رده:آثار و بناهای تاریخی و گردشگری استان هرمزگان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
جاذبههاى طبيعى و تاريخى
مهمترين اماكن تاريخى و ديدنى استان هرمزگان عبارتند از:
شهرستان ابوموسى
جزيره ابو موسى ابو موسى
جزيره تنب بزرگ 14 ميلى جنوب غربى جزيره قشم
جزيره تنب كوچك غرب جزيره تنب بزرگ
جزيره سيرى 27 ميلى ابو موسى
جزيره فرور بزرگ 36 ميلى ابو موسى
جزيره فرور كوچك شمال غربى جزيره ابو موسى
شهرستان بندرعباس
اسكله باستانى بندر لافت لافت
امامزاده سيد كامل بندرعباس
امامزاده سيد مظفر بندرعباس
امامزاده شاه محمدتقى كنار جاده بندرعباس
پل لاتيدان 50 كيلومترى غرب بندرعباس
جزيره كيش جنوب غربى بندرعباس
جزيره هرمز جنوب شرقى بندرعباس
جنگلهاى حرا (مانگرو) سواحل خليجفارس، شمال جزيرهقشم، بندرخمير و ...
چاههاى آب لافت پشت قلعه لافت
چشمه آب گرم بارى جاده روستايى خورگو ـ سرخان ـ بارى
چشمه آب گرم تودولويه مسير جاده بندرعباس ـ لار
چشمه آب گرم چستانه 25 كيلومترى غرب بندرعباس
چشمه آب گرم خورگو جاده فرعى منشعب از جاده بندرعباس ـ سيرجان
چشمه آب گرم سايه خوش مسير جاده بندر خمير ـ بندر لنگه
چشمه آب گرم سرخان جاده روستايى خورگو ـ سرخان ـ بارى
چشمه آب گرم كشكو مسير جاده بندرعباس ـ كشكو
چشمه آب گرم لشتان 7 كيلومترى شرق بندر خمير
چشمه آب گرم نيان مسير جاده بندرعباس ـ سرخان
چشمه چاه احمد مسير جاده بندر خمير ـ بندر لنگه
چشمه معدنى گنو 34 كيلومترى شمال شرقى بندرعباس
زيارتگاه خواجه نصير جاده بندرعباس ـ سورو
عمارت كلاه فرنگى محل اداره گمرك بندرعباس
قلعه خمير نزديكى شهر بندر خمير
قلعه لافت روستاى لافت
كنارههاى رودخانه جلالى كوههاى شمالى بندرعباس
محله قديمى سورو غرب شهر بندرعباس
مسجد جامع بندرعباس بندرعباس
مسجد دژكان نزديكى بندر خمير
مسجد صحراباغى بندرعباس
مسجد منبر كهنه غرب بندرعباس
معبد هندوها بندرعباس
منطقه حفاظت شده گنو 29 كيلومترى شمال غربى بندرعباس
شهرستان بندر لنگه
پناهگاه حيات وحش جزيره شتور
جزيره شتور جنوب شرقى جزيره لاوان
جزيره لاوان 91 ميلى بندر لنگه
جزيره هندورابى 72 ميلى بندر لنگه
چشمه آب گرم آسك جاده بندر لنگه ـ روستاى گزيل
چشمه آب گرم بادون جاده بندر لنگه ـ روستاى گزيل
چشمه آب گرم چارك مسير جاده بندر لنگه ـ گاوبندى
چشمه آب گرم فارياب مسير جاده بستگ، بعد از روستاى فتويه
چشمه آب گرم فتويه مسير جاده بستگ
چشمه آب گرم ملايجى مسير جاده بندر لنگه ـ بندر كنگ
عمارت فكرى بندر لنگه
قلعه لشتان 6 كيلومترى شرق بندر لنگه
كنارههاى رودخانه مهران كنار شهرستان بندر لنگه
مسجد و مناره ملك بن عباس غرب بندر لنگه
شهرستان حاجى آباد
چشمه آب گرم حاجى آباد 30 كيلومترى شرق حاجى آباد
چشمه آب گرم ده شيخ مسير جاده حاجى آباد ـ دولت آباد
شهرستان قشم
آب انبار بىبى شهر قشم
آب انبار خربز جنوب غربى جزيره قشم
بقعه شيخ برخ الاسود قشم
تپه باستانى كولغان قشم
جزيره قشم شمال غربى تنگه هرمز
جزيره لارك جنوب شرقى قشم
جزيره هنگام 29 ميلى قشم
چاه پرتغالىها محوطه نيروگاه برق قشم
زيارتگاه بىبى مريم روستاى توريان
زيارتگاه شاه شهيد مجاور شهر قديمى خربز
زيارتگاه شيخ اندر آبى روبهروى لافت
سد بالاتل دره كولغان قشم
شهر قديم خربز جزيره قشم
قلعه پرتغالىها جزيره قشم
مسجد برخ جزيره قشم
مسجد جامع قشم
نيايشگاه ميترا 15 كيلومترى قشم
شهرستان ميناب
امامزاده امير ديوان ميناب
قلعه هزاره (بىبى مينو) ميناب
كنارههاى رودخانه ميناب ميناب
از لحاظ امكانات رفاهى براى گردشگران، در اين استان مكانهاى متعددى وجود دارد كه براى پذيرايى گردشگران بكار برده مىشود.
در سال 1381 در اين استان تعداد 21 هتل با 989 اطاق و 2416 تخت، 19 مسافرخانه با 1019 تخت وجود داشته است.
برخى از هتلها و مهمانپذيرهاى استان عبارتند از:
رديفنامدرجهتعداد اتاقآدرس
1هتل هرمز5345بندرعباس، بلوار امام خمينى، ميدان انقلاب
2هتل هما4190بندرعباس، بلوار پاسداران
3هتل آپارتمان تيلار(1)2ــبندرعباس، بلوار امام خمينى
4هتل آپارتمان تيلار(2)2ــبندرعباس، بلوار امام خمينى، خيابان غفارى
5هتل امين239بندرعباس، بلوار ساحلى آيت الله طالقانى
6هتل فروغ242بندرعباس، گلشهر جنوبى، بلوار رسالت
7هتل گنو221بندرعباس، بلوار رسالت،
8هتل بهار218رودان، جنب فرماندارى
9هتل گوهرشاد262بندرعباس، گلشهر جنوبى، بلوار رسالت
10هتل گلشهر124بندرعباس، بلوار امام خمينى
11هتل صدف124ميناب، جويبار بكوسراهى، سد ميناب
12هتل قدس159بندرعباس، بلوار امام خمينى
13هتل نقش جهان112بندرعباس، جنب اسكله شهيد رجايى
14هتل سعدى116بندرعباس، خيابان امام خمينى
15هتل فره118بندرعباس، ميدان ابوذر، خ شريعتى شمالى
16هتل دريا150بندرعباس، خيابان بهادر شمالى
رديفنامدرجهتعداد اتاقآدرس
17هتل كوثر120بندرعباس، بلوار امام خمينى
18مهمانسراى جهانگردى217بندر لنگه، بلوار جانبازان
19مهمانسراى جهانگردى215ميناب، بلوار شهيد موسوى
20مهمانسراى جهانگردى117قشم، هلال احمر
21متل قشم2ــقشم، خيابان آزادگان
فهرست تعدادى از مهمانپذيرهاى استان عبارت است از:
1افشارممتاز11حاجى آباد، بلوار شهيد بهشتى
2ساحلممتاز26بندرعباس، بلوار امام خمينى
3قشمممتاز22بندرعباس، فلكه شهربانى
4وليعصريك29بندرعباس، بلوار امام خمينى
5اطلسيك20بندرعباس، خيابان برق، ميدان قدس
6هرمزگانيك15بندرعباس، خيابان سيد جمال الدين
7صفايك20بندرعباس، خيابان سيد جمال الدين
8اميريك17بندرعباس، بلوار امام خمينى
9اميريك24بندر لنگه، خيابان انقلاب
10بلواريك17بندرعباس، ميدان ابوذر
11گلستانيك11بندر لنگه، چهار راه انقلاب
12بهمندو9بندرعباس، بلوار ساحلى، خيابان طالقانى
13بابودو20بندر لنگه، خيابان شهيد دستغيب
14مهاجرسه15بندرعباس، خيابان شريعتى جنوبى
15بوعلىسه14بندرعباس، ميدان ابوذر شمالى
16چهار فصلسه13بندرعباس، ميدان شهربانى
رديفنامدرجهتعداد اتاقآدرس
17اسلامىسه31بندرعباس، ميدان شهربانى
18بهارستانسه10ميناب، جوباريكوب، وليعصر سه راهى
19اميدسه10گاو بندى، خيابان امام خمينى
آثار و بناهاى تاريخى
عمارت كلاه فرنگى (بندرعباس)
بناى اين عمارت به دوران صفويه تعلق دارد و سابقا اداره گمرك بندرعباس در آن قرار داشت. اين عمارت در مجاورت اسكله قديمى بندرعباس در بلوار طالقانى قرار دارد. از آنجا كه اين عمارت از معمارى اروپايى آن دوره متأثر شده، مانند بسيارى از عمارتهاى دوره قاجاريه به عمارت كلاه فرنگى معروف شده است.
عمارت فكرى (بندر لنگه)
اين عمارت كه يكى از مهمترين بناهاى دوره قاجاريه است، در بندر لنگه قرار دارد. اين عمارت از ويژگىهاى معمارى چشم گيرى برخوردار است و توسط شخصى به نام «فكرى» احداث شده است. عمارت فكرى دو حياط با اتاقهايى در اطراف آنها و پنج بادگير دارد و تزئينات برجسته آن مشتمل بر منبت كارى و گچبرىهاى زيبا است.
قلعهها و دژها
از آنجا كه استان هرمزگان يكى از نواحى استراتژيك جنوب ايران است، همواره مورد توجه حكومتهاى ايرانى و حتى بيگانگان مهاجم قرار گرفته و به همين مناسبت، قلعههاى متعددى در آن احداث شده است. مهمترين اين قلعهها عبارتند از:
قلعه لشتان (بندر لنگه)
اين قلعه در 6 كيلومترى شرق بندر لنگه قرار گرفته و سال 904 ه .ق بنا شده است. با توجه به تاريخ مذكور، گروهى معتقدند كه ساخت اين بنا به زمان سلطه و قدرت پرتغالىها بر خليجفارس مربوط است. جمعى نيز عقيده دارند، اين قلعه در عهد هخامنشى احداث شده و بيش از 2000 سال قدمت دارد. در حال حاضر، به جز حصار بلند و آثار مخروبه ديوارها، اثر ديگرى از ساختمان قلعه باقى نمانده است. در داخل قلعه لشتان، چندين قبرستان، دهها بركه آب و انبار آذوقه و آثار فراوان ديگرى به جاى مانده است. دخمههاى سنگى، شبيه به غارهاى انسانهاى غارنشين در ارتفاعات مجاور آن وجود دارد كه شباهت زيادى به دخمههاى غار چهلخانه و دخمههاى فوقانى ارتفاعات شمالى بندر طاهرى (سِيراف) دارد.
قلعه لافت
قلعه لافت در انتهاى تپهاى در شهرستان قشم كه روستاى لافت در كنار آن قرار دارد، قلعه مخروبهاى وجود دارد كه اهالى محل به آن قلعه نادرى مىگويند. اين قلعه، نقشه مربع شكل دارد و آثار چهار برج در آن ديده مىشود. درِ ورودى قلعه رو به جنوب باز مىشده است. اين قلعه در جنوب روستاى لافت قرار دارد.
قلعه هزاره (بىبى مينو)
تنها بناى تاريخى شهر ميناب، قلعهاى موسوم به قلعه هزاره است. مردم بومى اين قلعه را «بىبى مينو» مىنامند و معتقدند كه در روزگاران گذشته دو خواهر به نامهاى «بىبى مينو» و «بىبى نازنين» اين شهر را بنا كردهاند. گويا در گذشته دو قلعه وجود داشت كه يكى از قلاع ويران شده و تنها قلعه باقى مانده، به نام قلعه «هزاره» يا قلعه «بىبى مينو» شهرت يافته است. اين قلعه تا اواخر دوره قاجار مركز حكومت محلى بود و در اطراف آن، خندقى كنده شده بود. در آن زمان هميشه صد سرباز مسلح در قلعه مستقر بوده و نگهبانى مىدادهاند. در حال حاضر، از اين قلعه مخروبهاى باقى مانده است.
قلعه خمير
اين قلعه در نزديكى بندر خمير قرار دارد. از اين قلعه امروزه به جز بقاياى دو سردرِ شمالى و جنوبى و برج شرقى نيمه ويران آن، اثرى برجاى نمانده است. سردرِ شمالى قلعه كه اكنون در كنار كوچه تنگى متصل به شهر خمير جاى دارد، به صورت شكوهمندى از سنگ و گچ و به سبك قلعههاى اروپايى ساخته شده است. در چهار گوشه قلعه برج مدور بنا شده و بين هر دو برج يك برج كوتاه نيز ساخته شده است.
در جنوب غربى قلعه، عمارت دو طبقهاى وجود دارد. در وسط قلعه آب انبارى ساخته شده كه هنوز پا بر جا مانده است. از عمر اين قلعه حدود يك قرن مىگذرد.
قلعه هرمز
اين قلعه در ضلع شمالى جزيره هرمز و در ساحل دريا قرار دارد و مهمترين قلعه باقىمانده از روزگار تسلط پرتغالىها بر سواحل و جزاير خليجفارس است. اين قلعه به فرمان «آلفونسو آلبوكرك» دريانورد پرتغالى در سال 1068 ه .ق / 1507 .م، در محلى موسوم به «مورنا» احداث شد. قلعه به شكل چند ضلعى نامنظم است. ساختمان آن بسيار محكم است و ديوارهايى به قطر 5/3 متر با چند برج به ارتفاع 12 متر دارد. تأسيسات قلعه شامل انبارهاى تسليحات، آب انبار و اتاقهايى با سقف هلالى است. در زمان شاه عباس كه به استعمار پرتغالىها در ايران خاتمه داده شد، اين قلعه به دست امام قلى خان از سرداران شاه عباس فتح گرديد. علاوه بر قلعههاى مذكور، آثار و بقاياى قلعههاى شهرهاى ميناب و جاسك نيز از بقاياى ساير قلعههاى استان است.
دژ پرتقالىها
دژ پرتغالىها در گوشه شمالى جزيره هرمز واقع است كه از سال 913 ه .ق ساخت آن توسط پرتقالىها آغاز شد و پس از 30 سال به پايان رسيد.
اين قلعه در زمينى به ابعاد 120×120 متر بنا شده است و عرض ديوراهاى آن 5/3 بوده است. قلعه چنان بوده كه 3000 نفر به راحتى در آن مىزيستهاند. اين قلعه داراى آب انبارهاى بزرگى بوده كه آب باران بام بناهاى دژ به داخل آنها وارد مىشده است. مصالح به كار برده شده در بنا سنگ و لاشه سنگ مىباشد. در دو سوى دروازه اصلى دژ در برج شش گوشه قرار دارد. اين بنا توسط آلبو كرك به منظور حفظ جزيره از دست دشمنان به سبك اروپايى ساخته شده است.
كاخ بىبى گل
كاخ بىبى گل بر بالاى صخرهاى در جزيره هرمز واقع است. در واقع اين قلعه يك برج ديده بانى بوده كه تنگه هرمز را زير نظر داشته است. اين بنا توسط پرتقالىها تأسيس شده است. هم اكنون اين قلعه نيمه فرو ريخته است.
كاخ حريره در جزيره كيش نزديك ساحل، جنب ساختمان بندرگاه حريره، بنايى وجود دارد كه مردم به آن كاخ حريره مىگويند. اين كاخ را قصر ايوان ملك جمشيد دانستهاند كه به شيوه ايوان نابند ساخته شده است.
اتاقهاى ساسانى
در آخر دماغه كوه مبارك در شهرستان جاسك، دو اتاق از سنگ تراشيده وجود دارد كه گويا از دوران ساسانى باز مانده است.
ساختمان شيخ آل على
ساختمان مسكونى شيخ آل على، شيخ پيشين جزيره كيش، در كنار درياى پارس در شهر ماشه واقع است. اين بنا داراى 8 اتاق است كه در دو سوى يك دالان 3 مترى ساخته شده است. همچنين اين بنا داراى انبار، بادگير، سرويس بهداشتى و حمام مىباشد. سقف اتاقها از چوب و حصير ساخته شده است. ديوارهاى بنا با سنگ و ملاط گل ساخته شده است. قدمت بنا به دوره قاجاريه مىرسد. در حال حاضر اين بنا به عنوان مركز تحقيقات نرم تنان خليجفارس مورد استفاده قرار مىگيرد.
آب انبارها و چاهها
محدوديتمنابع آبشيرين در استانهرمزگان موجبگرديدهاست مردممحلّىومهاجران براى ذخيره آب شيرين، آب انبارها و چاههايى را احداث كنند كه مشخصات برخى از آنها چنين است:
آب انبار بىبى (قشم)
اولين بركه آب شهر قشم در سال 1202 ه .ق، به وسيله زن خيّر و نيكوكارى به نام «صوغيه» همسر شيخ عبدالله حاكم وقت قشم ساخته شده است. سقف اين بركه، كه به آب انبار معروف است، بارها تجديد بنا شده است و در حال حاضر، پس از 200 سال، هنوز به نام بركه بىبى مورد استفاده مردم بومى است. اين آب انبار از حيث معمارى جالب توجه است.
آب انبار خربز
در كنار شهر باستانى خربز، در جنوب غربى جزيره قشم، حدفاصل بين شهر و يك نيايشگاه، يك مخزن بزرگ آب مربوط به دوره ساسانيان وجود دارد. اين بركه مدتها مخروبه بود، ولى در سالهاى اخير به نحو بسيار مطلوبى بازسازى شده است.
آب انبارهاى لافت
آب انبارهاى بزرگى در آبادى لافت وجود دارند. در كناره شمال شرقى روستاى لافت، در روزگار مادها و هخامنشيان، مردمان جزيره قشم، آبگير بزرگى در دامنه كوه لافت كنده و براى نگهدارى آب از آنها استفاده كردهاند، اما در دوران هخامنشى كه لافت به عنوان پايگاه بزرگ دريايى انتخاب شده است. تمامى چاهها را به اندازه 43×65×76 متر به گونه يكپارچه از كوه كندهاند و پس از 3 متر سنگكنى، كف اين محل را صاف و سپس 86 حلقه چاه كه قطر بزرگترين آن، 230 سانتيمتر و كوچكترين آنها، 180 سانتيمتر و ژرفاى 34 و 25 متر است، كندهاند. آب باران پس از ريزش كوه شمالى و به درون محوطه بزرگ ريخته و سپس به درون چاهها راه مىيابد.
چاه پرتغالىها (قشم)
معروفترين چاه قديمى استان هرمزگان، چاه دراز يا چاه پرتغالىها است. اين چاه در حال حاضر در محوطه نيروگاه برق قشم، در سربندر قشم، واقع شده است.
اسكله باسعيدو
روستاى باسعيدو در آخرين مرز غربى جزيره قشم، در 144 كيلومترى شهر قشم قرار دارد. در 2 كيلومترى مرز شمال غربى آن، زمين صاف و خالى از سكنهاى وجود دارد. در كناره شمالى اين زمين، اسكلهاى رو به شمال بنا شده است. اين اسكله از دوران ساسانى است و در دورههاى بعد نيز از آن استفاده شده است. اسكله از سنگهاى بزرگ رودخانهاى (قلوه سنگ و ملات گچ زنده) ساخته شده است. در اواخر دوره تيمورى و اوايل صفوى، اين اسكله تعمير شده است.
شهر قديمى خربز
اخيرا هنگام حفارىهاى باستان شناسى در جزيره قشم، آثار يك شهر قديمى كشف شد. اين شهر كه تا قرن چهارم هجرى قمرى شهرى آباد بوده است، به دوره ساسانيان مربوط است. در حفارىهاى انجام شده، سفالينهها و آثار بسيارى از اين محل به دست آمده است. طول تقريبى شهر خربز هفت كيلومتر است و از منابع آب شيرين برخوردار است.
اسكله باستانى بندر لافت
در بندر لافت، آثار اسكلهاى وجود دارد كه به دوران مادها، هخامنشيان و ساسانيان مربوط است. طول اين اسكله 130 متر و ضخامت اصلى كف آن 7 متر و ديوارهاى روى اسكله 3 متر مىباشد كه با سنگهاى لبهدار ساخته شده است.
تپه كولغان قشم
بالاى يكى از تپههاى كولغان، آثار معمارى و آبراههاى سالمى با ديوارههاى سنگى به طول بيش از صد متر باقى مانده است كه نوعا جالب توجه هستند. در قسمت ديگرى از تپه، قبرستان منظمى با قبرهايى در دو رديف و با فاصله دو متر از يكديگر وجود دارد. نشانههاى باقى مانده از اتاقكهاى مجاور تپه، گوياى آن است كه اين محل احتمالاً بازارى بوده كه رونق بسيار داشته است. در كنار اين ويرانهها، سه حوضِ حفر شده در داخل سنگ وجود دارد كه بزرگترين آنها 12 متر طول و 4 متر عرض دارد. درخت كُنار تنومند و زيبايى نيز در جوار آن قرار دارد. تپههاى كولغان مشرف بر دريا و سد خاكى «بالاتل» هستند و از زيبايى و چشم انداز بسيار جالبى برخوردارند. عدهاى معتقدند كه اين مكان نيايشگاه ناهيد بوده است.
سد بالاتل
در دره كولغان، آثارى از سدى به نام سد بالاتل برجاى مانده است. اين سد 1000 متر طول و 500 متر عرض داشته است و آب باران درههاى مجاور را ذخيره مىكرده است. اين سدّ كه از آثار دوره ساسانيان است، چشم اندازى بسيار زيبا دارد. ساختمان سدّ با قطعه سنگهاى بزرگ و ملاط گچ ساخته شده است.
سد دم
اين سد در غرب روستاى پى پشت در قشم واقع است و تا لافت 15 كيلومتر فاصله دارد. اين سد سنگى در دوره ساسانى ساخته شده است. ابزارهاى سد دم از سنگهاى تراش و با ملات گچ و قلوه سنگ است. در دوره صفوى تأسيساتى به اين سد افزوده شده است. در حال حاضر تنها پايهها و ديوار استوار و كانال خروج آب آن پا بر جاست. طول سد 25 متر، ارتفاع آن 10 متر و ضخامت آن در بالا بيش از 5 متر است. درياچه پشت سد حدود 1500 متر طول و در عريضترين نقطه 700 متر و در باريكترين نقطه 25 متر عرض دارد.
شهر باستانى كنگ
در تپههاى اطراف بندر كنگ، آثار باقى مانده از يك شهر مربوط به 3 هزار سال پيش پابرجاست. شهر، به احتمال زياد، در اثر آتش سوزى و يا زلزله در زير خاك مدفون شده است. از پيشينه اين شهر اطلاع دقيقى به دست نيامده است.
محله باستانى سورو
محله سورو، در غرب شهر بندرعباس قرار دارد. از اين محل سكههاى متعدد مربوط به دوران مختلف، به ويژه دوران ساسانى، صفويه و قاجاريه به دست آمده است كه اكنون در موزه بندرعباس نگهدارى مىشود. از سكههاى مكشوفه چنين برمىآيد كه ملوك هرمز صاحب ضرابخانه بودهاند و به غير از مسكوكات مس و نقره، مسكوكات طلا هم ضرب مىكردهاند. در سال 1274 ه .ش تعداد 64 سكه طلا ضرب ملوك هرمز و جرون در قريه گودو كشف شده است.
شهر باستانى كيش
بازمانده شهر باستانى كيش در ميانه كرانه شمالى جزيره قرار دارد. بناهاى اين شهر باستانى از سنگ با ملات ساروج و گچ ساخته شدهاند. روى بعضى از ديوارها، پوشش گچى ديده مىشود. احتمالاً اين بنا متعلق به دوره ساسانى و اوايل دوره اسلامى باشد.
آثار انگليسىها و هلندىها در جاسك
در روزگار استقرار شركت هند شرقى، در جاسك بناهايى در آن ساخته شده است. ساختمان تلگراف خانه در سال 1286 ه .ق از سوى انگليسىها بنا شده و ساختمان بنگله سُرخ در سال 1294 ه .ق از سوى هلندىها بنا شده است. بنگله سرخ در سالهاى اخير مركز گارد مسلح گمرك بوده است.
پل لاتيدان
پس از اخراج پرتغالىها از ايران، رفته رفته از اهميت بندرىِ جزيره هرمز كاسته شد و بندرعباس جاى آن را گرفت و مهمترين بندر ارتباطى ايران گرديد. پل لاتيدان در مسير كاروان روى لار ـ بندرعباس، در جهت گسترش امور بازرگانى احداث شد. اين پل در 50 كيلومترى غرب بندرعباس بر روى رودخانه كل (كول) ايجاد شده و يادگار دوره صفوى است. بر خلاف پلهاى ديگر دوره صفوى كه آجرى هستند، اين پل از سنگ بدون شكل ساخته شده و از طويلترين پلهاى ايران است. اين پل داراى 100 دهانه بوده است كه در حال حاضر 33 دهانه آن مشهود است كه در ميان آنها چشمه تاقهايى در دو طبقه تعبيه شدهاند. بناى اين پل از عالىترين طرحهاى پل سازى ايران قديم محسوب مىشود.
حمام گلهدارى (بندرعباس)
تنها حمام تاريخى در بندرعباس، حمام گلهدارى است كه در محله اِوزىها قرار دارد. اين بنا كه احتمالاً به دوره صفوى مربوط است، در دوره قاجار به وسيله حاج شيخ احمد گلهدارى وقف مسجد گلهدارى شده است. بناى حمام به شكل مستطيل و سقف آن شامل چند گنبد كوچك و بزرگ است.
مسجد و مناره ملك ابن عباس (مسجد على) ـ بندر لنگه
اين مسجد قديمى كه در قسمت غربى شهر بندر لنگه و در نزديكى دريا واقع شده است، توسط حاج محمد بن عباس در سال 1280 ه .ق احداث و به يادگار گذاشته شده است. سبك معمارى اين مسجد منحصر به فرد است. مناره مسجد 22 متر طول و 5/3 متر قطر دارد و از لحاظ سبك ساختمان با ديگر منارههاى ايرانى متفاوت است. طرح معمارى بالاى گلدسته آن تركيبى از طرحهاى معمارى هندى و ايرانى است و به شكل مارپيچ و مانند مار حلقه شدهاى سر برافراشته و در بالاى گنبد و بر انتهاى گلدسته قرار گرفته است. ساختمان اين مناره و محوطه آن با پنجرههاى مشبك و كاملاً به سبك هندى چوب سازى شده است. كنده كارىهاى روى چوب به صورت قوسهاى تزئينى و نماهاى رواقى است. چتر سايبان روى مأذنه، تقليدى از مرغان پرگشاده هندى است. شبكههاى چوبى تحتانى آن مشبك (منطبق بر تركيبهاى كثير الاضلاع هندى) و از چوب است. سبك در سازى آن ايرانى است. بقيه گلدسته يعنى ستون استوانهاى شكل و تزئينات آجركارى و گچ برى و ستون سازى زير مأذنه داراى نقش و سبك دوران قاجار و متأثر از سبك معمارى و تزئيناتى دوران صفوى است.
مسجد دژكان
اين مسجد در نزديكى بندر خمير، در روستاى دژكان واقع شده است و تاريخ بناى آن مشخص نيست. در ساختمان اين مسجد، از سبك معمارى و شبستان مسجد على بندر لنگه تقليد شده است. شبستان و ستونهاى آن از جهت به كار بردن قطعات سنگ تراشى شده و نقوش گل و بوته قابل ملاحظه است. پوشش تزئينى تاق و سردرها و زينت كارى رواقها با قطعات سنگ تراشيده شده آهكىِ فوق العاده جالب و ظريف صورت گرفته است. نقوش اين رواقها، از سبك نقش و نگار هندى تأثير گرفته است.
مسجد منبر كهنه
اين مسجد در غرب شهر بندرعباس واقع شده است. در بيرون محوطه مسجد از طرف شرق، مقبرهاى وجود دارد كه بر لوح آن نام صاحب مقبره كه از علماى معروف آن دوره و امام جماعت بوده، حك شده است. لوح ديگرى در عمارت مسجد وجود دارد كه خوانا نيست و فرو ريخته است. ولى نامهاى ائمه اطهار عليهالسلام بر آن نقر شده و در آخر آن چنين نگاشته شده است: «اين مسجد عمارت حاجى باقر است و در ماه رمضان 1083 ه .ق به پايان رسيد». بنابراين مشخص مىشود مسجد مزبور در زمان صفويه بنا شده است. در سال 1332 ه .ق حاج شيخ احمد گلهدارى ـ از تجار معروف ـ آن را مرمت كرده است.
مسجد ناصرى
اين مسجد در سال 1304 ه .ش، توسط محمد على ناصرى حيدر آبادى در بندرعباس بنا شده است. سبك بناى مسجد از معمارى سنتى جنوب ايران بهره جسته و سقف آن از چوب مخصوصى به نام صندل (چندل) كه از هندوستان آورده مىشد، ساخته شده است.
مسجد جامع بندرعباس
مسجد جامع بندرعباس در سال 1175 ه .ق توسط شخصى به نام زين العابدين ابوالقاسم اِوَزى احداث شد كه بعلت همجوارى با مرقد امامزاده شاه محمد تقى، به مسجد امامزاده نيز مشهور است.
مسجد برخ
ساختمان اوليه اين مسجد، احتمالاً در سالهاى اوليه اسلامى، در خلال فتح جزاير و بنادر ايران به دست عمرو بن عاص و به امر او در روستاى كوشه قشم ساخته شده است. اين مسجد در سال 244 ه .ق يكبار تعمير شده و در سال 736 ه .ق بر اثر زلزله منهدم شده است. پس از چندى، در سال 737 ه .ق توسط سلطان فتح الله نواده سلطان محمود كه احتمالاً يكى از پادشاهان هرمز و يا لارستان بوده، تجديد بنا گرديده است. تا سال 1300 ه .ق، اين مسجد در مركز روستا قرار داشت و به عنوان مسجد جامع از آن استفاده مىشد. محراب مسجد در قسمت شمالى واقع شده است. در اين مسجد، لوحى از چوب وجود داشته است كه تاريخ بنا، انهدام و تعمير مسجد بر روى آن قيد شده بوده است. اين لوح به تهران منتقل شده و در يكى از موزهها نگهدارى مىشود.
مسجد جامع قشم
بزرگترين و قديمىترين مسجد شهر قشم، مسجد جامع آن است كه گفته مىشود از آثار «صوغيه» است و در سال 1202 ه .ق ساخته شده است. طرح شبستان مسجد مستطيلى شكل است و در وسط آن، در دو رديف، شانزده ستون تعبيه شده است. داخل مسجد در جهت طولى از هفت دهانه، و در جهت عرضى از چهار دهانه فرش انداز شكل گرفته است و محراب آن در وسط ديوارِ طولىِ جنوبى قرار دارد. پوشش سقف به كمك ديوارهاى دو طرف و قوسهاى تيزهدار بر روى ستونهاى شانزده گانِه استوار شده است.
مسجد گلهدارى
اين مسجد در كوى اوزىهاى بندرعباس واقع است و در حدود سال 1296ه .ق توسط حاج عبدالرحيمگلهدارى ساختهشدهاست. در سال 1333ه .ق ساختمان مسجدگسترشيافتهاست.
مسجد صحرا باغى
مسجد صحرا باغى در كوى اوزىهاى شهر بندرعباس واقع است و ويژه اهل سنت مىباشد. اين مسجد در سال 1310 ه .ش توسط حاج غفار صحرا باغى بنا شده است.
مسجد غياث
مسجد غياث در اوايل دوره صفويه در شهرستان بندر لنگه ساخته شده است و در سال 1290 ه .ق اين مسجد تعمير شده است. هم اكنون اين مسجد در ميانه مدرسه پسرانه 22 بهمن و خيابان انقلاب قرار گرفته است.
مسجد توران شاه
اين مسجد در دوره مغول توسط توران شاه ساخته شده است. در اين مسجد يك منبر چوبى آئينه كارى وجود داشته كه در سال 1115 ه .ق در اثر زلزله مسجد خراب و منبر آن زير خاك دفن گرديده است. شكستههاى اين منبر در مسجد رمكان گذاشته شده است.
زيارتگاه بىبى مريم
اين بقعه در قريه توريان جزيره قشم واقع شده و بنايى است كه مصالح عمده آن را سنگهاى قلوه و لاشه تشكيل مىدهد. بر فراز بقعه، گنبدى با گردنى بلند قرار داشته كه سقف آن فرو ريخته است. هيچ گونه كتيبه و نوشتهاى نيز درون بقعه وجود ندارد. مىتوان احتمال داد كه بنا از آثار دوران ايلخانى باشد. تزئينات درون بنا با تزئينات بقعه ديگرى كه در همين جزيره به نام «برخ» قرار دارد، قابل مقايسه است. قبرستان قديمى پيرامون بقعه با سنگ قبرهايى كه نوشتههايى به فارسى و عربى و خط كوفى دارند، حاكى از اهميت و اعتبار محل در زمان آبادانى آن است.
بقعه شيخ برخ الاسود
اين بقعه در قريه قشم و در جوار مسجد كهنسال قريه واقع شده است. بر اساس كتيبه موجود در اين مسجد، اين بنا در حدود سال 244 ه .ق ساخته شده است، و در سال 737 ه .ق بعد از زلزله به امر يكى از شاهزادگان جزيره هرمز يا لارستان مرمت شده است. اين بقعه از سنگ لاشه و ملاط و اندود گچ بنا شده است. درون آن از نظر تزئينات بدنهها به صورت تاقنماسازى و سپس بخش بلند زير پاكار گنبد آن كه به سه دوره تقسيم مىشود، شباهت بسيارى به تزئينات و تاق نماسازىهاى ساده و كولىدار بقعه «بىبى مريم» قشم دارد. اكنون بخش عمدهاى از ساختمان بقعه ويران شده است.
زيارتگاه شاه شهيد (نيايشگاه مهرى)
در مجاورت آثار شهر باستانى خربز و در بالاى صخره نيايشگاه مهرى، در لبه پرتگاه، زيارتگاهى معروف به شاه شهيد وجود دارد. اين زيارتگاه از دو اتاق 3×4 و از خشت خام و گل به صورت تو در تو ساخته شده است و به هيچ وجه با زيارتگاههاى داخلى كشور از حيث ساختمان قابل مقايسه نيست.
امامزاده خواجه خضر
در كنار جاده بندرعباس ـ سورو به سمت اسكله بندرعباس، در سمت راست جاده و به فاصله 250 مترى، گنبد مخروبهاى بر جاى مانده است كه به زيارتگاه خضر يا خواجه خضر معروف است و محل اداى نذورات مردم مىباشد. از باقى مانده بنا و تركيب ابتدايى آن، تقليد زيگورات ايلامىها و بابلىها و سبك گنبد سازى مضرس جنوب ايران به خوبى آشكار است. گنبد بر مكعبى كه اضلاع جانبى مستطيل شكل دارد، بر روى چند رديف پلكان مانند استوار شده بوده و كه به منزله سكوى عمارتى بوده كه اكنون از بين رفته است. سبك ساختمان اين بقعه، به بقعه خضر در بندر كنگ و بقعه خضر جزيره هرمز بسيار شباهت دارد. به نظر مىرسد كه در اطراف اين زيارتگاه، قبرستان قديمى متروكهاى وجود دارد كه هم اكنون در اعماق ماسههاى دريايى مدفون گشته است. خضر و الياس كه زيارتگاههاى بسيارى در جنوب ايران دارند، هر دو در افسانههاى ايران مشهورند. خضر زنده جاويد و موكل درياهاست. از اين رو، هرگاه صيد كم شود و يا خطرى در دريا پيش بينى شود، ماهيگيران در بقاع خضر و الياس نذر و قربانى مىكنند.
آرامگاه امامزاده سيد مظفر
اين آرامگاه در بلوار امام خمينى بندرعباس قرار دارد. در سال 402 ه .ق سيد مظفر كه از نوادگان امام موسى بن جعفر عليهالسلام بوده در بندرعباس از دنيا رفته و در همانجا مدفون شده است.
آرامگاه امامزاده سيد كامل
اين آرامگاه در كوى سيد كامل بندرعباس واقع است و گنبد آن سفيد است. صاحب مقبره را از نوادگان امام موسى كاظم عليهالسلام بنام سيد كامل مىشناسند.
آرامگاه شاه محمد تقى
اين امامزاده در كنار مسجد جامع بندرعباس در نزديكى بازار بزرگ شهر قرار دارد. آرامگاه اين امامزاده داراى گنبد مخروطى شكل با گچبرىهاى زيبايى است.
معبد هندوها
ساختمان اين معبد، در سال 1310 ه .ق، در زمان حكومت محمد حسن خان سعدالملك در بندرعباس احداث شده است. اساس ساختمان اين معبد عبارت است از يك اتاق چهار گوش ميانى كه بر روى آن گنبدى قرار گرفته است. سبك معمارى اين گنبد را مقرنسهاى پيرامونى آن نه تنها از ديگر گنبدهاى موجود در سواحل خليجفارس، بلكه از گنبدهاى سراسر ايران متفاوت مىسازد. طرح اين بنا كاملاً از معمارى معابد هندى متأثر است. اين معبد از جمله نشانههاى معدود تاريخى بندرعباس است كه توجه هر تازه واردى را به خود جلب مىكند، و امروزه در كنار يكى از خيابانهاى اصلى شهر قرار دارد.
نيايشگاه ميترا
در 15 كيلومترى شهر قشم، در مسير راهى كه به منطقه باستانى خربز يا خربس و سپس به بندر سوزا منتهى مىشود، يك رشته كوه طولانى وجود دارد كه در دل آن معمارى صخرهاى شگفتى قرار دارد. ورود به اين فضاى صخرهاى از طريق روزنههاى غار مانندى ممكن است كه تعداد آنها به نُه روزن در سه رديف مىرسد. در رديف بالا شش، در حاشيه وسط دو و در پايين يك روزن تعبيه شده است. در پشت روزنهها، تالارى به مساحت 25 متر مربع و با ارتفاع 70/2 متر در دل صخره و سنگ حفر شده است. سقف تالار مسطح است. اين تالار محل به جاى آوردن مراسم مذهبى ويژهاى براى بزرگداشت درگذشتگان، و به احتمال بسيار قوى مركز پرستش «ايزد مهر» يا «ميترا» بوده است. بررسى اجمالى و جزئيات داخلى آن، نشانگر احداث آن در دوره مادها است. اين مجموعه، از نظر نماسازى، با معبد يا آرامگاه صخرهاى «كلات خورموج» در دامنه كوه مُند بوشهر شباهت بسيار دارد. هم جوارى اين محل با شهر باستانى خربز نشان مىدهد، در دوره مادها يك تمدن بزرگ پيشرفته در جزيره قشم وجود داشته است.
دخمه خربس
در 15 كيلومترى جنوب غربى قشم، بر سينه كوه شهيد، در بلندى 60 مترى از زمين، چند درگاه رو به جنوب ديده مىشود كه در كوه كنده شده است. اتاقهاى جنوبى اين بنا داراى يك هال و يك كفش كن و يك سالن و دو اتاق است. سالن اصلى به طول و عرض 5/5×7 متر و به ارتفاع 3 متر است. در زمينهاى جنوبى دخمه، تكه سفال زيادى ديده مىشود كه مربوط به دوره اشكانى است. اين دخمه به مهر پرستان ايرانى تعلق داشته است.
برخى ديگر از آثار باستانى ثبت شده اين استان عبارتند از:
1بازار بستكبستك2828
2سد گورانجزيره قشم ـ گوران3057
3بركه طولىبندرعباس3058
4بركه گردبندرعباس3678
5مسجد دزكبندرعباس4191
6سد ملا حاجىقشم ـ روستاى مسلخ4597
7مسجد شيخىبندر لنگه4596
8حسينيه حدادىبندر لنگه4610
9پنج بركهبندر لنگه4600
10بركه دريا دولتبندر لنگه4599
11خانه جرى كولاكقشم ـ هرمز4598
12خانه خان بستكبستك6110
13قلعه گرى كوهبستك ـ روستاى كوهيج6111
14مسجد جامعبستك6107
15مسجد بن ناداربستك6112
16مدرسه مصطفويهبستك6108
17آرامگاه شيخ احمدبستك6109
این رده در حال حاضر حاوی هیچ صفحه یا پرونده‌ای نیست.
