن از روستاهاى اطراف تهران ديده به جهان گشود. وى پس از طى تحصيلات مقدماتى به نجف اشرف عزيمت نمود و نزد استادانى چون صاحب جواهر، صاحب ضوابط و شيخ انصارى تلمذ نمود. آقا بزرگ تهرانى در ذكر آثار وى در كتاب الذريعه به نقل از جمعى از علماء آثار وى را دقيقتر از كتاب فقهى (جواهر) دانسته است. وى در زمان حكومت ناصرالدين شاه داراى نفوذ سياسى فراوانى بوده است تا آنجا كه ناصرالدين شاه از وى در هراس زيادى بوده است. معروف است كه ناصرالدين شاه گفته است:
«اگر ملا على كنى بگويد ناصر بايد برود من چه بايد بكنم؟»
ملاى على كنى در سال 1306 ه .ق دارفانى را وداع و پس از تشييع جنازه باشكوه و بىنظير در شهررى (حرم حضرت عبدالعظيم) مدفون گرديد.
برخى ازآثار علمى وى عبارتند از: القضاء و الشهادات، توضيح المقال فى علم الدراية و الرجال، تلخيص المسائل.
ميرزا حسن آشتيانى
ميرزا حسن آشتيانى از رهبران نهضت تنباكو در سال 1243 ه .ق در آشتيان ديده به جهان گشود. وى در نجف اشرف در محضر شيخ انصارى به تلمذ پرداخت و پس از رسيدن به مقام اجتهاد در سال 1282 ه .ق به تهران بازگشت و به تشكيل حوزه درسى پرداخت.
شهرت ميرزا در مخالفت با اعطاى امتياز توتون و تنباكو به بيگانگان و مساعى او در لغو اين امتياز بوده است.
وى در سال 1319 ه .ق دار فانى را وداع و با تشييع كم نظيرى جنازهاش را به شهررى منتقل كردند و پس از چندى جنازه او را به نجف اشرف حمل و در آنجا دفن كردند.
از او آثار اوست: بحر الفوائد فى شرح الفوايد، ازاحة الشكوك فى حكم اللباس المشكوك، كتاب القضاء.
آيت الله سيد ابوالحسن طالقانى
سيد ابوالحسن طالقانى فرزند آقا سيد آقاى طالقانى در سال 1278 ه .ق در روستاى گليرد طالقان ولادت يافت. تحصيلات ابتدايى را در روستاى نويزك شروع كرد سپس جهت ادامه تحصيل به قزوين عزيمت نمود. پس از مدتى به تهران آمد. دوره سطح را نزد شيخ على خواند. پس از آن در اصفهان به تحصيل پرداخت. او سپس به عراق رفت و به مدت 10 سال نزد ميرزاى شيرازى و به مدت 7 سال در كربلا نزد اسماعيل صدر به تحصيل پرداخت.
ايشان در نجف و در حين تحصيل نزديك عالم روحانى ساعت سازى را آموخت و پس از بازگشت به تهران اين شغل را پيشه خود ساخت. سپس در مدرسه مروى تهران به تدريس پرداخت و جلسات متعدد دينى برگزار كرد. حاصل گفتگوى ايشان با پيروان اديان ديگر و مناظرات چاپ و منتشر مىگشت.
سيد ابوالحسن در محله قنات آباد تهران سكونت داشتند و در منزل خويش اتاقكى محقر داشت كه ويژه تعمير ساعت بود. بعد از فراغت از كار روزانه به آن اتاق مىرفت و ساعت تعمير مىكرد. با آنكه در نزد ايشان وجوهات فراوانى جمع مىگرديد اما هرگز از آنها براى مخارج خانواده استفاده نمىكرد و تنها به دسترنج خود متكى بود و به اين جهات زهد و وارستگى ايشان را در بين علماء زبانزد بود.
سيد ابوالحسن طالقانى از شخصيتهايى بودند كه به فعاليت سياسى در برابر دستگاه رضاخانى مىپرداخت. او دوست و ياور سيد حسن مدرس بود و در جلسات ايشان شركت مىكرد. حضرت امام از ايشان به رأس پرهيزكاران ياد نمود.
سيد ابوالحسن طالقانى پس از عمرى تلاش در راه اعتلاى دين در سال 1350 ه .ق در سن 72 سالگى در تهران درگذشت. پيكر ايشان را به حضرت عبدالعظيم حمل نموده پس از چندى جنازهاش به نجف اشرف منتقل و در قبرستان وادى السلام دفن گرديد.
از آثارى اوست: تقريرات درس استاد محمد حسن اصفهانى، كيمياى سعادت، محاكمه حجاب.
آيت الله فيروزآبادى
آيت الله سيد رضا فيروزآبادى از نيك نامان معاصر، در سال 1288 ه .ق در فيروزآباد رى در خانوادهاى كشاورز ديده به جهان گشود. پس از تحصيلات مقدماتى به نجف اشرف عزيمت نمود و از محضر بزرگانى همانند آخوند خراسانى (صاحب كفايهالاصول)، سيد محمد كاظم يزدى (صاحب عروهالوثقى)، آيت الله شريعت اصفهانى و ديگران بهره برد و پس از نايل شدن به مقام شامخ اجتهاد به شهررى بازگشت. او از دوره سوم و تا چهاردهم مجلس از سوى مردم رى و تهران به نمايندگى مجلس انتخاب شد و در دوره پنجم تا هفتم مجلس با شهيد سيد حسن مدرس همكارى نزديك داشت و بدين خاطر از سوى رضا شاه به خراسان تبعيد شد.
معروف است كه وى از دوران نمايندگىاش حقوقى از دولت نمىگرفت تا آنكه تصميم به ساخت بيمارستان گرفت و با اجازه آيت الله بافقى، حقوق هشت سال وكالت خود را گرفت و بيمارستان «فيروزآبادى» را بنا نهاد.
از وى آثار متعددى چون مساجد متعدد در شهررى و ديگر مكانها به يادگار باقى مانده است.
سرانجام در سال 1358 ه .ق چهره در نقاب خاك كشيد و در جنب مسجد فيروزآبادى مدفون گرديد.
آقا بزرگ تهرانى
شيخ محمد محسن، مشهور به آقا بزرگ تهرانى، فقيه، محدث و كتابشناس بزرگ دوران معاصر، در سال 1293 ه .ق در تهران ديده به جهان گشود.
وى پس از تحصيلات مقدماتى در سال 1315 به نجف اشرف عزيمت نمود و در حوزه درسى ميرزا حسن نورى (مؤلف مستدرك الوسايل) آخوند خراسانى (صاحب كفايه)، سيد محمد كاظم يزدى (مؤلف عروة الوثقى) به تكميل فقه و اصول و حديث پرداخت.
وى در سال 1329 به سامراء رفت و تا سال 1354 در آن جا ماندگار شد. آقا بزرگ از بسيارى از علماء بزرگ شيعه اجازه نقل حديث و اجتهاد داشت و بسيارى علماء بزرگ شيعه مانند علامه امينى، علامه طباطبايى و علامه شوشترى از او اجازه نقل حديث داشتند. زندگى اين مرد بزرگ يكسره وقف تحقيق و تأليف بود و با روحى سرشار از ايمان و پشتكارى عجيب بزرگترين كتابشناسى شيعه را تدوين كرد.
آقا بزرگ در حدود 25 عنوان كتاب كه افزون بر 100 جلد مىباشد از خود به يادگار گذاشته است. وى در كتاب گرانقدر «الذريعه الى تصانيف الشيعه» كه بالغ بر 25 جلد مىباشد، به توصيف 53510 اثر شيعى پرداخته است. آقا بزرگ در سن 96 سالگى در سال 1348 ه .ش در نجف دارفانى را وداع گفت. برخى از ديگر كتب او عبارتنداز: طبقات اعلام الشيعه (25 جلد)، هدية الرازى الى المجدد الشيرازى، نقباء البشر فى قرن الثانى العشر.
آيت الله حايرى تهرانى
حاج شيخ عباس فرزند ملا حاجى حايرى تهرانى در سال 1298 ه .ق در تهران متولد شد و تا سن 12 سالگى در كنار پدر تربيت گرديد. بعد از آن در مدرسه مروى به فرا گرفتن علوم دينى و ادبى پرداخت و پس از چندى به نجف اشرف مشرف شد و در خدمت مراجع آنجا به تكميل مبانى پرداخت و در 30 سالگى به مرتبه اجتهاد نايل آمد.
او پس از چند به ايران بازگشت و در شهر قم سكونت گزيد و به خدمت پرداخت و در اوايل تاسيس حوزه علميه قم اقامت داشت. مرحوم آيت الله حايرى موسس حوزه علميه به ايشان عنايت خاصى داشت.
سرانجام ايشان در سال 1370 ه .ق در تهران وفات يافت و در عبدالعظيم حسنى به طور موقت دفن شد سپس به كربلا حمل و در مقبره شخصى خود دفن گرديد.
از ايشان آثار فراوانى باقى مانده است كه بعضى از آنها عبارتند از: شرح اصول كافى، رساله رضاع، اسرار الصلوة، كتاب الصلوة.
آيت الله كاشانى
حاج سيد ابوالقاسم كاشانى فرزند آيت الله حاج سيد مصطفى، در سال 1300 ه .ق در تهران متولد شد. وى در سن 16 سالگى به نجف اشرف عزيمت نمود و ساليان درازى به تحصيل علم در نزد پدر خود، آخوند خراسانى، حاج ميرزا حسن خليلى و ديگران پرداخت.
او در سال 1332 ه .ق در هنگام جنگ جهانى، دوشادوش علماء بزرگ و عشاير عرب به نبرد با انگليسيها پرداخت.
او در سال 1339 به ايران بازگشت. آيت الله كاشانى در زمان دولت قوام دستگير و به قزوين و باختران (كرمانشاه) تبعيد شد. او پس از 10 ماه آزاد گرديد؛ ولى پس از چندى به قلعه فلك الافلاك، در خرمآباد و از آنجا به لبنان و سوريه تبعيد شد.
وى در انتخابات مجلس به نمايندگى از سوى مردم تهران انتخاب شد و با انتخاب ايشان از سوى مردم، از لبنان به تهران به تهران مراجعت كرد.
كاشانى در نهضت ملى شدن نفت در كنار مصدق به مبارزه پرداخت اما با اختلاف ديدگاهها از وى جدا گرديد.
وى در سال 1381 ه .ق برابر با 1340 ه .ش دارفانى را وداع و در حرم حضرت عبدالعظيم در شهر رى مدفون گرديد.
ميرزا احمد آشتيانى
ميرزا احمد فرزند ميرزا محمد حسن آشتيانى در سال 1300 ه .ق در تهران متولد شد. وى در تهران نزد پدرش و ساير علماى آن سامان به تحصيل پرداخت. وى سپس به تدريس مشغول گرديد و بسيارى از فضلاء و طلبههاى تهران شاگرد او بودند.
او در سال 1320 ه .ق با بانوى صالحه و عفيفه ازدواج نمود و صاحب 2 پسر و چندين دختر گرديد.
ميرزا در سال 1340 ه .ق به نجف اشرف مشرف گرديد و به تدريس معقول و منقول پرداخت و حدود 10 سال از محضر ميرزا محمد حسن نائينى و ساير مدرسين بزرگ استفاده نمود. بعد از آن به تهران مراجعت كرد و به تدريس تفسير، حديث، فقه، اصول، حكمت و اخلاق پرداخت.
ميرزاى آشتيانى در سال 1395 ه .ق (1354 ه .ش) دار فانى را وداع گفت و در رى، در مقبره خانوادگى و در جوار شهر رى دفن گرديد. از ايشان آثار فراوانى كه عدد آنها حدود 45 اثر است به يادگار مانده است كه بعضى از آنها عبارتند از: تذكرة الغافلين، طرائف الحكم، حقيقة الولاية، نامه رهبران.
آيت الله العظمى سيد احمد خوانسارى
آيت الله سيد احمد خوانسارى در سال 1309 ه .ق در خوانسار ديده به جهان گشود. مدت 4 سال در اصفهان به تحصيل علوم دينى پرداخت و سپس به نجف اشرف عزيمت نمود و از محضر علماء بزرگ حوزه نجف اشرف نظير آخوند خراسانى، سيد محمد كاظم يزدى (صاحب عروة الوثقى)، آيت الله نائينى و آقا ضياء عراقى و ... استفاده نمود.
وى سپس به ايران عزيمت نمود و در حوزه درسى آيت الله حائرى يزدى در سلطان آباد اراك شركت نمود و سپس به قم مهاجرت نمود و در اين شهر علاوه بر تحصيل، به تدريس دروس سطح و خارج پرداخت.
آيت الله خوانسارى در سال 1370 ه .ق با دعوت مردم تهران و توصيه آيت الله بروجردى، به تهران عزيمت نمود و در مسجد حاج عزيزالله به اقامه جماعت و تدريس پرداخت. او در مدت 35 سال اقامت در تهران، مسجد حاج عزيزالله را به كانون مبارزه عليه رژيم ستمشاهى تبديل كرد و در جريان مبارزه روحانيت بر عليه رژيم ستمشاهى، در كنار مبارزان قرار داشت.
سرانجام اين فقيه فرزانه در سال 1363 ه .ش نداى حق را لبيك گفت و در مسجد بالاسر در بارگاه حضرت معصومه مدفون گرديد. از آثار او مىتوان از كتابهاى ذيل نام برد: جامع المدرك در شرح مختصر النافع (6 جلد)، كتاب صلوة، حاشيه بر عروة الوثقى، مناسك حج.
آيت الله ميرزا خليل كمرهاى
ميرزا خليل كمرهاى در سال 1317 ه .ق در جنوب جلگه كمره به دنيا آمد. او پس از تحصيل علوم ابتدايى براى كسب ادامه تحصيلات به خوانسار مهاجرت نمود و در آنجا از محضر ملا محمد بيد هندى، سيد على اكبر بيد هندى و سيد احمد جادهاى به تحصيل پرداخت. وى همزمان با هجرت آيت الله حائرى يزدى به قم به آنجا عزيمت نمود و مدت 14 سال در درس فقه و اصول ايشان و درس فلسفه ميرزا على اكبر يزدى شركت جسست.
او در سال 1354 ه .ق كه غايله تغيير لباس پيش آمد به تهران تبعيد شد و حدود يك ماه در زندان بسر برد و سپس ملزم به سكونت در تهران گرديد.
ايشان در سال 1317 ه .ق به كراچى رفت و در كنفرانس مكه و مدينه شركت داشت. آيت الله كمرهاى در كنفرانسهاى ديگرى همچون كنفرانس مؤتمر اسلامى در بيت المقدس، كنكره اسلامى حجاز نيز شركت كرد.
وى داراى تأليفات متعددى است كه تعداد آنها بالغ بر 60 تاليف مىباشد كه بعضى از آنها عبارتند از: افق وحى، على و زهرا عليهاالسلام، ملكه السلام، اسرار حج.
امام خمينى(ره)
امام خمينى در سال 1320 ه .ق در خمين به دنيا آمد. پدرش از علماى برجسته خمين به شمار مىرفت كه با ضرب گلوله ظالمان شهيد گشت و روح الله را در طفوليت تنها گذاشت.
امام خمينى مقدمات علوم را در خمين آموخت و هنوز جوان بود كه عازم اراك گشت تا درس آيتالله حائرى يزدى را درك نمايد.
در سال 1340 ه .ق همراه آيت الله حائرى به قم آمد و مدتى در مدرسه دارالشفاء سكونت گزيد و از درس آيتالله حائرى بهرهها جست. پس از فوت آيت الله حائرى به عنوان استادى متبحر شناخته شد و در سال 1347 ه .ق در حالى كه 27 سال بيش نداشت به تدريس كتب فلسفى همت گماشت.
درس خارج فقه و اصول را در سال 1364 ه .ق همزمان با ورود آيت الله بروجردى به قم آغاز نمود و نبوغ، هوش سرشار، معلومات و فضايل بىشمارش او را در رديف مراجع بزرگ قرار داد.
تصويب لايحه اصلاحات ارضى و سياست اسلامزدايى رژيم پهلوى، امام خمينى را وارد صحنهاى از استراتژى جديد فقه سياسى اسلام نمود و با مبارزهها و حركتهاى آزاديبخش او عاقبت ملت ايران وارد نهضت و انقلابى بزرگ شد و در پى آن پيروزى انقلاب اسلامى پديد آمد و ايجاد نظام جمهورى اسلامى از اساسىترين كارهاى امام(ره) به شمار مىرود.
امام خمينى پس از پيروزى انقلاب اسلامى با رهنمودها و پيامهاى تاريخى خويش سياستهاى اصولى نظامى را پىريزى نمود كه اميد ميليونها مسلمان و آزاده جهان را تقويت ساخت و الگوى بسيار زنده و گويايى براى جهان اسلام به حساب آمد.
وى سرانجام پس از يك عمر تلاش، شجاعت، ايثار و رنج و زحمت در راه اسلام، در چهاردهم خرداد 1368 به ديدار پروردگار شتافت. مزار شريفش در جنوب تهران داراى گنبد و بارگاه معروف و مشهور است. با ارتحال اندوهبار و اسفانگيز امام خمينى، موجى از عزا و ماتم در سراسر ايران و ساير كشورهاى اسلامى به وجود آمد كه تا ماهها ادامه داشت و دل شيفتگان آن يگانه دوران، در فراق پير و مراد خويش به سوگ نشستند.
آيت الله لواسانى
آيت الله سيد محمد صادق لواسانى در سال 1280 ه .ش (1324 ه .ق) در نجف به دنيا آمد. مقدمات علوم حوزوى را در همين شهر طى كرد و بعدها به ايران آمد و در اراك مستقر شد. ايشان با هجرت آيت الله العظمى حائرى يزدى از اراك به قم عازم اين شهر شد.
آيت الله لواسانى در مدرسه دارالشفاء قم با حضرت امام خمينى(ره) آشنا شد و اين دوستى تا پايان عمر اين بزرگوار ادامه داشت. آيت الله لواسانى در طول 25 سال تحصيل و تدريس، اداره مدارسى چون فيضيه و دارالشفاء را نيز برعهده داشت.
ايشان پس از عزيمت به تهران نماينده و وكيل تام الاختيار امام در تهران بودند. همكارى و پشتيبانى ايشان از حضرت امام باعث شد كه در سال 1351 توسط رژيم شاه بازداشت و مدتى در زندان انفرادى به سر برند. بار ديگر در سال 1353 ايشان دستگير و سه سال به هشتپر طالش تبعيد شد. آيت الله سيد محمد صادق لواسانى از روحانيون مبارز و زاهد زمانه خود بودند.
پس از انقلاب اسلامى نيز گمنام و در خانه محقر خود زندگى كرد تا اينكه در سال 1369 به ديدار معبود شتافت.
ميرزا جواد تهرانى
عالم پرهيزگار و ربانى، ميرزا جواد آقا در سال 1283 ه .ش در تهران ديده به جهان گشود. پس از گذراندن تحصيلات مقدماتى در قم و تهران، راهى نجف اشرف شد و از محضر عالمان بزرگى همچون حاج شيخ مرتضى طالقانى و حاج شيخ محمد تقى آملى بهره برد.
پس از مدتى به مشهد مقدس عزيمت نمود و از محضر بزرگانى مانند ميرزا مهدى اصفهانى، حاج شيخ مجتبى قزوينى كسب فيض كرد. وى داراى صفاتى ارزنده و شخصيتى جامع بود كه او را از ديگران ممتاز مىساخت. ميرزا جواد با آنكه فلسفه را خوب مىدانست اما خويش را هرگز پايبند عقليات صرف نساخت و معتقد بود كه حقيقت را مىبايست از سرچشمه پاك كلام وحى و گفتار معصومين عليهمالسلام گرفت.
او با وجود كهولت سن با پوشيدن لباس بسيجى بارها در خطوط مقدم جبهههاى نبرد با دشمن بعثى حضور يافت و موجب تقويت روحيه رزمندگان گرديد.
سرانجام اين عالم پرهيزكار در سال 1368 دارفانى را وداع و در مشهد مقدس مدفون گرديد.
از آثار او مىتوان از كتابهاى ذيل ياد كرد: بررسى پيرامون اسلام (رد بر كسروى)، آئين زندگى و درسهاى اخلاقى، عارف و صوفى چه مىگويد؟.
آيت الله سيد محمود طالقانى
آيت الله سيد محمود طالقانى در سال 1284 ه .ش در روستاى گليرد از روستاهاى طالقان ديده به جهان گشود.
وى پس از طى تحصيلات به قم عزيمت نمود و از محضر آيت الله شيخ عبدالكريم حايرى يزدى بهره برد. مدتى نيز در نجف از علماء آن سامان كسب فيض نمود.
وى با سقوط رضاخان و كاسته شدن از فشارهاى سياسى به ايجاد جلسات علمى و آگاه ساختن جوانان از جهت اعتقادى و سياسى پرداخت و به انجام سخنرانىهايى در راديو تحت عنوان روحانى و دانشجو پرداخت.
وى در سال 1340 همراه با مهندس بازرگان و دكتر سحابى به تأسيس نهضت آزادى پرداخت.
آيت الله طالقانى در سال 1342 همراه با عدهاى دستگير و به 10 سال زندان محكوم شد.
وى در سال 1346 از زندان آزاد و بار ديگر در سال 1348 زندانى شد و پس از آزادى مجددا در سال 1354 به 10 سال زندان محكوم شد ولى با پيروزى انقلاب اسلامى از قيد زندان آزاد گرديد. راهپيمايى پرشكوه و به يادماندنى تاسوعا در تهران به دعوت وى آغاز و خود پيشاپيش جمعيت به حركت درآمد.
وى پس از پيروزى انقلاب به عنوان اولين امام جمعه تهران منصوب گرديد و در 19 شهريور 1358 دارفانى را وداع و همراه با اندوه فراوان مردم ايران تشيع و در گورستان بهشت زهرا تهران به خاك سپرده شد. امام خمينى در پيامى به مناسبت رحلت ايشان، زبان وى را براى اسلام به منزله شمشير ابوذر دانستند.
برخى از آثار ايشان عبارتند از: به تفسير پرتوى از قرآن، اسلام و مالكيت، جهاد و شهادت، تفسير سوره يوسف.
آيت الله حسن سعيد تهرانى
آيت الله حسن سعيد تهرانى در سال 1338 ه .ق در تهران ديده به جهان گشود. علوم مقدماتى را در حوزه علميه قم و تهران آموخت سپس راهى حوزه نجف اشرف گرديد و از محضر عالمان بزرگى همچون آيت الله سيد محسن حكيم، آيت الله سيد ابوالقاسم خويى و آيت الله حسين بن على حلى استفاده نمود.
ايشان در سال 1380 ه .ق اقدام به تأسيس كتابخانه چهل ستون مسجد جامع تهران نمود و بخش اول اين كتابخانه با بيش از 40 هزار كتاب يكى از ذخاير كتب اسلامى است سپس در كنار مسجد خود مدرسهاى بنا نمود و از مدرسان تهران و قم جهت تدريس دعوت نمود.
آيت الله سعيد براى مقابله با حربه مخالفان كه موضوع تحريف قرآن را به شيعه نسبت مىدهند نسخههايى از تمام قرآنهاى موجود در ايران، پاكستان، هندوستان، كشورهاى عربى و اروپايى با ترجمههاى گوناگون جمعآورى نمود و يك گنجينه قرآنى تشكيل داد. در اين مجموعه حدود هزار نسخه قرآن كريم از سرتاسر دنيا جمعآورى گرديد.
از نخستين فعاليتهاى ايشان مىتوان مبارزه با انحرافات كسروى را نام برد. از خصوصيات اخلاقى و پشتكار ايشان بزرگانى همچون امام خمينى و آيت الله مرعشى نجفى، آيت الله ميلانى، آيت الله ناصر مكارم شيرازى و صافى گلپايگانى تعريف و تمجيد فراوان نمودند. سرانجام اين عالم فرزانه در 18 شعبان سال 1416 ه .ق وفات يافت و پس از تشيع جنازه در تهران و قم در قبرستان شيخان قم دفن گرديد.
از ايشان آثارى فراوان بر جاى مانده است كه بعضى آنها عبارتند از: الرسول و الشيعه، شيعتنا، فاطمه دژ شكستناپذير وحى، حسين از ديدگاه وحى.
آيت الله سيد رضى الدين شيرازى
سيد رضى الدين شيرازى از نوادگان ميرزاى شيرازى در سال 1345 ه .ق در نجف اشرف متولد شد. از دوران كودكى به آموختن علوم دينى پرداخت و از مبادى و مقدمات به سطوح عالى رسيد تا اينكه در درس خارج فقه و اصول حاضر شد و به حلقه درس و بحث فقهاى معروف و بزرگ آن زمان مانند شيخ محمد كاظم شيرازى و شيخ حسين حلى و آيت الله العظمى ابوالقاسم خويى پيوست و به مقام اجتهاد نائل گشت.
در سال 1372 شيخ محمد حسين كاشف الغطاء نيز درجه اجتهاد سيد رضى الدين را تأييد كرد. همچنين مرجع دينى بزرگ سيد عبدالهادى شيرازى در سال 1380 ه .ق اجتهاد وى را تأييد كرد.
سيد رضى الدين در سال 1387 كه به تهران عزيمت نمودو به تدريس و اقامه جماعت پرداخت.
اكنون آيت الله سيد رضى الدين شيرازى امام جماعت مسجد شفا واقع در منطقه يوسف آباد را بر عهده دارد.
از جمله آثار اوست: دوره كامل اصول عقايد (5 جلد)، حواشى بر رسايل، حواشى بر مكاسب، حواشى بر كفايه، حواشى بر اسفار.
آيت الله محمد رضا مهدوى كنى
آيت الله محمد رضا مهدوى كنى در سال 1310 ه .ش در تهران متولد شد. وى مراحل علوم دينى را تا درجه اجتهاد ادامه داد. آيت الله مهدوى كنى از مبارزان نهضت امام خمينى(ره) بود و بارها در اين راه دستگير و به زندان افتاد و شكنجه ديد.
آيت الله مهدوى كنى نخست در سال 1351 ه .ش دستگير شد و پس از آزادى فعاليتهاى خود را عليه رژيم شاه پى گرفت و در دستگيرى دوم ممنوع المنبر شد و به سه سال تبعيد به بوكان محكوم گرديد. وى در دوران خفقان، از خانوادههاى زندانيان سياسى حمايت مىكرد و آنها را تحت پوشش مالى قرار مىداد.
وى پس از پيروزى انقلاب اسلامى به عضويت شوراى انقلاب درآمد و پس از ترور دكتر محمد جواد باهنر (نخست وزير) و محمد على رجايى (رئيس جمهور) توسط منافقين، مدت كوتاهى به نخست وزيرى رسيد. وى از اعضاى برجسته جامعه روحانيت مبارز است و هم اكنون رياست دانشگاه امام صادق(ع) را بر عهده دارند.
آيت الله محمد امامى كاشانى
آيت الله محمد امامى كاشانى در سال 1310 ه .ش در كاشان متولد شد و براى كسب معارف اسلامى در حوزه علميه كاشان، تهران و سپس قم مشغول به تحصيل شد. وى از محضر استادانى چون حضرت امام خمينى(ره)، حضرت آيت الله بروجردى، محقق داماد، علامه طباطبايى و رفيعى قزوينى استفاده كرد.
در سالهاى خفقان در راه سازماندهى مبارزات مردم تلاشهاى بسيارى كرد و در اين مسير بارها دستگير و در سال 1355 به شهر گنبد تبعيد شد.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى از سوى مردم كاشان به نمايندگى دوره اول مجلس شوراى اسلامى انتخاب شد و همچنين از طرف حضرت امام(ره) به عنوان سرپرست مدرسه عالى سپهسالار (شهيد مطهرى) تعيين گرديد.
از ديگر سمتهاى وى پس از پيروزى انقلاب عضويت در شوراى نگهبان، عضويت در مجمع تشخيص مصلحت نظام و عضويت در مجلس خبرگان مىباشد. وى در مدتى كمتر از يكسال نيز به عنوان دبير كل جامعه روحانيت مبارز تهران برگزيده شد كه مجددا جاى خود را به آيت الله مهدوى كنى سپرد.
آيت الله سيد على حسينى خامنهاى
آيت الله سيد على حسينى خامنهاى رهبر انقلاب اسلامى ايران در 1318 در شهر مشهد مقدس در خانوادهاى روحانى چشم به جهان گشود و دوران كودكى و تحصيلات مقدماتى خود را در همان ديار گذراند.
ايشان تا سال 1343 در حوزه علميه قم و سپس از سال 1347 در حوزه علميه مشهد مقدس تحصيل كرد.
آيت الله خامنهاى در دوران حكومت ستمشاهى از شاگردان نزديك امام خمينى(ره) بود.
ايشان از سال 1343 تا 1357 جمعا سه سال از عمر خود را در زندانهاى مخوف رژيم پهلوى و بعد حدود يك سال را در سختترين شرايط و بد آب و هواترين نقاط ايران در تبعيد به سر برد.
آيت الله خامنهاى در سال 1357 از تبعيد بازگشت و در اوج مبارزات مردم مسلمان ايران همراه چند تن از يارانشان رهبرى مبارزات مردم خراسان را بر عهده گرفتند.
در همين سال و به هنگام عزيمت امام خمينى(ره) به پاريس، به عضويت شوراى انقلاب منصوب شد و پس از تشكيل دولت جمهورى اسلامى، نمايندگى شوراى انقلاب در ارتش و معاونت امور انقلاب در وزارت دفاع ملى را به عهده گرفت.
سپس به فرماندهى سپاه پاسداران انقلاب اسلامى منصوب شد. در اين زمان از سوى امام خمينى(ره) امام جمعه تهران شد و در سال 1359 از طرف مردم تهران به نمايندگى مجلس شوراى اسلامى برگزيده شد.
آيت الله خامنهاى در همين سال پس از تشكيل شوراى عالى دفاع به سمت نمايندگى امام خمينى(ره) در اين شورا منصوب گرديد.
ايشان در ششم تير 1360 پس از يك نطق مهم در مجلس شوراى اسلامى كه به عزل بنى صدر از رياست جمهورى منجر شد. در يكى از محلات فقير نشين شهر تهران در حالى كه پس از نماز جماعت براى مردم شيفته و مؤمن سخنرانى مىكرد مورد سوء قصد گروه فرقان قرار مىگرفت كه از ناحيه دست و سينه به شدت مجروح شدند.
آيت الله خامنهاى در سال 1360 پس از شهادت دومين رئيس جمهورى اسلامى ايران نامزد پست رياست جمهورى شد و در مهرماه همين سال به عنوان سومين رئيس جمهور منتخب مردم انتخاب گرديدند.
ايشان در سال 1364 براى دومين بار به مدت چهار سال به عنوان رئيس جمهور اسلامى ايران از سوى مردم انتخاب شد. ايشان همزمان با آغاز جنگ تحميلى با حضور در جبهههاى مختلف جنگ در خطوط مقدم به عنوان رئيس شوراى عالى دفاع در كنار رزمندگان اسلام بود.
آيت الله خامنهاى به زبانهاى عربى و تركى تسلط دارد و علاوه بر اين از صاحب نظران شعر و ادب است.
ايشان سرانجام در پى رحلت جانگداز حضرت امام خمينى(ره) از سوى مجلس خبرگان در چهاردهم خرداد 1368 به رهبرى جمهورى اسلامى ايران برگزيده شد.
ايشان داراى كتابهاى متعددى در زمينههاى علوم اسلامى و تاريخى است كه برخى ترجمه و برخى ديگر تأليف است. آثار ايشان عبارتند از: ترجمه آينده در قلمرو اسلام، ترجمه ادّعا نامه عليه تمدن غرب، ترجمه صلح امام حسن(ع).
