زبان و گویش مردم استان آذربایجان شرقی

مردم آذربايجان شرقى در گذشته به زبان آذرى سخن مى‏گفته‏اند. زبان آذرى مثل زبان كنونى آذربايجان، داراى لهجه‏هاى مختلف و متعدد بوده است.

مقارن تشكيل سلسله صفويه، زبان تركى در آذربايجان جانشين زبان آذرى شد و رسميت زبان تركى در دربار صفويه و نفوذ و تقرب تركان در پيشگاه سلاطين صفوى و عوامل ديگر، موجب شد كه زبان مردم اين سامان جاى خود را به زبان تركى بدهد.

لازم به ذكر است كه زبان آذرى به يكباره از بين نرفت، بلكه مواد لفظى و معنوى زبان ديرين آذربايجان، در زبان كنونى باقى است و زبان آذرى در اين زبان كاملاً جلوه‏گر مى‏باشد.

در زبان كنونى آذربايجان، واژه‏هاى آذرى و فارسى فراوان است و تقريبا همه نامهاى پيشه‏ها و اصطلاحات كشاورزى، دامدارى، خانه‏دارى، اعلام جغرافيايى و اسامى امكنه آذربايجان ايرانى و فارسى مى‏باشند و لغات تركى زبان آذربايجان بيش از سى درصد مجموع لغات اين زبان را شامل نيست.

زبان فعلى آذربايجان با زبان تركى اصيل اختلافات فراوانى دارد تا جايى كه زبان آذربايجان براى تركان و زبان تركى براى مردم آذربايجان كاملاً مفهوم نيست و بهتر است اين زبان را زبان «آذرى جديد» يا «تركى آذرى» يا «زبان كنونى آذربايجان» بناميم.

برخى اصطلاحات رايج در زبان آذرى

گول = استخر بولاق = چشمه

قويى = چاه آق = سفيد

چاى = رودخانه بيرباتمان = يك من

گوز = چشم آغاج = فرسنگ

اياغ = پا طوى = عروسى

گلين = عروس كوره كن = داماد

كبين = مهريه بورك = كلاه

باشماق = كفش قاتوق = ماست

دوز = نمك بوز = يخ

بال = عسل آغاج = درخت

تيكان = خار اودون = هيزم

چول = صحرا يوقوش = سربالايى

ياماج = سرازيرى يارغان = دره

چايلاق = رودخانه آت = اسب