زبان و گویش مردم استان اردبیل
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
قبل از مهاجرت آريايىها به ايران، زبان مردم اردبيل، زبانى بومى بوده است. پس از استقرار مادها در اردبيل، زبان اوستايى در اين استان رايج مىگردد.
در دوره هخامنشيان زبانى فارسى وارد اين استان مىشود البته مردم اين سرزمين زبان آذرى كه آميختهاى از زبان مادى و بوميان اردبيل بوده تا دوره اشكانيان و سلوكيان نيز حفظ مىكنند.
بعد از حمله اعراب به ايران، زبان عربى در اين سرزمين گسترش مىيابد و زبان فارسى كمكم رايج مىشود.
در دوره صفويان نيز مردم اين استان به زبان آذرى تكلم مىكردهاند. با آمدن تركان به ايران و استقرار آنها در اردبيل كمكم زبان تركى در اردبيل رايج مىگردد و از اين زمان زبان تركى در اين استان ماندگار مىشود و تا امروز نيز باقى مانده است.
در گذشته زبان مردم اردبيل آذرى بوده است كه به مرور زمان با زبان فارسى و تركى آميخته شده است و هم اكنون به جز در برخى از روستاهاى خلخال، اثرى از زبان آذرى وجود ندارد.
مردم اردبيل در حال حاضر به زبان تركى تكلم مىنمايند و زبان فارسى نيز در بين آنها رايج است. از اين رو مىتوان آنها را ذولسانين دانست.
مكاتبات مردم و برنامه تحصيلات در مدارس به زبان فارسى انجام مىشود و جوانان اين استان با فارسى آشنايى كامل دارند.
برخى از واژههاى رايج در زبان اردبيلى عبارتند از:
درده جر: فرد مريض و لاغر و ضعيف.
وريان: بند آب.
كوشن: كشتزار.
در سال 1365 در حدود 46/58 درصد جمعيت استان زبان فارسى را ياد نداشتند و 48/4 درصد فقط فارسى را مىفهميدند و 63/36 درصد نيز مىتوانستند به زبان فارسى سخن بگويند.
همچنين در برخى نقاط استان مثل امامرود، شهر كلور خلخال و روستاهاى اطراف آن زبان تاتى ـ آميختهاى از زبانهاى طالشى، كردى و مازندرانى و در برخى نقاط مثل دهستان عنبرآباد شهرستان نمين گويش طالشى رايج است.