سرداران و امیران و مبارزان استان آذربایجان شرقی

شهيد ثقة الاسلام تبريزى

ثقه الاسلام تبريزى از علماء بزرگ شيخيه در سال 1276 ه .ق در تبريز ديده به جهان گشود.

وى پس از تحصيلات مقدماتى، به عتبات عاليات عزيمت نمود و از محضر عالمان بزرگ آن سامان بهره برد.

سپس در سال 1308 ه .ق به ايران بازگشت و در جريان نهضت مشروطيت در صف مشروطه طلبان قرار گرفت.

با اشغال تبريز از سوى نيروهاى نظامى روسيه، مردم تبريز با حمايت ثقه الاسلام در برابر نظاميان روسيه مقاومت كردند.

سرانجام ثقه الاسلام به همراه عده ديگرى از آزادى خواهان دستگير و در كنسولگرى روسيه زندانى شد.

او در كنسولگرى از امضاى سندى كه كشتار تبريز را بر عهده مجاهدان قرار مى‏داد امتناع كرد. در نتيجه در عصر عاشوراى 1330 ه .ق به همراه تنى چند از آزادى خواهان به دار آويخته شد.

ثقه الاسلام علاوه بر شخصيت سياسى، داراى شخصيتى علمى نيز بود و آثار وى عبارتند از: ايضاح الابناء، ترجمه ديوان غيبى، مرآة الكتاب (اسامى مصنفين شيعه و كتاب آنها).

ستار خان

ستار خان، سردار ملى از رهبران مشروطيت ايران در سال 1284 يا 1285 ه .ق چشم به جهان گشود.

او در آغاز جوانى در محله امير خيز تبريز ساكن گرديد و در حدود هفده سالگى به علت حمايت از صمدخان رئيس خان‏هاى حسن بيگلو در مقابل قاطرچى‏هاى دربار وليعهد در تبريز به زندان محكوم شد و در نارين قلعه اردبيل زندانى شد و بعد از 2 سال به شفاعت ميرزا جواد مجتهد آزاد گرديد.

ستار خان در روزهاى نخستين انقلاب مشروطيت به صف آزادى خواهان پيوست و در مقابل نيروهاى نظامى محمدعلى شاه كه به تبريز گسيل شده بودند به مقاومت پرداخت.

ستار خان به همراهى باقر خان پس از فتح تهران به وسيله مشروطه خواهان به تهران دعوت شد و مورد تجليل قرار گرفت و در تهران در كنار پارك اتابك در كنار مجاهدان سكونت كرد.

اما با افول مشروطيت و در جريان خلع سلاح مجاهدين كه خطرى براى ميوه‏چينان مشروطه به شمار مى‏رفتند، ستار خان مجروح و خانه نشين شد. سرانجام سردار ملى در غربت در خانه‏اى استيجارى در سال 1322 ه .ق دار فانى را وداع و در باغ طوطى در جوار حضرت عبدالعظيم مدفون گرديد.

باقر خان

باقر خان، معروف به سالار ملى از رهبران مجاهدان تبريز در جنبش مشروطيت، نخست پيشه بنايى داشت اما در جريان مشروطيت به مجاهدان تبريز پيوست و در اندك زمانى رهبرى مجاهدان محله خيابان را به دست گرفت.

محمدعلى شاه با شنيدن خبر تشكيل گروه‏هاى مقاومت، نظاميان بسيارى را به تبريز گسيل كرد اما مجاهدان كنترل شهر تبريز را به دست گرفتند و با نيروهاى محمدعلى شاه جنگيدند و نيروهاى دولتى را در چندين بار به عقب نشينى وادار كردند.

با فرار محمدعلى شاه به روسيه و پادشاهى احمد شاه، سالدات‏هاى روسى كه از محمدعلى شاه حمايت مى‏كردند به آزار مردم ايران به ويژه تبريزيان پرداختند، چون بيم قتل سردار ملى (ستار خان) و سالار ملى (باقر خان) مى‏رفت با تلگراف‏هايى كه از تهران مى‏رسيد آن دو به تهران رفتند.

باقر خان در سال 1334 ه .ق به همراهى گروهى از مجاهدان در اعتراض به دولت روس و انگليس به قصد مبارزه به قم مهاجرت كردند و در اين شهر كميته دفاع ملى را تشكيل دادند.

او به همراه گروه ديگرى از مجاهدان، راهى عراق شد اما با تصرف عراق به وسيله انگليسى‏ها، او در سال 1335 ه .ق با جمعى به قصر شيرين بازگشتند و شبانگاه مورد هجوم كردان قرار گرفت و كشته شد و در همانجا مدفون شد.

اما در سال 1365 ه .ق حزب دمكرات آذربايجان جنازه او را به تبريز انتقال داد و در زادگاهش به خاك سپرده شد.

شيخ محمد خيابانى

شيخ محمد خيابانى از روحانيون و آزادى خواهان بنام، در سال 1259 ه .ش در خامنه چشم به جهان گشود.

پس از اتمام تحصيلات ابتدايى به همراه پدرش براى تجارت به روسيه رفت. پس از بازگشت به ايران به تحصيل علوم حوزوى پرداخت و در ذى روحانيت قرار گرفت.

خيابانى در جريان نهضت مشروطيت ايران به صفوف آزادى خواهان پيوست و پس از پيروزى انقلاب مشروطيت، به نمايندگى مردم در مجلس شوراى ملى راه يافت و پس از بسته شدن مجلس توسط روس‏ها، به تبريز بازگشت و روزنامه تجدد را منتشر كرد.

خيابانى در 17 فروردين 1299 بر عليه قرارداد ننگين 1919 .م به پا خاست و با همراهى مجاهدان، مراكز دولتى و ادارات را تصرف كردند.

جنبش خيابانى بيشتر شهرهاى استان را فرا گرفت و آذربايجان تحت حاكميت او قرار گرفت. اما طولى نكشيد كه نيروهاى دولتى به تبريز حمله كردند و آزادى خواهان را از دم تيغ گذراندند و شيخ محمد خيابانى را نيز در 22 شهريور 1299 ه .ش به شهادت رساندند.