رده:آثار و بناهای تاریخی و گردشگری استان کهگیلویه و بویراحمد
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
جاذبههاى طبيعى و تاريخى
استان كهگيلويه و بويراحمد سرزمين زيبائيهاى ناشناخته و طبيعتى پر رمز و راز است. به واقع سرزمين زيباى كهگيلويه و بويراحمد را مىتوان سرزمين آبشارهاى زيبا، چشمههاى پر خروش، دشت لالههاى واژگون و جايگاه جنگلهاى بلوط خواند.
آبشار ياسوج در انتهاى دالانى از درختان انبوه و گل و گياه، ميعادگاه دوستداران طبيعت مىباشد. در هفتاد كيلومترى، روستاى پاتاوه پل معروف قديمى كه به دوره ساسانيان تعلق دارد، انسان را به انديشه در گذشتههاى دور مىخواند.
شهر سى سخت در دامنه كوه سربلند و زيباى دنا، ميعادگاه كوهنوردانى است كه آرزومندانه براى صعود به قله دنا و ساير قلههاى موجود در اين منطقه مىشتابند.
فهرست مكانهاى تاريخى و ديدنى استان به شرح زير است:
بويراحمد (ياسوج)
آبشار بهرام بيگى بخش لوداب
آبشار مارگون در شرق ياسوج
آبشار ياسوج چند كيلومترى شهر ياسوج
اشكفت دو فيرى در شمال روستاى بن زرد ياسوج
امامزاده عبدالله روستاى نقاره خانه ـ ياسوج
بقعه امامزاده پهلوان مسير ياسوج
بقعه امامزاده حسن شمال شهر ياسوج
بقعه امامزاده قاسم شمال غرب ياسوج
پلهاى پاتاوه (پادنا) بويراحمد سفلى
تالاب برم شير در دره تنگ شير بويراحمد
تپه ملاكانيه (كوشك ملاكانيه) در يك كيلومترى روستاى بادنگان علياى
تخت شاه نشين (پايه پل) 5/1 كيلومترى جنوب غرب روستاى پاتاوه
تل خسروى ياسوج
تل دم چنار 400 مترى روستاى دم چنار ياسوج
تل شهدا 11 كيلومترى شمال شرقى ياسوج
تل مهرهاى يك كيلومترى شرق روستاى سقاوه
تنگ براق نزديك تنگ تيزاب سپيدان ـ ياسوج
تنگ تيزاب در 26 كيلومترى سپيدان ـ ياسوج
تنگ سرخ در 25 كيلومترى سپيدان ـ ياسوج
چشمه بابكان ياسوج
چشمه خاركلون (خاك لدون) 15 كيلومترى ياسوج
چشمه آبگرم روستاى كارند روستاى كارند ياسوج
چشمه ميشى 5 كيلومترى شمال شرقى سى سخت
درياچه كوه گل شمال شرقى شهر توريستى سى سخت
درياچه مور زرد زيلايى 180 كيلومترى شمال غربى ياسوج
روستاى تاريخى سى سخت 35 كيلومترى شمال غربى ياسوج
روستاى تاريخى مارگون 24 كيلومترى غرب ياسوج
روستاى تاريخى ميمند امتداد شمال جاده سى سخت
غار مس در خونگاه آب سياه بويراحمد
غار نول 20 كيلومترى سى سخت
قبرستان پاى چل روستاى كرمى سى سخت
هفت چشمه دهستان مارگون
كهگيلويه (دهدشت)
آرامگاه امير لالپا 35 كيلومترى جنوب شرقى كهگيلويه
امامزاده پنجه خل شهر قديمى دهدشت
امامزاده سيد محمد جنوب غربى دهدشت
باغ چشمه بلقيس بخش چرام كهگيلويه
بقعه امامزاده چله خان شهر قديمى دهدشت
بقعه خضر بخش غربى دهدشت
تالاب برم الون بخش بهمئى شهرستان كهگيلويه
تل چگاه مسير باشت به چرام در شمال كهگيلويه
تل گبر مركز شهر چرام
تل گرد مركز شهر چرام
تنگ ابدال بخش كت بهمئى
تنگ لنده در لنده كهگيلويه
چشمه اوسل روستاى شهر آسياب در بخش بهمئى
چشمه بابا احمد بخش بهمئى كهگيلويه
چشمه چوزك سرفارياب دهدشت
روستاى تاريخى چرام چرام
روستاى تاريخى دهدشت قديم دهدشت
روستاى تاريخى لنده 22 كيلومترى شمال غربى دهدشت
غار آب كُنارى در كوه خيص دهدشت
غار پير زن قلعه دختر دهدشت
غار خى در كوه خيص دهدشت
غار كبوتر در لنده دهدشت
غار نِزل در كوه نور دهدشت
قبر شاپور در پارك جنگلى دهدشت
قلعه چص 30 كيلومترى جنوب غربى دهدشت
قلعه دختر دشمن زيارى كهگيلويه
قلعه مانگشت 2 كيلومترى دره بهمئى
نقاره خانه روستاى راك روستاى راك دشمن زيارى
گچساران (دو گنبدان)
آبشار گنج بنار 7 كيلومترى شمال گچساران
آتشكده خير آباد يك كيلومترى شمال روستاى دهوه خير آباد
امامزاده بىبى حكيمه بين گناوه و گچساران
امامزاده شاه عباس در غرب دو گنبدان و درليشتر
پلهاى باستانى خيرآباد (پل سفلايى) 9 كيلومترى خير آباد گچساران
تل دهوه روستاى دهوه از توابع گچساران
تنگ ديل گچساران
چشمه آب گرمو نزديكى امامزاده بىبى حكيمه گچساران
چشمه دو گنبدان يك كيلومترى دو گنبدان
دژ سليمان روستاى سليمان در جنوب غربى
دو گور دوپا اطراف روستاى شوش از توابع گچساران
غار شاه (اشكفت شاه) بخش باشت
غار شاه بهرام در شهر باستانى شاه بهرام
محوطه باستانى خير آباد خير آباد گچساران
آثار و بناهاى تاريخى
با گذرى هر چند سطحى به نقاط مختلف استان، مىتوان آثار باستانى متعددى را بر شمرد كه هر يك با توجه به پيشينه تاريخى داراى اهميت هستند. در ميان اين آثار مىتوان به قلعهها، كاروانسراها، مساجد، امامزادهها، آتشكدهها، نقارخانهها، آب انبارها، پلهاى قديمى و لوحههاى موجود در صخرهها و سنگهاى كوهها و نيز گردشگاهها اشاره كرد.
الف) آتشكدهها
در ميان آثار مختلف بجا مانده از قديم مىتوان به آتشكدههاى متعددى در استان كهگيلويه و بويراحمد برخورد كه هر يك با وجود گذشت زمان و ويرانى نسبى، نشانهاى از قدمت فرهنگى منطقه دارد. مردم آتشكدههاى باستانى را «گنبد و تشگه» مىنامند و در ميان آنها مىتوان از آتشكده فرزوك، گل سرخدان و شهريور نام برد.
آتشكده خير آباد
اين اثر تاريخى در سمت راست جاده دهدشت ـ بهبهان و در يك كيلومترى شمال روستاى «ده وه» خير آباد و در طرف چپ رودخانه خير آباد واقع شده كه به دوره ساسانى مربوط است. اين بنا كه به چهار طاقى يا آتشكده خير آباد شهرت دارد، ساختمانى است با استفاده از گچ و لاشه سنگ ساخته شده است.
اين بناى تاريخى در چهار طرف اصلى داراى چهار طاق است كه بر روى چهار پايه ساخته شده و بر فراز آن گنبدى وجود داشته كه اكنون از بين رفته است. اين آتشكده يكى از قديمىترين و معروفترين آتشكدههاى اين منطقه و واجد ارزشهاى تاريخى و نيز زيارتگاهى براى زرتشتيان مىباشد.
آتشكده چهار طاقى فرزوك
آتشكده فرزوك در كنار شاهراه قديم شيراز به ارجان قرار داشته است. بناى چهار طاقى اين آتشكده بزرگ تا حدودى از ويرانى مصون مانده و طاقهاى آن كه حدود تقريبى 12 متر ارتفاع دارد سالم و دست نخورده باقى مانده است.
آتشكدههاى گل سرخدان
اين آتشكدهها مجموعا سه عدد مىباشند كه هر يك به فاصله پنجاه مترى ديگرى بنا شده است. «مقدسى» از اين آتشكدهها با نام «كنيسة المجوس» يا «آتشكده آتش پرستان» نام مىبرد. اين بناها در پاى كوههاى گچى تيزنگ و گردنه محمدتقى واقع شدهاند و گچ برىهاى داخل آنها، نشانگر اهميت آتشكدهها در نزد محليان بوده است. اهالى اين سه گنبد را سه گنبدان مىنامند.
آتشگاه
در فاصله پنج كيلومترى جنوب غربى، بخش لنده كهگيلويه، در محلى به نام «تشگه» آثار يك آتشگاه كوچك قديمى باقى است كه محليان آن را «تشگه» مىگويند. از اين بنا كه در حاشيه جاده ارتباطى شهرهاى ارجان و اصفهان واقع است حدود چهار متر از چهار ديوارش باقى مانده است.
آتشگاه كوه لار باشت
آثار آتشگاه كوچكى كه محليان آن را «گنبد» مىگويند در سر كوهى به نام كوه لار كه محل شهرك لارندان بوده باقى است. اين گنبد كه هنوز نيمى از چهار ديوار آن باقى است، در گردنهاى بنا شده است كه ميانه شهرك لارندان و روستاى جديد است. آتشگاه هنوز بنايى نسبتا سالم است.
ب) نقاره خانهها
در كهگيلويه و بويراحمد نقاطى از دوران گذشته به جا مانده است كه از آنها تحت عنوان «نقاره خانه» ياد مىشود. اين نقاره خانهها باز ماندهاى از سنت نقاره زنى قبل از اسلام ايرانيان است كه در برجهاى مخصوص نقاره زنى، در بلنداى كوهها و تپهها واقع شده بود و هنگام غروب و طلوع آفتاب و يا هنگام نواختن آهنگهاى مخصوص و سرودهاى مذهبى، نقاره زنى مىشده است. نقاره خانهها در ميان عشاير و ايلات نقش خبرگيرى جنگجويان را داشته است و وجود آنان در هر گوشه و كنارى، حكايت از قدرتمندى ايل مىكند. نقاره خانههاى عشايرى اكثرا در بلنديهاى برجهاى حفاظتى يا ارتفاعات مجاور مركز ايل قرار داشتند و با ساز و كرنا، سواران ايلات را از يك واقعه مهم و يا جنگ احتمالى با دشمن و يا مراسم استقبال از پادشاه يا حاكمى باخبر مىساخته است. برخى از اين نقاره خانهها عبارتند از: 1ـ نقاره خانه ميمند، 2ـ نقاره خانه طايفه كهگيلويه و بويراحمد (روستاى نقاره خانه)، 3ـ تل نقاره خانه روستاى راك دشمن زيارى كه مربوط به زمان محمد شفيع خان نويى رئيس قدرتمند چهار طايفه كهگيلويه بوده است.
ج) قلعهها
قلعههاى قديمى متعددى در كهگيلويه و بويراحمد وجود دارد كه هر يك بازگو كننده تاريخى مشخص و عينى از اين سرزمين است. اين قلعهها، انسان را به انديشيدن به زمانى وا مىدارد كه جنگجويان با قدرت و صلابت با اسبهاى خويش از دروازهها به درون و برون مىرفتند و رشادت در حركت آنها موج مىزد. در ميان قلعههاى قديمى مىتوان به قلعههايى مثل قلعه دختر و گچ اشاره كرد. قلعههاى كهگيلويه و بويراحمد را در مجموع مىتوان به چهار دوره متعلق دانست كه عبارتند از:
1ـ قلاع دوران قبل از اسلام كه بيشتر به قلعههاى دختر معروفند.
2ـ قلاع دوران اسلامى كه به علت نهضت فرقه اسماعيليه در تاريخ مورد توجه بوده است.
3ـ قلاع دوران اتابكان فارس.
4ـ قلاع عهد تيمورى و صفوى به بعد كه به عصر قدرت ايلى در ادوار گذشته مىرسد.
قلعه دختر
قدمت اين گونه قلاع به عهد مهرپرستى (خداى مادينه و فرشته باورى ايرانيان قديم) باز مىگردد. قلعههاى دختر، معمولاً جايگاه آتشكدههاى بزرگ و كوچك بود كه به فرشته بارورى اهداء مىشده و بسيارى از قلعهها در نواحى مختلف اين استان به همين نام معروف است. مانند: قلعه دختر دشمن زيارى، قلعه دختر كلانك تراب، قلعه دختر امام زاده، قلعه دختر گود سرخ و... .
قلعه جص (گچ)
محل قلعه در ميان كوههاى گچى به طول و عرض 3×2 كيلومتر و حدود سى كيلومترى جنوب غربى دهدشت و در جوار آتشكدههاى سه گنبدان (گل سرخدان) است. وسعت اين قلعه كه به «در مهتابى» هم معروف بوده است حدود 250000 متر مربع است و احتمالاً به دليل قدمت تاريخى آن و وجود سه آتشكده سه گنبدان، محلى معتبر براى حفظ آداب و سنن ايرانيان قديمى (زرتشتيان) بوده است.
قلعه النظير (نادر)
نام اين قلعه در منابع كهن در جريانهاى مربوط به ظهور فرقه اسماعيليه مكرر آمده است. در قلعه، آثار چند ساختمان ويران شده ديده مىشود. سطح كوه آن كه نيم مسطح است از درختان گرمسيرى پوشانده شده و قلعه كه احتمالاً وسعت آن هزار در هزار متر بوده، محل امن و پناهگاه مستحكمى براى مقاومت به شمار مىرفته است.
قلعه مانگشت
مهمترين قلعه عصر اتابكان لرستان بزرگ قلعه مانگشت است. در زمان حكومت اتابك افراسياب (688ـ695) در اثر تجزيه ايالات كهگيلويه از فارس و پيوند آن به لرستان، اختلافاتى ميان دو ايالت فارس و لرستان روى داد و اتابك افراسياب در اثر فشارهاى وارده ناگزير شد به قلعه مانگشت پناه ببرد، اما پس از لغو الحاق كهگيلويه به لرستان توسط ارغون خان مغول (690ـ680 ه .ق) افراسياب از دژ مانگشت فرود آمد. اين دژ كه در حدود دو كيلومترى دره بهمئى واقع است، مرز مشترك ايلات جانكى و بهمئى محسوب مىشود.
دژ سليمان
اين قلعه كه احتمالاً از قلعههاى اسماعيليان بوده است، در كنار روستاى سليمان در حدود 15 كيلومترى جنوب غربى شهرستان گچساران قرار دارد.
رواق دهدشت
در قسمت جنوب غربى شهرستان دهدشت، روستايى به نام «رواق» معروف است كه معمولاً «رورك» تلفظ مىشود. اين روستا داراى ديوارى از سنگ و گچ بوده كه هنوز آثار آن پيدا است. در ميان اين حصار عبادتگاهى بود كه در اين زمان به نام امامزاده سيد محمد مشهور است و احتمالاً در همان محل مدفون شده است.
د) بقاع و آرامگاهها
بقعه امامزاده على
بقعه امامزاده على در محلى به نام روستاى امامزاده على (سادات) و در حدود هفتاد كيلومترى شمال شرقى شهرستان ياسوج واقع است. شيوه معمارى آن مربوط به دوران صفويه است. زير بناى ساختمان 50×50 و شكل و نماى آن گنبدى و هلالى است. بنا در دو طبقه ساخته شده و در طبقه اول مدفن امامزاده و در طبقه فوقانى چند حجره ساخته شده كه احتمالاً محل تدريس مكتب داران يا مدرسه علميه بوده است. در درون صحن، ضريح مشبك مستطيل شكلى از چوب گردو وجود دارد.
بقعه امامزاده سيد محمد بن سيد عيسى
در ارتفاع كوه لار و روستاى آن، در مجاورت شهرك قديم لارندان باشت، در دوازده كيلومترى شمال شرقى «تل چغاد» امامزادهاى به نام سيد محمد وجود دارد. مصالح بقعه از گچ و سنگ و با سبك ابتدايى و غير مهندسى در كنار يك درخت قوى هيكل سرو كوهى كه حدود دو هزار سال قدمت دارد واقع شده است. ساختمان بنا مربوط به ميانه عهد تيمورى تا عصر صفويه است و به مرور زمان تعميراتى در آن شده است.
بقعه امامزاده سيد محمد
در روستاى تراب وسطى، در بيست كيلومترى جنوب شرقى شهرستان دهدشت، امامزادهاى وجود دارد كه محليان آن را امامزاده سيد محمد زرين كمركيا مىخوانند. شكل ظاهر بنا گنبدى و مخروطى شكل است. بدنه ساختمان از دو طبقه تشكيل شده است كه قسمت تحتانى مدفن امامزاده است. ايوانى با طاقهاى هلالى و ضربى در ابتداء مدخل امامزاده قرار دارد و از قسمتهاى اوليه ساختمان امامزاده محسوب مىشود. در اين امامزاده لوح و سندى كه قدمت آن را تعيين نمايد، ديده نشده، اما با توجه به سنگ قبرهاى موجود، سابقه بناى امامزاده مربوط به دوره سلجوقيان مىباشد.
بقعه خضر
در بخش جنوب غربى شهر دهدشت بقعهاى معروف به «خضر» وجود دارد. اين زيارتگاه جايگاه حاجت خواهان و معتقدان محلى است. ساختمان آن چهارگوش و كوچك است كه چندين بار بازسازى شده است. نام اصلى بقعه گوياى آن نيست كه آيا سازنده اين بنا كه شبيه خانقاه درويشان و چله خانه است، خضر نام داشته و يا با تبديل به مسجد به نام خضر پيغمبر معروف شده است. شكل اصلى بنا احتمالاً چهار ضلعى كه بعدا به صورت 10 ضلعى تغيير پيدا كرده است. بنا مربوط به دوره صفويه يعنى همزمان با بناهاى شهر قديم دهدشت است و مشرف به ضلع جنوبى شهر مىباشد.
آرامگاه امير لالپا
به فاصله تقريبى 35 كيلومترى جنوب شرقى كهگيلويه در ميان دو رشته كوه دلى مهربان يا مهرگان، آرامگاهى به نام قبر «امير لالپا» كه متعلق به خاندان جمال الدين عمر لالپا، (عموزاده اتابك از اتابكان بزرگ منطقه) وجود دارد. بناى اين آرامگاه، چهار متر طول، سه متر عرض و چهار متر ارتفاع دارد و با سنگهاى منظم تراشيده و ساخته شده است. بر بدنه آن با خطى محلى و نامنظم عبارت «قبر امير عليا سراج الدين لالپا» ديده مىشود.
بناى قبر شاپور
در محلى كه امروزه پارك جنگلى شهر دهدشت واقع است قبرى چهار گوش با مصالح سنگ و گچ ديده مىشود كه محلىها نام آن را قبر شاپور ساسانى مىدانند. اين نام با اسم بلاد شاپور بىمناسبت نيست. اين گور احتمالاً به جهت سبك جديد ساختمانى آن مربوط به حكّام عهد قاجار است. در پى حفارى غير مجاز كه در فروردين 1380 در اين محل انجام گرفت، توسط كارشناس ميراث فرهنگى كهگيلويه و بويراحمد پيگردى و مطالعاتى در خصوص بنا انجام پذيرفت، در پيگردى اوليه با پيدا شدن دو عدد سنگ قبر بزرگ به شكل مربع مستطيل با خطوط ثلث مزين به آيات قرآنى و تاريخ و شرح صاحب قبر مىباشد كه با توجه به ريزش آوار حاصله از تخريب سقف و ديوارهاى بنا خطوط سنگها آسيب ديدهاند و بعضى كلمات خوانا نمىباشد كه تنها كلمات خوانده شده به قرار زير است: شهيد سعيد مرحوم مغفور الدالله رحمتالله ملك الغنى وفات سيدى تاريخ شهر جمادى الاول... تاريخ و نام صاحب قبر به علت آسيب به سنگ معلوم نيست و احتياج به بررسى بيشتر دارد. پوشش بنا گنبدى شكل بوده و با توجه به واقع شدن در شيب كوه سه درگاه در سمت جنوب آن به علت جلوگيرى از فرسايش خاك و ريزش به داخل مقبره مسدود گشته ولى بقيه جهات آن باز است.
قبرستان پاى چل
اين قبرستان به هزاره دوم پيش از ميلاد تعلق دارد و در نزديكى روستاى كرمى سى سخت واقع شده است. از نظر تاريخى، اين محل با تپههاى پيش از تاريخ در منطقه قابل مقايسه مىباشد و دستيابى به آثار به جا مانده از دورانهاى قديم در اين قبرستان، به كاوشها و حفارىهاى باستانشناسى نيازمند است.
هـ) پلهاى باستانى
پلهاى پاتاوه
در 15 كيلومترى كوه دنا در بويراحمد سفلى كه ديوارههاى بلند و غير قابل گذرى دارد، آثارى همراه با پلهايى بزرگ و قلعههايى مشرف بر رودخانه قرار گرفته است. اين ناحيه به دليل ويژگىهاى اقليمى و جغرافيايى، يكى از راههاى اصلى تيسفون، استخر و شوش، بهبهان و اصفهان بوده كه كاروانيان از آن عبور مىكردهاند. بر همين اساس، پلهاى بسيارى در اين منطقه بنا شده است. جادهها و پلها كه احتمالاً به دوره پيش از اسلام تعلق دارند، در دورههاى بعدى، به تدريج مورد بازسازى قرار گرفتهاند. يكى از بزرگترين اين پلها كه آثار آن بهتر باقى مانده، در ميان سه پل جنوبى گردنه خرسان قرار دارد. اتاقها، پايهها و ملزومات ديگر آن به دوران صفويه مربوط مىباشد. در گذشته دسترسى به تل خسروى، از طريق همين پل صورت مىگرفته است.
پلهاى باستانى خير آباد (پل سفلايى)
در 9 كيلومترى خير آباد گچساران، ويرانههايى از دو پل و يك چهار طاقى باقى مانده است. پل پايينى، داراى طاقى است كه ارتفاع آن به 60/6 متر مىرسد.
ديواره سنگى آن به كلى شكسته و ديواره شرقى آن سنگهاى ساختمانى مشخصى دارد كه ويران شده و فرو ريخته است. در مجموعهى آثار اين محوطه، بقاياى پل بالايى خير آباد، چشم گيرترين اثر تاريخى است. اين اثر با 130 متر طول در سمت راست كناره، سه گذرگاه داشته است كه در امتداد آن پايههايى به بزرگى 10×10 متر احداث شده بود. پهناى جادهاى كه از روى اين پل مىگذشت، حدود هشت متر بود كه به وسيله ديوارى با يك متر بلندى حفاظت مىشد. بناى اين پل، به اواسط دوره اوليه اسلامى مربوط است و دست كم سه نوسازى بزرگ (كه آخرين آن در زمان سلسله صفويه صورت گرفته) بر روى آن انجام شده است.
و) ساير بناهاى تاريخى
مدرسه خير آباد
در ناحيه خير آباد (فرزوك قديم) حسنقلى خان زنگنه در سال 1086 ه .ق در زمان شاه سليمان صفوى مدرسه معتبرى ساخت كه از مراكز مهم تدريس علوم اسلامى بود. آنطور كه مصالح ساختمانى اين عمارت نشان مىدهد، اين بنا با ابنيه معمول در اين ناحيه تفاوت دارد. اين بنا ساختمانى است به وسعت 62×62 متر با چهار ايوان كه از آجر ساخته شده است. اين عمارت رو به قبله بنا گرديده و ايوان سمت قبله به عنوان مسجد به كار مىرفته است.
آثار تنگ سروك
در ميان كوههاى متعددى كه در كنار يكديگر در بخشى از كهگيلويه و بويراحمد صف كشيدهاند، تنگهاى به نام سولك يا سروك وجود دارد كه در فارسنامه ناصرى به معنى «گردونه سروهاى كوچك» از آن نام برده شده است. در اين مكان سه ستون سنگى يكپارچه و بلند ديده مىشود كه بر روى آنها نقش افراد مختلف در حالتهاى گوناگون حجارى شدهاند و مىتوان آنها را از لحاظ زيبايى با نقوش برجسته تخت جمشيد مقايسه كرد. هر يك از اين ستونها به خط نوشتههايى آراسته هستند كه نشان دهنده خطوط باستانى است. آثار تنگ سروك بر صخرهاى بزرگ با مجسمههايى در چهار طرف شمال، غرب، شرق و جنوب مشخص است. در جبهه شمالى دو نقش برجسته در بالا و پايين قرار دارد كه پادشاه را در حالى كه بر تخت نشسته نشان مىدهد و در پايين تخت نيز پرندگانى با نقش عقاب كندهكارى شدهاند. نقش ديگر، اجتماع درباريان را در طاق تخت سلظنت نشان مىدهد. در اين نقش سر همه درباريان برهنه است. جبهه جنوبى دو نيايشگر را نشان مىدهد كه اولى روى سكوى جلوى يك آتشدان كوچك و نيايشگر دوم پشت سر اولى در سطحى پايينتر ايستاده است.
در جبهه غربى نقش برجسته دو مرد با نماى روبرو با بازوان گشاده نشان داده شده است. در لبه صخره، نقش برجستهاى وجود دارد كه بزرگتر از هر نقش ديگر تنگ سروك است. در جبهه شمالى نقش برجسته دو سرباز با نيم تنه بلند ساده، شلوار و صندلى ديده مىشود كه غلاف پهنى در طرف چپ حمايل دارند و ظاهرا گرز يا كوپال با سرى خميده دارند.
در جبهه شرقى نقش هيكلى است كه روى تختى خم شده، ولى به كلى خراب شده است. نبرد بر پشت اسب موضوع مورد علاقه ايرانيان در ساختن مجسمههاى صخرهاى دوره پارتى يا زمان ساسانى يا روزگار پيش از آن بوده است. در تنگ سروك، نقوش برجسته مشابه نقش رستم وجود دارد كه مىتوان آنها را به بهرام دوم ساسانى، بهرام سوم ساسانى، هرمز دوم و شاهپور دوم نسبت داد. بعضى جنبهها در اين مجسمههاى صخرهاى مشتركند. در همه اين نقوش جنگاوران سوار بر اسب هستند. تنها سلاح مورد استفاده آنها نيزه بلند است و فاتح در سمت چپ لوحه قرار دارد.
تعداد افراد نقوش تنگ سروك 40 نفرند. حيوانات شامل هفت نقش دو اسب، دو شير و سه پرنده است. در اين نقوش سلاحها عبارتند از: نيزه بلند، شمشير، خنجر، گرز، تبرزين، چماق، كمان، تير، تركش، نقش پرچم. موضوع نقوش برجسته تنگ سروك تاجگذارى چند پادشاه است. در اين نقوش يك پادشاه سربند خود را از ايزد مىگيرد و او يك قربانى مىدهد، در جايى همان پادشاه يا جانشين او را نشان مىدهد كه سربند شاهى را در جلوى محراب همان ايزد نگاه داشته است. يكى از مشخصات مهم اثر تنگ سروك نمايش چهره كامل انسانى است كه هم با آثار اشكانيان و هم با آثار ساسانيان متفاوت است. اين بنا به شماره 310 ثبت آثار ملى ايران مىباشد.
دره ياسير
اين دره كه در ميان مردم محلى «دل حاصل» نام دارد در حدود چهل كيلومترى شمال خاورى شهر دهدشت قرار دارد. در اين محل آثار شهرى از قبل و بعد از اسلام ديده مىشود، از جمله يك استودان (دخمه زرتشتيان) و يك شهر تاريخى به نام «آرد جوى» مىباشد. آثار ديگر تاريخى اين محل گورستانى است در كنار جاده در فاصله پانصد مترى روستاى كركور كه قدمت آن را به عهد سلجوقيان تا زمان مغولان مربوط مىدانند.
جدول 1ـ3ـ برخى از آثار و بناهاى تاريخى استان
رديفنام اثردورهموقعيت جغرافيايى
1 سه تل تاريخى 10 كيلومترى شمالشرق دهدشت ـ روستاى كوشك
2 تپههاى قباد و مهرعلى تاريخى 2 كيلومترى شرق دهدشت ـ روستاى سمغان
3 تل غلام محمد تاريخى 2 كيلومترى شمالشرق دهدشت ـ روستاى سمغان
4 تپه ده مهد تاريخى، اسلامى 8 كيلومترى شرق دهدشت ـ روستاى آدراكان
5 تل امامزاده پهلوان تاريخى، اسلامى 9 كيلومترى شرق دهدشت، روستاى امامزاده پهلوان
6 بناى امامزاده پهلوان تاريخى، اسلامى 9 كيلومترى شرق دهدشت، روستاى امامزاده پهلوان
7 محوطه باستانى چلچك تاريخى، اسلامى 7 كيلومترى شمالشرق لنده ـ روستاى مال آخوند
8 كوشك شوولى و قلعه ميمند ساسانى ـ اسلامى شهرستان بويراحمد، دروهان
9 پل قديمى كتا اسلامى (صفوى) شهرستان بويراحمد، دروهان
10 آثار غار روستاى سينه نمك اسلامى (صفوى) شهرستان بويراحمد، دروهان
11 تل كفت بركه تاريخى شهرستان بويراحمد، دروهان
12 قلعه پل تاريخى شهرستان بويراحمد، دروهان
13 بناى امامزاده محمودطيار اسلامى شهرستان بويراحمد، دروهان
14 قلعه كيم تاريخى شهرستان بويراحمد، دروهان
رديفنام اثردورهموقعيت جغرافيايى
15 روستاى خونگاه (ده دنا) تاريخى، اسلامى شهرستان بويراحمد، دروهان
16 آثار نزديكى بابا حاجى تاريخى شهرستان بويراحمد، دروهان
17 محوطه باستانى دلى شب ليز هزاره اول ق.م شهرستان بويراحمد، مارگون
18 تپه قلعه چه شماره يك تاريخى شهرستان بويراحمد، مارگون
19 تپه قلعه چه شماره دو تاريخى شهرستان بويراحمد، مارگون
20 قلعه رواق تاريخى شهرستان بويراحمد، دروهان
21 اشكلت دو فيرى اسلامى (صفوى) شهرستان بويراحمد، دروهان
22 قلعه چونك تاريخى شهرستان بويراحمد، لوداب
23 قنات قديمى دره بنگرو تاريخى شهرستان بويراحمد، لوداب
24 آب انبار چاه دارزنگى تاريخى شهرستان بويراحمد، لوداب
25 قلعه زيزى تاريخى، اسلامى شهرستان بويراحمد، لوداب
26 قلعه عاشقانه تاريخى، اسلامى شهرستان بويراحمد، لوداب
27 تپه گردن تل تاريخى، اسلامى شهرستان بويراحمد، مارگون
28 قلعه روستاى گور گنجو اسلامى شهرستان بويراحمد، دروهان
29 تپه مور دراز تاريخى شهرستان بويراحمد، مركزى
30 قبرستان ده گچ ساربر آفتاب اسلامى شهرستان بويراحمد، مركزى
31 برج بياره عصر حاضر شهرستان بويراحمد، مركزى
32 محوطه دره على پناهى كاكان تاريخى شهرستان بويراحمد، مركزى
33 تپه چنارستان (قدمگاه) اسلامى شهرستان بويراحمد، مركزى
34 آثار قلعه صفر بيگى كاكان اسلامى شهرستان بويراحمد، مركزى
35 تپه تل خسروى هزاره 2 ق.م، قرن 7 و 8 شهرستان بويراحمد، مركزى
36 محوطه دوا دختر تاريخى 36 كيلومترى غرب لنده، شرق دلى مهرجان
37 محوطه آپيه مونه تاريخى 13 كيلومترى غرب لنده
رديفنام اثردورهموقعيت جغرافيايى
38 محوطه بند باغ تاريخى، اسلامى 6 كيلومترى جنوب لنده
39 محوطه چال جون اسلامى 4 كيلومترى جنوب لنده
40 قلعه دالو اسلامى 1 كيلومترى شمالغرب لنده، روستاى سرپياده
41 اشكلت قلعه دالو اسلامى 1 كيلومترى شمالغرب لنده، روستاى سرپياده
42 قلعه مونه اسلامى 1 كيلومترى شمالشرق روستاى مونه، كوه مونه
43 محوطه ده مراد تاريخى 1 كيلومترى جنوب غرب روستاى ايدنك
44 محوطه باستانى ايدنك تاريخى روستاى ايدنك
45 محوطه باستانى دار اسپيد تاريخى 4 كيلومترى روستاى مونه از توابع لنده
46 قلعه كوه سرخ اسلامى 4 كيلومترى جنوب روستاى مونه از توابع لنده
47 محوطه برد كشكى تاريخى 1 كيلومترى غرب سوق
48 آثار معمارى برد كشكى تاريخى 1 كيلومترى غرب سوق
49 محوطه باستانى كلمك تاريخى 2 كيلومترى شمال روستاى بىبى زليخايى
50 امامزاده سيدناصرالدين محمود اسلامى روستاى دژكوه از توابع سوق
51 تپه توس خيمه تاريخى روستاى توس خيمه، 14 كيلومترى شمالشرق سوق
52 امامزاده شيخ ابراهيم عباس اسلامى روستاى مال شيخ از توابع لنده
53 امامزاده صاحب رضا اسلامى روستاى موجر بالا ـ 40 كيلومترى جنوب لنده
54 محوطه تنگ چاهن اسلامى شرق روستاى چال پير از توابع لنده
55 آثار روستاى دولاب زا تاريخى داخل روستاى دولاب زا از توابع لنده
56 بنال بال سوخته شماره 1 و 2 اسلامى 2 كيلومترى شمال روستاى قيمام
57 تپه بى بى زليخايى تاريخى 12 كيلومترى شمال سوق، روستاى بى بى زليخايى
58 تل مسجدى تاريخى 8 كيلومترى شمالشرق شهر سوق
59 امامزاده زرهبر يا سيد محمد زرى اسلامى 17 كيلومترى شمالشرق شهر سوق
60 پل تمسيت تاريخى 8 كيلومترى شمالشرق شهر سوق
رديفنام اثردورهموقعيت جغرافيايى
61 محوطه باستانى بلوط بنگان تاريخى 13 كيلومترى غرب دهدشت، روستاى بلوط بنگان
62 كوشك امير المومنين(ع) اسلامى 18 كيلومترى جنوبغرب دهدشت، روستاى كوشك
63 امامزاده امير حاضر اسلامى 16 كيلومترى غرب دهدشت، روستاى بواى عليا
64 تل كل گندم كش تاريخى، اسلامى 21 كيلومترى جنوب دهدشت، روستاى محمد آباد
65 تل گپ تاريخى 8 كيلومترى شمالشرق دهدشت، روستاى دستگرد
66 تل ده كهنه اسلامى 21 كيلومترى شمالشرق دهدشت
67 تل مهد تاريخى 3 كيلومترى شمالشرق دهدشت
68 تل بردى 1 و 2 تاريخى 2 كيلومترى شرق دهدشت
ماخذ: سازمان مديريت و برنامهريزى استان كهگيلويه و بويراحمد، 1378.
این رده در حال حاضر حاوی هیچ صفحه یا پرونده‌ای نیست.
