رده:آثار و بناهای تاریخی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان

جاذبه‏هاى طبيعى و تاريخى

استان سيستان و بلوچستان داراى جاذبه‏هاى تاريخى ناشناخته فراوانى است. اما به علت بدى آب و هوا و كمبود امكانات رفاهى، مسافرين بسيار كمى را پذيرا مى‏باشد.

مكان‏هاى ديدنى استان سيستان و بلوچستان عبارتند از:

شهرستان زاهدان

امامزاده ملك سياه 46كيلومترى شمال زاهدان

چشمه آب معدنى اسكل‏آباد جاده‏زاهدان ـ خاش

چشمه زيارت گوربند جنوب غربى زاهدان

چشمه لقمت كوه جنوب غربى زاهدان

چشمه يار محمدى جنوب غربى زاهدان

قلعه سام 28كيلومترى زاهدان

كاروانسراى رباط شورگز جاده زاهدان ـ نصرت‏آباد

گردشگاه‏هاى ماليه ـ گوربند زاهدان

مسجد جامع زاهدان

منظره طبيعى كلاته رزاقى‏زاده جنوب زاهدان

موزه مردم‏شناسى ميراث فرهنگى زاهدان

شهرستان زابل

آتشكده كركوى زابل

بقاياى شهر زاهدان كهنه بخش پشت آب زابل

بقعه خواجه مهدى بن محمد خليفه زابل

تپه‏هاى تاسوكى زابل

تپه دهانه غلامان 44كيلومترى زابل

شهر سوخته 60 كيلومترى جنوب زابل

قلعه بخش ميان كنگى شمال زابل

قلعه سه كوهه بخش شيب آب زابل

قلعه نمرود جنوب بخش شيب آب

مسجد حكيم زابل

مسجد شريفى زابل

شهرستان ايرانشهر

باغ‏هاى مركبات ايرانشهر منطقه ايرانشهر

پارك جنگلى بمپور ايرانشهر

چشمه آبگرم اسپيدژ مسير جاده بزمان

چشمه آبگرم بزمان (1) و (2) 100كيلومترى غرب ايرانشهر

چشمه آبگرم پوزه دباغ 200كيلومترى غرب ايرانشهر

چشمه آبگرم تشت جاده بزمان

چشمه آبگرم تنگ غرب روستاى تنگ بزمان

چشمه آبگرم جمشيد بزمان به كلاته جمشيد

چشمه آبگرم كنتى شمال غربى ايرانشهر

چشمه آبگرم مكسان جاده بزمان ـ مكسان

چشمه آبگرم هوديان جاده بزمان ـ دلقان

چشمه آب معدنى كتوكان شمال روستاى كتوكان

رودخانه سرباز و تمساح‏هاى آن ايرانشهر

قلعه اسپيدژ ايرانشهر

قلعه بزمان ايرانشهر ـ فهرج ـ بزمان

قلعه پيپ 142كيلومترى فهرج ـ ايرانشهر

قلعه چهل دختر و سرباز ايرانشهر

قلعه دوست محمد خان ايرانشهر

قلعه سعيد آباد 34كيلومترى‏فهرج‏ـروستاى‏سعيد

قلعه فيروز آباد 190كيلومترى جنوب فهرج

قلعه قديمى ايرانشهر ايرانشهر

قلعه قديمى دامن 36كيلومترى‏شمال‏شرقى‏فهرج

قلعه قديمى مسكوتان 153كيلومترى فهرج

منطقه حفاظت شده بزمان بزمان ـ ايرانشهر

شهرستان خاش

پارك تفتان خاش

چشمه آبگرم برآبك 14كيلومترى روستاى سنگان

چشمه آب معدنى بر آب خاش

چشمه آب معدنى زنگ غرب روستاى سنگان

چشمه آب معدنى گنج امين غرب روستاى سنگان

چشمه‏هاى معدنى ترشاپ بالا و پايين جاده خاش ـ زاهدان

قنات آب معدنى دوشينگ مسير خاش ـ زاهدان

قنات آب معدنى شرق تفتان غرب روستاى سنگان

قنات آب معدنى كوكلو مسير خاش ـ ميرجاوه

كوه تفتان خاش

شهرستان چابهار

پناهگاه حيات وحش (تمساح) باهوكلات ـ چابهار

تپه سياهبون چابهار

درخت كهنسال مكر زن چابهار

سواحل تاسيسات چابهار چابهار

غار تيس چابهار

قلعه قديمى تيس 9 كيلومترى شمال چابهار

قلعه قديمى قصرقند 34 كيلومترى چابهار، سعيد آباد

مقبره شيخ شميل 162 كيلومترى چابهار

مقبره غلام رسولى ضلع شرقى چابهار

شهرستان سراوان

تپه روباهك سراوان

تپه سيد ميرعمر سراوان

تپه كلاتى بخشان يك كيلومترى سراوان

تپه كلارتك سراوان

تپه مهتاب خزانه كوهك سراوان

تپه ميل مارد سراوان

جنگل‏هاى نخل سراوان

زيارتگاه باباحاجى سراوان

غار كوه پيرك سراوان ـ زابل

قلعه سيب 47كيلومترى سراوان

مسجد دارالعلوم سراوان

مسجد قديمى سراوان

شهرستان نيكشهر

قلعه چهل دختر نيك شهر

از لحاظ امكانات گردشگرى نيز اين استان در فقر و محروميت به سر مى‏برد. در اين استان در سال 1377 تعداد 13 هتل، 4 مهمانسرا، 28 مسافرخانه و يك اردوگاه وجود دارد. در مجموع اين استان داراى 46 واحد تأسيسات پذيرايى با 1100 اتاق و 2465 تخت بوده است. توزيع اين تأسيسات پذيرايى نيز در استان به نحوى است كه بسيارى از شهرستانها فاقد امكانات مناسبى براى گردشگرى مى‏باشند. از كل 13 هتل استان 7 واحد در زاهدان، 4 واحد در چابهار و 2 واحد در ايرانشهر قرار دارند و ساير شهرهاى استان فاقد هتل مى‏باشند.

از مسافرخانه‏هاى استان 16 واحد در زاهدان، 4 واحد در زابل، 5 واحد در ايرانشهر و 3 واحد در چابهار قرار دارند. ساير شهرها فاقد مسافرخانه مى‏باشند. شهرستانهاى خاش و نيك شهر فاقد تأسيسات پذيرايى مى‏باشند. در سراوان نيز فقط يك مهمانسرا وجود دارد. در زابل فقط 4 مسافرخانه يافت مى‏شود.

آثار و بناهاى تاريخى

آثار باستانى شهرستان زابل

شهر سوخته

شهر سوخته در حدود 67 كيلومترى جنوب زابل قرار گرفته است. اين شهر بر فراز تپه‏اى به ارتفاع 20 متر و به محدوده 250000 متر است و تصور مى‏شود يكى از مهمترين مراكز شهرنشينى آسيا در دوره مفرغ بوده است. قدمت برخى از تپه‏هاى به هم پيوسته شهر به هزاره سوم پيش از ميلاد مى‏رسد. شهر سوخته در حدود سالهاى 3200 ـ 2200 ق.م پايتخت سيستان بوده است. آثار كشف شده در اين شهر به طرز شگفت آورى در طول هزاران سال به همان شكل اوليه باقى مانده است. شهر سوخته در طول هزار سال آبادانى خود نخست در مراحل رشد آن و بار ديگر در سال‏هاى آخر آبادانى خود دچار آتش سوزى شديد شده است. شهر سوخته به شماره 542 در فهرست بناهاى تاريخى ايران ثبت شده است.

تپه دهانه غلامان

اين تپه در 24 كيلومترى جنوب شرقى زابل در مجاورت روستاى قلعه نو واقع شده است. در كاوش‏هاى باستان‏شناسى كه در سال 1343 ه .ش در آن به عمل آمده آثار ساختمان عظيم با شكوه و بزرگى آشكار گرديده است كه نسبتا شهر بزرگى را تشكيل مى‏داده است. آثار يك معبد مربوط به دوره هخامنشيان به ابعاد 54×54 متر با چهار برج در چهار گوشه آن وجود دارد.

قلعه دختر

اين بنا به «كوك كهزان» نيز معروف است. تاريخ ساختمان قلعه دختر را حدود قرن اول ميلادى دانسته‏اند. بناى قلعه دختر به دوره‏هاى اشكانى، ساسانى و صفارى نيز نسبت داده شده است.

آتشكده كركوى

بناى آتشكده كركوى و آثار باقيمانده آن متعلق به زمان ساسانيان است. و آتشكده كركوى به قول استخرى سومين آتشكده قديمى ايران پيش از اسلام بوده است. اين بنا به شماره 119 در فهرست بناهاى تاريخى ثبت شده است.

قلعه سام

قلعه سام از بناهاى دوره اشكانى، در كنار جاده زاهدان ـ زابل واقع شده قلعه داراى 36 برج است كه دور تا دور قلعه قرار دارد، 9 برج آن بزرگ و در گوشه‏هاى قلعه و 27 برج كوچك در پيرامون قلعه واقع گرديده است.

ميل قاسم آباد

مناره ياميل قاسم آباد كه بقاياى ساختمان مسجدى نيز در پاى آن ديده مى‏شود، و در روستاى قاسم آباد واقع شده است. مناره تقريبا 24 متر ارتفاع داشته است. در روى بدنه بيرونى آن دو كتيبه در بالا و پايين وجود دارد كه در پايين نام تاج الدين، ابوالفضل امير سيستان متوفى 559 ه .ق و در قسمت بالا، نام نوه او، تاج الدين حرب متوفى 612 ه .ق نوشته شده است. از اين رو مى‏توان قدمت مناره را در حدود قرن ششم دانست. اين بنا به شماره 120 جزء بناهاى تاريخى كشور ثبت شده است.

زرنج

ويرانه‏هاى شهر باستانى و معروف زرنج، پايتخت قديم سيستان (در سال 785 ه .ق به دست امير تيمور ويران شد.) از آثار مشهور تاريخى و نشانگر آبادى اين منطقه در عهد باستانى، پيش از اسلام و بعد از اسلام است. بقاياى شهر باستانى زرنج به شماره 55 جزء بناهاى تاريخى ثبت شده است.

مقبره خواجه غلتان

اين بنا در قسمت شمال غربى كوه خواجه و يا رستم قرار دارد و هم اكنون محل مقدسى مى‏باشد و مورد احترام مردم سيستان مى‏باشد و اين بنا از آثار دوره اسلامى، گنبدى شكل و سفيد كارى شده از گچ است. مردم همه ساله به زيارت خواجه غلتان رفته و براى بر آورده شدن حاجات خود گاو و گوسفند قربانى مى‏كنند.

ديگر آثار باستانى شهرستان زابل عبارتند از:

رديفنام اثرقدمتشماره‏ثبتموقعيت

1گنجينه سيستانـ2028شهر زابل

2قلعه مجىـ2135جنوب‏غربى شهر سوخته

3قلعه سامـ541حومه روستاى سه كوهه

4زاهدان‏كهنه و تپه‏هاى حومهـ537زاهدان كهنه

5محوطه بى‏بى‏دوستـ536بى‏بى‏دوست.

آثار باستانى شهرستان ايرانشهر

قلعه قديمى ايرانشهر

اين قلعه از بناهاى قديمى ايرانشهر است كه در گذشته مركز حكمرانى سيستان نيز بوده است. قلعه در سال 1271 ه .ق به فرمان ناصرالدين شاه بنا شده است. اين قلعه در دوران مختلف به قلعه ناصريه، دوست محمدخان و قلعه ايرانشهر مشهور بوده است.

قلعه سرباز

قلعه سرباز از بناهاى قديمى و مشهور بلوچستان و به وسيله خان‏هاى محلى ساخته شده است.

قلعه بمپور

اين قلعه در بخش بمپور بر فراز تپه‏اى بنا نهاده شده است و معروفترين قلعه در سراسر بلوچستان است. بلوچ‏ها بر اين باورند كه اين قلعه از ساخته‏هاى نادر شاه افشار است. نحوه ساختمان قلعه و ديوارهاى برج و باروى آن تاريخ اين بنا را حداقل به زمان سلجوقيان در كرمان (583 ـ 433) مى‏رساند. قلعه در دوره‏هاى مختلف مورد هجوم قرار گرفته و در سال 1307 ه .ش به وسيله سرتيپ جهانبانى كه مأمور سركوبى دوست محمدخان بود اين قلعه مورد هجوم توپ و خمپاره قرار گرفت و خرابى‏هاى فراوانى بر آن وارد آمد. اين بنا به شماره 559 در فهرست بناهاى تاريخى ايران ثبت شده است.

ساير آثار باستانى شهرستان ايرانشهر عبارتند از:

رديفنام اثرقدمتشماره‏ثبتموقعيت

1باغ تاريخى بمپورـ2844بمپور

2محوطه باستانى گرماروــحومه ايرانشهر

3زيارتگاه جناب على عليه‏السلامــبزمان

4قلعه پيشينــپيشين

آثار و بناهاى تاريخى چابهار

بندر تيس

بندر تيس از آثار باستانى مشهور است كه همواره مورد توجه باستانشناسان بوده است.

آثار تيس عبارتند از:

ـ كلات

كلات (كلات در گويش بلوچى به قلعه و دژ اطلاق مى‏شود) در محوطه‏اى به طول 54 و عرض 26 متر قرار گرفته است و شامل آثارى از قبيل: قلعه، حصاربند و دو برج است.

ـ بان مسيتى

بان مسيتى، در دامنه كوه شبازبن يا شبازبند يا شهباز بندكوه قرار دارد. بان مسيتى شامل دو غار مصنوعى و يك غار طبيعى است. در درون يكى از غارها يك مقبره كوچك از گچ در عمق 1 مترى از سطح زمين قرار دارد. اين سه غار به زبان بومى، مردم تيس «بان مسيتى» ناميده مى‏شود. بان در گويش بلوچى مكرانى به معنى مرد صالح و تارك دنيا مى‏باشد. از بان مسيتى به معبد و پرستشگاه نيز ياد شده است.

ـ پيروز گته

قلعه پيروز گته بر فراز تپه سنگى در وسط دره تيس واقع شده است. اين قلعه ظاهرا از آثار اشكانيان مى‏باشد و در دوره ساسانيان آباد بوده است. برخى بر اين باورند كه اين استحكامات از پيروز، پادشاه ساسانى بر جاى مانده و اسم خود را نيز از پيروز اخذ كرده است. (گت و گته به گويش بلوچى به معناى بزرگ و سردار مى‏باشد)

ـ بلوچ گته

بلوچ گته بر بالاى كوهى مرتفع قرار دارد و آثار ديوار قلعه و يك برج ديده بانى آن باقى است. آثار دو مقبره هرمى شكل برجسته كه با سنگ و ساروج ساخته شده و همچنين آثار بند و حصار و باروى دژ در پيرامون محوطه اصلى و گرداگرد دژ فوقانى وجود دارد. قبل از آمدن بلوچ‏ها به اين منطقه، بلوچ گته نام ديگرى داشته كه با آمدن آنها نام اين دژ كهن از نام آنان مأخوذ شده است.

مقبره سيد غلام رسول

در حاشيه شرقى چابهار بنايى با گنبد و ديوارهاى سفيد رنگ به نام مقبره سيد غلام رسول وجود دارد. تركيب بناى ساختمان به عهد سلجوقى بسيار نزديك است. طرح‏هاى نقاشى با اصالت خاصى بر روى ديوارها تعبيه شده است كه يادگار دوره صفويه مى‏باشد. اين بنا به شماره 1559/3 در فهرست بناهاى تاريخى كشور ثبت شده است.

قدمگاه خضر

قدمگاه خضر در جنوب غربى چابهار در محلى به نام سپوزه واقع است. خواجه خضر از مشايخ مورد احترام بلوچ‏ها است. وى مقبره ندارد ومردم چابهار بر اين باورند كه او زنده است و پاسدار دريا و حامى لنج‏ها مى‏باشد و در سواحل دريا زندگى مى‏كند. روز جمعه هر هفته مردم به ويژه زنان با پاى پياده و ظرفى پر از خرما به زيارت قدمگاه خضر مى‏روند و ملاحان لنج‏ها و كشتى‏ها براى حفظ خود و كشتى‏هايشان در قدمگاه خضر شمع روشن مى‏كنند.

قلعه نوشيروان

قلعه نوشيروان يا نوشروان در 2 كيلومترى روستاى سنگان دهستان باهو كلات بر فراز كوهى قرار دارد. نوشيروان خان از قوم گيچكى ساكن در كيچ مكران حدود 300 سال پيش به باهو مهاجرت كرده و با توسل به زور حاكم ناحيه شده و قلعه مزبور را ساخته است.

چاه پلان

چاه باستانى پلان در نزديك روستاى پلان قرار دارد كه با آجر ساخته شده است. اين چاه را به عهد كورش و زمان زرتشت نسبت داده‏اند.

قلعه قصرقند

قلعه قصرقند در قصرقند و بر فراز تپه‏اى قرار دارد. تاريخ بناى قلعه به روشنى معلوم نيست اما باستان‏شناسان آن را به دوره اسلامى نسبت داده‏اند.

ساير آثار تاريخى شهرستان چابهار عبارتند از:

رديفنام اثرقدمتشماره‏ثبتموقعيت

1شهر تاريخى تيســجنوب روستاى تيس

2سد تاريخى تيســشرق روستاى تيس

3ساختمان قديمى مسجد جامعــبندر چابهار

4مقبره سيد جمال شاهــقبرستان متروكه

5پيروزگت قلعه فيروزــشرق روستاى تيس

آثار و بناهاى تاريخى شهرستان سراوان

قلعه دزك

قلعه دزك محل حكمرانى سردار محمدخان، پيرسردار و امير دوست محمدخان باركزايى حاكم بلوچستان بوده است. قلعه دزك در سال 1307 ه .ش به تصرف نيروهاى رضاخان در آمد و به مناسبت كشته شدن سرهنگ داور پناه در آنجا به قلعه «داور يناه» مشهور گرديد. در روستاى داور پناه تپه سنگى وجود دارد كه مردم محل آن را «كوى مهرگان» ناميده‏اند و بر اين باورند كه مردم اين روستا پيش از اسلام زرتشتى بوده‏اند و در روزهاى معينى بر فراز آن آتش افروخته و به مراسم نيايش مى‏پرداختند.

قلعه كوهك

قلعه كوهك در 90 كيلومترى جنوب شرقى دزك واقع شده است و از قلاع معتبر و قديمى اين ناحيه است. مقبره ملك شمس الدين صفارى در آنجا مى‏باشد.

قلعه سيب

قلعه سيب در بخش سيب و سوران از توابع شهرستان سراوان واقع است. اين قلعه مستحكم داراى 60 متر ارتفاع است. اين قلعه از آثار دوره اسلامى است.

تپه باستانى كلاتك بخشان

تپه كلاتك در يك كيلومترى شهر سراوان، در روستاى بخشان بين جاده قديمى سراوان ـ خاش واقع گرديده است. اين تپه مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد مى‏باشد و تا اوايل دوره اسلامى مسكونى بوده است. اين تپه ملى با شماره 550 به ثبت رسيده است.

تپه مهتاب

تپه مهتاب خزانه كوهك در 123 كيلومترى غرب سراوان قرار دارد. اين تپه از آثار باستانى معروف بوده و قدمت آن به پنج هزار سال پيش از ميلاد مى‏رسد و تا عهد اشكانيان و حتى دوره اسلامى آباد بوده است. از ديگر تپه‏هاى تاريخى سراوان مى‏توان از تپه روباهك، تپه ميل مارو، تپه پير كهورت و پير كهورد نام برد كه جزء آثار باستانى ثبت شده‏اند در بخش جالق، شهرستان سراوان خانه‏هاى قديمى كوهكن و شيشه ريز قرار دارد كه مربوط به عهد صفاريان است. ساير آثار باستانى شهرستان سراوان عبارتند از:

رديفنام اثرقدمتشماره‏ثبتموقعيت

1تپه كلاتك اسپيچـ546اسپيچ

2مسجد جامع دزكـ2012دزك

3بير ميرسيد عمرـ1031شهرجالق

4ساختمان قديمى بهدارىـ2111شهر سراوان

5قبرستان گشتـ548گُشت

آثار باستانى شهرستان زاهدان

رديفنام اثرقدمتشماره‏ثبتموقعيت

1بازارچه سرپوشپهلوى‏اول1916اواسط خ‏امام و طالقانى

2ساختمان قديمى تلگرافخانهقاجارـروستاى حرمك

3ساختمان قديمى گمركقاجار2109ميرجاوه

4محوطه پيش از تاريخپيش از تاريخـلاويز

5ساختمان‏قديمى‏پاسگاه‏انگليسى‏هاقاجارـحومه قل سياه

6قلعه نادرىدوره اسلامىـروستاى گراغه

آثار باستانى شهرستان خاش

رديفنام اثرقدمتشماره‏ثبتموقعيت

1محوطه باستانىــ88ك شمال شهرخاش

2معمارى‏هاى صخره‏اىــ حومه تمندان

3مسجد جامع و منار مسجدـ2026شهرخاش

4قبرستان قديمى دهيابيدــدهيابيد

5سنگ نگاره‏هاــحومه تمندان

آثار باستانى شهرستان نيك‏شهر

رديفنام اثرقدمتشماره‏ثبتموقعيت

1تپه پ ـ ت دبيگانـ556حومه قصرقند

2تپه پ ـ ت سياهبونـ557حومه قصرقند

3مقبره شيخ جميلــروستاى پوزك مركزى

4مقبره شيخ شوشينــبين روستاى كناردان و خيرآباد