ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

عزاداری‌های استان خوزستان

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

مردم مسلمان و متعهد اين استان به پيروى از سيره خاندان رسالت مبنى بر زنده نگه‏داشتن شعائر اسلامى از اول محرم با پوشيدن لباسهاى سياه و برپايى مراسم عزادارى در مساجد، حسينيه‏ها و تكايا، ياد احياء كننده دين اسلام، اباعبدالله الحسين عليه‏السلام را گرامى مى‏دارند.

سخنرانان و وعاظ و خطبا، رشادتها و فداكاريهاى ايشان را براى مردم مسلمان بيان مى‏كنند. به غير از مجالس روضه خوانى و وعظ و ارشاد، هيئتهاى عزادارى در همه مناطق چه در شهر و چه در روستاها به سينه زنى و عزادارى مى‏پردازند و در روزهاى تاسوعا و عاشورا با تعطيل كردن محل كار و كسب خود و خاطره رشادتهاى امام حسين عليه‏السلام و يارانش را ارج نهاده و در روز عاشورا صحنه شبيه‏سازى مبارزات اباعبدالله الحسين عليه‏السلام و يارانش در مقابل سپاه خونخوار و ظالم بنى‏اميه را به نمايش مى‏گذارند.

در روز سوم پس از شهادت امام حسين عليه‏السلام و يارانش، مراسم دفن آنها را به وسيله شبيه سازى براى مردم مسلمان منطقه اجرا مى‏نمايند.

همچنين در روز اربعين باز هم طى مراسمى خاص سرهاى از تن جدا شده ياران امام حسين عليه‏السلام را دفن مى‏كنند.

معمولاً در عزادارى‏هاى غير عرب‏ها از عَلَم، نخل، شيدونه و مشعل استفاده مى‏شود.

ـ عَلَم

علم يا جريده عبارت است از چوبى به ارتفاع 10 متر و قطر 10 سانتى‏متر كه پارچه‏هاى دو مترى سياه، با فاصله‏هاى معين، از بالا تا پايين با بند به آن بسته و يك شبكه (پنجه) برنجى يا نقره‏اى بر نوك آن وصل است.

اين عَلَم به نام عَلَم حضرت عباس عليه‏السلام معروف است. از هنگامى كه چوب آن را براى بستن پارچه به ميدان مى‏آورند، مردم جمع مى‏شوند و با ساز و دهل و صلوات وارد ميدانش مى‏كنند.

ـ نخل

نخل را براى تشبيه به ايوانهاى طلايى اماكن متبركه مى‏سازند و عبارت است از سطحى از تخته كه اطراف آن را دندانه‏هاى تخته‏اى احاطه كرده و شكل آن مانند ايوانهاى قديم است كه روى آن با رنگ اكليل زينت يافته و ارتفاعش حداكثر 6 متر و عرض آن 3 متر است.

يك ايوان ديگر در مقابل آن به فاصله 3 متر مى‏نهند و با چوب هر دو را به يكديگر وصل مى‏كنند. وسط آن را خالى نگه مى‏دارند. روى اين چوبها را با پارچه‏هاى رنگارنگ زينت مى‏دهند و در انتهاى نوك اين نما، يك شبكه رنگين نصب مى‏شود.

اين نخل، حاشيه‏اى در زير و چهار پايه دارد كه آنها را بر روى 4 كرسى در وسط ميدان قرار مى‏دهند. نخل معروف دزفول، نخل كلبى خان است.

ـ شيدونه

شيدونه تشبيهى است به ضريح و گنبد بالاى آن و چهار گلدسته در چهار گوشه گنبد و آن عبارتست از يك اتاق مكعب چوبى با شبكه‏هاى خوب و چهار گلدسته ظريف كوچك در چهار گوشه و عقب پايه‏ها. هر شيدونه به نام يكى از امامان يا شهداى بنى هاشم ناميده شده است.

ـ مشعل

مشعل حداكثر يازده شبكه آهنى دارد كه بر روى يك چوب افقى نصب شده‏اند و در وسط اين چوب پايه‏اى است كه مانند علم آن را بر روى ناف جاى مى‏دهند.

ارتفاع مشعل حدود 5/1 متر و ارتفاع هر چشمه آن حدود نيم متر است. در شبكه‏ها تفاله كنجد مى‏ريزند و آتش مى‏زنند. مشعل‏چى به دنبال سينه‏زنان حركت مى‏كند و هنگامى كه به مجلسى مى‏رسند، در وسط سينه‏زنها قرار مى‏گيرد و با آهنگ دهل و سرنا مشعل را حول محور خود به چرخش درمى‏آورد. در اثر اين چرخاندن، آتش بر روى سينه زنان و فرشها مى‏ريزد كه لنگ داران آنها را خاموش مى‏كنند.

مراسم عزادارى در ماه‏هاى محرم، صفر و رمضان متداول است. در اين ماهها، به ويژه در دهه اول محرم، دسته‏هاى سينه‏زنى و زنجيرزنى در كوچه‏ها و خيابان‏ها به راه مى‏افتند.

در ماه‏هاى ديگر مجالس در مساجد، حسينيه‏ها و منازل شخصى برگزار و روضه خوانيهاى زنانه و مردانه برپا مى‏شوند.

ـ مجالس غير عرب‏ها

هنگام فوت زن يا مرد، همه اقوام و همسايگان جمع مى‏شوند. صاحب عزا پس از انجام مراسم تغسيل و تدفين به منزل باز مى‏گردد.

به مدت سه شبانه روز مردم به منزل متوفى مى‏آيند، تسليت مى‏گويند، فاتحه مى‏خوانند و شام و ناهار صرف مى‏كنند.

در سومين شب فوت متوفى، كه «سه شنبه» گفته مى‏شود، عده‏اى از نزديكان و همسايگان به گورستان مى‏روند و مراسمى را در كنار قبر متوفى انجام مى‏دهند و سپس براى صرف شام به منزل متوفى مى‏روند. شب هفت «هفته» ناميده مى‏شود و در برخى نقاط به سرتراشان (سرتراشون) نيز معروف است. مهمانان به گورستان مى‏روند و پس از خواندن فاتحه به منزل متوفى باز مى‏گردند.

پس از صرف شام، هر يك از مهمانان به رسم اتحاد و تعاون، مبلغى پرداخت مى‏كند كه در فهرستى ثبت و به صاحب عزا تسليم مى‏شود.

مراسم روز چهلم هم، مانند شب هفت، دعوتى است. مهمانان پس از خواندن فاتحه و صرف شام، به خانه‏هاى خود باز مى‏گردند. مراسم سال متوفى هم به طريق بالا صورت مى‏گيرد.

در مجلس زنانه، زنى را كه در مجالس فاتحه خوانى روى منبر مى‏رود، «نقيبه» گويند. او ابتدا در وصف ميت سخنانى مى‏گويد. سپس اشعارى را با آهنگ مخصوصى مى‏خواند.

بعد تمام زنان تكرار مى‏كنند و به سينه مى‏زنند. زنانى كه نمى‏توانند سينه بزنند، با دو دست بر بازوهاى خود مى‏زنند و در هر بار ناله‏اى از ته دل برمى‏كشند.

ـ مجالس عرب‏ها

وقتى كه كسى فوت مى‏كند، بستگان، نزديكان، آشنايان و دوستان جمع مى‏شوند. پس از تغسيل و تدفين، يزله و فاتحه خوانى مى‏كنند و پرچم طايفه را بر سر در ورودى منزل متوفى نصب مى‏كنند.

قبايل، عشاير و نزديكان براى تسليت به بازماندگان به منزل متوفى مى‏آيند و مقدارى پول يا گوسفند يا گاو به عنوان «دَر جِرَه» به خانواده متوفى مى‏دهند.

تا سه روز پذيرايى و ناهار و شام ميهمانان به طور وعده‏اى و نوبتى به عهده اهالى طايفه متوفى است، يعنى خانواده متوفى تا سه روز غذا نمى‏دهد.

عصر روز سوم كه رسميت مراسم و فاتحه خوانى پايان يافت، شيخ يا بزرگ طايفه، سلمانى را احضار مى‏كند و صورت تراشى انجام مى‏شود. اين مراسم را خاتمة الفاتحه گويند.

شيخ طايفه در اين مراسم، لباس يا پارچه‏اى را در دستمال مى‏پيچد و تقديم پدر يا عموى متوفى يا بزرگ خانواده او مى‏كند و بدين ترتيب با بازماندگان اعلام همدردى مى‏نمايد.

اين عمل در محل به أزيان معروف است. صاحب عزا از شيخ طايفه تشكر مى‏كند. شيخ در پاسخ مى‏گويد: «ان شاء الله آخرين غمتان باشد».

همچنين كليه خويشاوندان و دوستان و آشنايان خانواده متوفى از هر قشر و طبقه كه باشند، نسبت به تعهدات قبيله‏اى و فراخور حال خود كمك‏هايى به صورت نقدى و يا جنسى به بازماندگان متوفى مى‏نمايند تا همراهى و همكارى خود را در شرايط سخت و بحرانى به خانواده متوفى به اثبات برسانند.

فاتحه خوانى اهالى منزل متوفى تا يك ماه و شايد بيشتر ادامه دارد. شب‏هاى جمعه به مزار متوفى مى‏روند فاتحه مى‏خوانند. مدت هفت هفته، شب‏هاى جمعه با شام از ميهمانان پذيرايى مى‏كنند.

شام شب هفته هفتم، هفت رنگ غذاست و تعداد زيادى را براى صرف شام دعوت مى‏كنند.

در حال حاضر سوم، هفتم، چهلم و سال را مى‏گيرند، ولى در سابق سال را مختصر مى‏گرفتند و سوم و هفتم و چهلم را مفصل‏تر برگزار مى‏كردند.


منابع