عزاداری‌های استان آذربایجان غربی
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
عزادارى ماه محرم
از اول محرم تا اربعين، بيشتر مسجدهاى استان سياه پوش و آماده عزادارى شده و هر كس به قدر توان خود در هزينهها شركت مىكنند.
در گذشته كه دادگسترى نبود، هر دسته سينه زنى از چند زندانى وساطت كرده آنان را از زندان آزاد مىكردند.
شبيه خوانى و تعزيه خوانى نيز در اروميه از زمان شاه طهماسب اول صفوى معمول گرديده و هم اكنون نيز ادامه دارد.
مراسم عزادارى سيدالشهداء كم و بيش مانند ساير مناطق ايران است. عدهاى سياه پوش مىشوند و لباس عزا مىپوشند به آنان حسينى اطلاق مىشود و عدهاى هم پيراهن سبز مىپوشند و به عباسى معروفند.
در روستاهايى كه مسجد يا حسينيه وجود ندارد، خانه شخص بزرگ ده را تكيه قرار مىدهند و به عزادارى مىپردازند.
در ميان منطقه تكاب افشار مراسمى وجود دارد كه در ساير شهرستانها نظير آن كمتر ديده مىشود وآن مراسم بعدازظهر روز سوم شهادت حضرت امام حسين عليهالسلام است.
در اين روز اقشار مردم در مساجد جمع مىشوند و بعداز مراسم سوگوارى دسته جمعى از مسجد خارج گرديده، سينه زنان و در يك صف منظم، در حاليكه چند بيل و كلنگ بدست گرفتهاند، همانند طايفه بنى اسد براى دفن شهداى كربلا نوحه خوانان به سوى قبرستان مىروند. در قبرستان با خواندن فاتحه به نوحه خوانى و سينه زنى مىپردازند.
همچنين لازم به ذكر است كه در گذشته در اين استان قمه زنى رايج بوده است و اخيرا به علت اعلام حرمت آن از سوى مقام معظم رهبرى ديگر اثرى از آن ديده نمىشود.
مجالس ترحيم
هنگامى كه كسى فوت مىشود، خويشاوندان، دوستان و همسايگان فورا به منزل صاحب عزا رفته و در غم و اندوه آن خانواده شركت مىكنند.
پس از انجام مراسم غسل و كفن و دفن، صاحب عزا عدهاى را كه در مراسم شركت كردهاند به صرف نهار دعوت مىكند. افراد خاصى هم كه پيش از حمل جنازه آمدهاند براى شب اول كه شام غريبان نام دارد دعوت مىشوند. دوستان نزديك و خويشاوندان بايد بدون دعوت ناهار و شام روز اول و ناهار دوم و سوم را در آنجا بمانند.
روز دوم و سوم از منزل نزديكترين بستگان و يا همسايگان يك مجمعه ناهار براى صاحب عزا مىآورند. صاحبان عزا تا اولين شب جمعه بعد از عزا لباس سياه نپوشيده، اما بعد از آن سياه پوش شده و از آرايش خوددارى مىكنند و تا يك ماه اين رسم را رعايت مىكنند.
پس از اولين شب جمعه بعد از عزا، همه به منزل صاحب عزا رفته به اتفاق او بر مزار متوفى رفته، پس از گريه و زارى و خواندن فاتحه بازمى گردند. سپس دختر، خواهر و بستگان نزديك متوفى هر كدام يك روز در منزل خود مجلس فاتحه خوانى تشكيل مىدهند، ولى اين مجلس نبايد در روز شنبه يا چهارشنبه تشكيل شود. شب جمعه دوم صاحب عزا براى تشكر از همدردى با فرستادن حلوا به خانههاى اشخاص از آنان براى مراسم شب جمعه دعوت به عمل مىآورد. در شب جمعه چهارم فاميل نزديك به خانه صاحب عزا مىروند.
البته در روز بيست نهم مردان و روز سىام زنان دعوت مىشوند. پس از صرف چاى و قهوه و ذكر مصيبت خامس آل عبا به مدعوين اجازه داده مىشود كه از عزا در آيند.
در اولين عيد پس از فوت كه آن را قره بايرام (عيد سياه) مىخوانند به ديدن صاحب عزا مىروند و صاحب عزا نيز موظف است پس از اولين شب جمعه به خانه مردم جهت شادباش برود.
در كنار اين سنتها مراسم سوم، هفتم، چهلم و سالگرد در منزل و مسجد برگزار مىشود. پس از مراسم چهلم بستگان و خويشاوندان خانواده عزادار به خانواده متوفى مىآيند و با خود لباس يا پارچهاى را مىآورند و عزاداران را از عزا در مىآورند و به آنها سر سلامتى مىدهند.
در هنگام سالگرد نيز خويشاوندان و بستگان خانواده عزادار جهت گفتن سر سلامتى وتسليت به خانه صاحبان عزا مىآيند و همراه با آنها بر مزار متوفى گرد آمده و فاتحه مىخوانند.
همچنين در ايام اواخر اسفند (قاراچارشنبه و اؤلوتكى) نيز خويشاوندان به خانه صاحبان عزا رفته و به آنها تسليت مىگويند.
در ايلات نيز مراسم خاصى براى مجالس تدفين و ترحيم برگزار مىشود. پس از انجام مراسم تغسيل و تدفين، خانواده متوفى گاو و گوسفند ذبح كرده وگوشت آن را خيرات مىكنند. خويشان متوفى براى گفتن تسليت به خانه او مىروند.
چنانچه متوفى مرد باشد، زنى كه به او نزديكتر است مانند همسر، مادر يا خواهر مقدارى از موى سر خود را چيده و با ميّت دفن مىكند، مقدارى نيز به لباس متوفى دوخته و در مجلس سوگوارى زنانه مىگردانند كه باعث تحريك به گريه و شيون شركت كنندگان مىشود.
در صورتى كه مرده جوان باشد، اسب او را زين و برگ كرده لباسهايش را روى اسب قرار مىدهند، هنگامى كه اشخاص براى گفتن تسليت مىآيند، اسب را جلوى آنان مىبرند كه گريه و شيون آنان را تشديد كنند.
هنگامى كه زن فوت شده را براى شستشو مىبرند، بايد داراى گردن بندى از منجوق باشد كه مرده شوى آن را براى خود بر دارد.
