رده:آثار و بناهای تاریخی و گردشگری استان تهران
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
جاذبههاى طبيعى و تاريخى
مهمترين مكانهاى ديدنى استان عبارتند از:
شهرستان تهران
آبشار سنگان مسير امامزاده داوود ـ روستاى سنگان
امامزاده داوود شمال غرب تهران
امامزاده زيد بازار تهران
امامزاده صالح بازار تجريش
امامزاده عبدالله غرب تهران
امامزاده عين على و زين على فرح زاد ـ پونك
پارك جنگلى چيتگر اتوبان تهران ـ كرج
پارك جنگلى لويزان شمال شمس آباد
پارك جنگلى وردآورد اوايل اتوبان تهران ـ كرج
پيست توچال شمال تهران
چشمه على شمال ابن بابويه
غار بيوك آغا مسير جاده كهن
كاخ بهارستان ميدان بهارستان
كاخ سلطنت آباد شمال شهر تهران
كاخ شمسالعماره خيابان ناصرخسرو تهران
كاخ صاحب قرانيه نياوران
كاخ عشرت آباد خيابان شريعتى تهران
كاخ گلستان ميدان ارگ تهران
كاخ مرمر خيابان ولى عصر
كاخ ياقوت شرق تهران
مدرسه دارالفنون خيابان ناصرخسرو
مدرسه مروى خيابان ناصرخسرو
مرقد مطهر امام خمينى اتوبان تهران ـ قم
مسجد امام خمينى انتهاى خيابان ناصرخسرو
مسجد جامع رجب على خيابان بوذر جمهرى
مسجد سپه سالار ميدان بهارستان
مسجد سيد عزيزالله بازار چهار سوق
مسجد شيخ عبدالحسين پاچنار
مسجد قنبر على خان خيابان مصطفى خمينى
مقبره آقا انتهاى خيابان سيروس
شهرستان دماوند
آبشار شكرآب ناحيه ميگون
آبشار لار نزديك روستاى وانا در ناحيه لار
امامزاده هاشم مسير جاده هراز ـ ميان آب على و پلور
پيست آب على جاده هراز
چشمههاى آب معدنى آسك ـ آمل دامنه جنوبى قله دماوند
چشمه آب گرم لاريجان دره لار
چشمه آب معدنى قلعه دختر شمال دهكده آب على
چشمه اعلا 4 كيلومترى شمال شهر دماوند
چشمه تيزاب كنار جاده آب على
چشمه قلعه دختر بين گردنه امام زاده هاشم و پلور
چشمه معدنى البرز ـ آب على روستاى آب على ـ شمال شرق تهران
چشمه هرمس ـ آسك كنار رودخانه هراز
درياچههاى تار و ممج بين رشته كوه قره داغ و كوه زرين
درياچه آهنگ جاده فيروزكوه ـ سيمين دشت
درياچه زيار جاده هراز
درياچه سد لار مجاورت دماوند
غار بونيك جاده دماوند ـ فيروزكوه
غار رودافشان روستاى رودافشان فيروزكوه
غار گل زرد دشت لار
مسجد جمعه سلجوقى شهر دماوند
مقبره شيخ شبلى شرق شهر دماوند
شهرستان كرج
آبشار پيچ آدران 15 كيلومترى جاده كرج ـ چالوس
پيست اسكى روى چمن ديزين جاده چالوس
پيست خور جاده كرج ـ چالوس
پيست ديزين جاده چالوس
چشمه شاه دشت 35 كيلومترى جنوب كرج
چشمه گيله گيله مسير جاده كرج ـ چالوس
چشمه وله ـ گچسر جنوب غربى گچسر
درياچه سد اميركبير 23 كيلومترى جاده كرج ـ چالوس
غار يخ مراد منطقه گچسر
شهرستان ورامين
امامزاده يحيى جنوب شرقى ورامين
برج علاءالدوله شمال مسجد جامع
بقعه شاهزاده حسين شرق شهر ورامين
مسجد جامع شهر ورامين
مقبره كوكب الدين غرب شهر ورامين
شهرستان شميرانات
آبشار اسون دربند
آبشار پسنگ مسير پناهگاه شيرپلا
آبشار دوقلو زير پناهگاه شيرپلا
آبشار سوتك شمال غربى دربند
آبشار منظريه ناحيه شميرانات
امامزاده قاسم گلاب دره
پيست توچال 58 كيلومترى شمال شرق تهران
پيست دربند سر ناحيه شميرانات
پيست شمشك 56 كيلومترى شمال شرق تهران
درياچه سد لتيان 25 كيلومترى شمال شرقى تهران
شهرستان رى
آستانه حضرت عبدالعظيم شهر رى
امامزاده هادى شهر رى
برج طغرل شهر رى
برج نقاره خانه بالاى كوه نقاره خانه
بقاياى شهر سلجوقى پايين كوه نقاره خانه
بقعه بىبى شهربانو دامنه جنوبى كوه رى
بقعه جوان مرد قصاب منصور آباد شهر رى
تپه گبرى شمال شرق امين آباد
زندان هارون كوههاى مسگر آباد
قلعه ايرج شمال شرق ورامين
قلعه طبرك بالاى كوه طبرك
شهرستان ساوجبلاغ
درياچه اوان طالقان
يكى از مكانهاى ديدنى هر استان پاركهاى شهرى و جنگلى مىباشند. برخى از پاركهاى استان تهران عبارتند از:
1ـ پارك على آباد واقع در خيابان شهيد رجايى
2ـ پارك شهر واقع در خيابان ورزشى تهران
3ـ پارك فدك واقع در نظام آباد شمالى نرسيده به رسالت
4ـ پارك ساعى واقع در خيابان خالد اسلامى
5ـ پارك لاله واقع در بلوار كشاورز
6ـ پارك نياوران واقع در انتهاى خيابان پاسداران
7ـ پارك ستارخان واقع در خيابان ستارخان
8ـ پارك قيطريه واقع در قيطريه
9ـ پارك ملت واقع در خيابان وليعصر، مقابل بازار صفويه
10ـ پارك جواديه واقع در تهران پارس، فلكه دوم
11ـ پارك لويزان واقع در لويزان
12ـ پارك بعثت واقع در اتوبان بعثت، جنب ترمينال جنوب
13ـ پارك ميدان آزادى واقع در ميدان آزادى.
بر اساس آمار موجود، در سال 1377 در استان تهران تعداد 80 هتل و مسافرخانه وجود داشته است كه از اين تعداد 4 هتل پنج ستاره، 7 هتل چهار ستاره، 15 هتل سه ستاره، 29 هتل دو ستاره، 20 هتل يك ستاره و 5 هتل درجهبندى نشده بودهاند.
در مجموع داراى 5216 اتاق با 10019 تحت بودهاند.
آثار و بناهاى تاريخى
كاخ گلستان
در زمان شاه عباس اول صفوى چهارباغ و عمارت ديوانى و چنارستانى در محل كنونى كاخ گلستان و اطراف آن احداث شده بود، تا اينكه كريم خان زند در همين ناحيه اقدام به ساختمان ارگ و حصار و برجهايى نمود. سپس در دوران قاجار بناهاى سلطنتى چندى در درون ارگ به تدريج ساخته شد. چنانكه در سال 1268 ه .ق مطابق با پنجمين سال سلطنت ناصرالدين شاه قسمت شرقى باغ سلطنتى را وسعت دادند و نيز كاخهاى ديگرى در اطراف باغ مزبور كه به نام گلستان خوانده مىشود بنيان نهاده شد. كاخ پنج طبقه شمسالعماره در سال 1284 ه .ق به سرپرستى دوستعلى خان معيّرالممالك در ضلع شرقى باغ گلستان احداث گشت. عمارت بادگير و تالار الماس كه در سمت جنوب باغ واقع شده از آثار دوران ناصرى است. كاخ مشهور ابيض در ضلع غربى باغ در زمان مظفرالدين شاه ساخته شده است.
عمارت تخت مرمر
بناى تخت مرمر در سه سال اول حكومت كريمخان زند يعنى در خلال سالهاى 1163 و 1165 ه .ق به دستور وى ساخته شد. پس از فوت خان زند، آقا محمد خان قاجار در تكميل آن كوشش نمود. به دستور فتحعليشاه قاجار در سال 1221 ه .ق تخت مرمر بزرگى ساخته شد. نام اصلى تخت مرمر، تخت سليمانى است. در اطراف اين ايوان آثار نقاشى و تزيينات فراوانى از دوران قاجار به يادگار مانده است. پس از فتحعليشاه ساير شاهان هم به پيروى اجداد خويش در تكميل تزيينات و آراستن بناهاى كاخ اقدام كردند.
عمارت كلاه فرنگى
ساختمان كلاه فرنگى پادگان عشرت آباد كه در زمان قاجاريه ساخته شده، به صورت برج زيباى چهار طبقهاى است كه داراى نماهاى موزون مىباشد. پوشش سقف طبقه آخرين آن شيروانى است. طبقه سوم آن داراى شاهنشين آينه كارى و مقرنس مىباشد. به طور كلّى ساختمان اين كلاه فرنگى از نمونههاى جالب معمارى دوران قاجار به شمار مىرود.
مسجد امام
مسجد امام از مساجد بزرگ و معروف تهران و از بناهاى فتحعليشاه قاجار است، كه بناى آن در سال 1240 ه .ق پايان يافته، نام فتحعليشاه در پيشانى ايوان بزرگ سمت قبله به خط نستعليق نوشته شده است. همچنين نام ناصرالدين شاه قاجار كه در سال 1307 ه .ق تعميراتى به فرمان وى در مسجد انجام يافته در سر در جلو خان شمالى ديده مىشود. دو مناره سر در مسجد امام از آثار زمان ناصرالدين شاه مىباشد. اين مسجد از لحاظ وسعت صحن و دارا بودن شبستانهاى زيبا و گنبد عظيم كاشيكارى و طاقنما و غرفها و سر در با شكوه، جالب است و نمونههاى كاشىكارى بديعى در آن ديده مىشود.
مسجد و مدرسه عالى شهيد مطهّرى
مدرسه سپهسالار يا ناصرى تهران از مدارس بزرگ و زيباى قرن سيزدهم ه .ق است. بانى اين بناى عظيم و ساختمان مجلس شوراى ملى شادروان حاج ميرزا حسن خان سپهسالار قزوينى، صدر اعظم دوره ناصرالدين شاه قاجار و برادرش مشيرالدوله بودهاند. آغاز ساختمان اين بناى در سال 1296 ه .ق مىباشد. مجموعه اين بناى با شكوه شامل جلو خان و سر در و دهليز و ساختمان دو طبقه حجرات و چهار ايوان و مقصوره و گنبد عظيم و شبستان (چهلستون) و هشت گلدسته و مناره كاشيكارى و مخزن كتابخانه معتبرى است. درِ اصلى ورودى مدرسه در حاشيه خيابان بهارستان قرار دارد. همچنين از ضلع شرقى نيز درى به طرف مسجد و مدرسه باز مىشود، در اين دهليز شاهكارى از معمارى و كاشيكارى معروف به هفت كاسه «طاق معلق» به يادگار مانده است. در بالاى ايوان شمالى ساعت بزرگى نصب شده است. به طور كلى مدرسه يكى از بزرگترين مدارس تهران است. طول آن 62 و عرضش 61 متر مىباشد. در صحن آن باغچهاى مشجر و زيبا با آبنماى بزرگ تعبيه شده است. مجموع حجرات آن نزديك به شصت حجره است. ارتفاع گنبد آن 37 متر مىباشد.
مسجد حاج رجبعلى
اين مسجد كه از مساجد قديمى تهران مىباشد داراى صحن وسيع و شبستان تابستانى و زمستانى و ايوان و مدرس زيبايى است. ايوان مدرسه و شبستان قديمى مسجد از لحاظ سبك ساختمان و اسلوب كاشيكارى و كتيبه خط ثلث كه بر سه بدنه ايوان رفيع نصب شده بسيار جالب و ارزنده است. طاقنماهاى اطراف ايوان و دو گوشوار فوقانى آن داراى طاقبندى و كاشيكارى ممتاز مىباشد در اين قسمت بنا دو كتيبه به خط ثلث سفيد رنگ بر متن خشتهاى كاشى لاجوردى نصب شده كه مىرساند اين مسجد مرمت گرديده است. طاقنماهاى صحن مسجد عموما مزين به كاشيكارى گِرِه خوش طرح و الوان مىباشد. در وسط قطعات كاشى به سبك دوران صفوى و مدرسه شاه سلطان حسين صفوى در اصفهان با كاشى و رسم الخط كوفى كلمات «الله» و «على» ساختهاند. در عقب اين ايوان رفيع شبستان و محراب مسجد واقع شده، اين شبستان از نظر هنر معمارى و تزيينات كاشيكارى دوران قاجار بىنهايت زيبا و حائز اهميت است. بالاخص از لحاظ نقوش بسيار جالب و رنگآميزى از جملهى هنرهاى ظريف و ممتاز مىباشد.
منار پامنار
اين مناره كاشيكارى در نتيجه توسعه معبر پامنار در جنب خيابان قرار گرفته است. سابقا در پاى مناره مزبور مسجدى بوده است. ساختمان اين مناره ساده و متعلق به قرن سيزدهم هجرى است.
مدرسه خان مروى
مدرسه خان مروى از بناهاى دوره فتحعليشاه قاجار است، بناى مدرسه شامل جلوخان و سر در و هشت و صحن وسيع و حجرات و دو مدرس و ايوانهاى متعدد مىباشد، كه مزين به كاشيكارى خشتى است، و از مدارس قديمى شهر تهران به شمار مىرود. ايوان مقابل در ورودى مدرسه و در بالاى مدرس آن كه داراى مقرنس كارى است.
مسجد سيد عزيزالله
مسجد سيد عزيزالله از بناهاى زمان فتحعليشاه قاجار است، اين مسجد زيبا شامل سر در و جلو خان و هشتى و صحن و شبستان قديمى و جديد مىباشد. اين مسجد كه به صورت مساجد چهار ايوانى ساخته شده، در شمار زيباترين مساجد زمان قاجار است، منظره صحن آن در اثر نصب خشتهاى كاشى هفت رنگ و گِرِه كارى ظريف الوان و شمسهبندى و نقوش و ترسيمات هندسى بسيار جالب و زيبا مىباشد. طاقبندى و يزده بندى و شمسهكارى و كاسههاى معلق سقف سه ايوان بالاخص ايوان رفيع آن كه مدخل شبستان قديمى مىباشد، از آثار تزيينى بسيار ارزنده و مهمّ اين مسجد به شمار مىرود.
مدرسه و مسجد شيخ عبدالحسين
مسجد و مدرسه از بناهاى دوره ناصرالدين شاه قاجار است، از مسجد قديمى اكنون تنها يادبودى كه از زمان ساختمان آن باقى مانده كتيبه كاشى خشتى سر در است، كه مىرساند بناى مسجد در سال 1270 ه .ق از محل ثلث مرحوم ميرزا تقى خان امير نظام و به سعى شيخ عبدالحسين اتمام پذيرفته است. تاريخ تعمير ديگرى در سر در ثبت شده كه تاريخ آن سال 1363 ه .ق است. اكنون در نتيجه تعميرات كلى در بناى مسجد و شبستان آن شده، به صورت بناهاى تازهاى درآمده است و اثرى از معمارى دوران قاجار در آن ديده نمىشود. ساختمان مدرسه شيخ عبدالحسين كه همزمان با مسجد ساخته شده است تا حدود زيادى وضع و اسلوب زمان گذشته خود را حفظ نموده است، همچنين كاشيكارى معرف و گره كارى برخى از پشت بغلهاى طاقنماهاى داخلى كه متعلق به زمان ساختمان مدرسه است بىنهايت زيبا و ارزنده مىباشد. سر در مدرسه و گوشوارهاى طرفين آن قديمى و مزين به مقرنس گچبرى و كاشى معرق است، درِ چوبى مدرسه كه داراى كَنده كارى برجسته و كتيبهاى به خط نستعليق مىباشد از نمونههاى ممتاز نجارى قرن سيزدهم ه .ق به شمار مىرود.
آستانه حضرت عبدالعظيم عليهالسلام
آستانه مبارك حضرت عبدالعظيم عليهالسلام يكى از زيارتگاههاى بزرگ و معتبر شيعيان جهان در شهر رى واقع شده است. حضرت عبدالعظيم از نوادگان امام حسن عليهالسلام است كه در قرن سوم هجرى شهيد و در محل كنونى دفن شد. بخش اصلى و مركزى آن همان بناى اوليه حرم بود كه رفته رفته در طول سدههاى مختلف بناها و سازههايى ديگر پيرامون آن احداث گرديد. اين مجموعه مشتمل بر حرم، رواقها، مسجدها، ايوانها، صحنها و ديگر آثار متعلق و وابسته به آن است. بقعههاى امامزاده حمزه برادر امام رضا عليهالسلام و امام زاده طاهر از فرزندان امام سجاد عليهالسلام نيز در همين مجموعه قرار دارد. بناى اصلى و نخستين اين آستانه، يعنى حرم، در نيمه دوم قرن سوم ه .ق (قرن نهم ميلادى) تعمير اساسى شد و درگاه اصلى ورودى آن كه در سمت شمال قرار دارد ابتدا به فرمان پادشاهان آل بويه و سپس به همت مجدالملك رادستانى قمى تكميل شد و آذين يافت. همچنين گنبد مطهر به دستور مجدالملك قمى ساخته و بعدها با روكش طلا پوشيده شد. قديمىترين اثر تاريخى اين آستانه كه از آثار بسيار نفيس و كمنظير است، صندوق مطهر آستانه حضرت عبدالعظيم است كه از چوب عود، فوفل و گردو ساخته شده است. چهار طرف اين صندوق گرانبها، كتيبهاى به خط نسخ و ثلث برجسته حكاكى شده كه مربوط به سال ساخت صندوق يعنى 725 ه .ق است. درِ منبت كارى سمت مقبره ناصرالدين شاه نيز از ديگر قسمتهاى تاريخى بنا است كه قبل از اين كه به صورت آرامگاه درآيد، به نام مسجد هلاكو خان خوانده مىشد. قدمت اين بنا به سال 848 ه .ق (دوران سلطنت شاهرخ بهادر تيمورى) مىرسد. از سده هشتم تا قرن دهم ه .ق، آثار هنرى با ارزشى از جمله درهاى منبتكارى شده با خطوط زيبا و نفيس باقى مانده است. ايوان، رواق و سر در اين بنا از آثار شاه تهماسب اول صفوى است. ضريح نقره بنا به دستور فتح على شاه قاجار تهيه و نصب شده است. آينه كارى، نقاشى و طلاكارى گنبد به دستور ناصرالدين شاه انجام شده و متعلق به قرن سيزدهم ه .ق است. در نزديكى مرقد مطهر، مقبرههاى برخى از شاهان قاجار، و شمارى از علما و رجال ديده مىشود.
بىبى شهر بانو
در شمال امين آباد به فاصله يك كيلومتر و نيم، در دامنه جنوبى كوه رى (= كوه بىبى شهر بانو) بر فراز صخرهاى كوهستانى كه از دامنه كوه پيش آمده، بنايى با گنبد مينايى واقع است، كه هنگام تابش آفتاب تلألؤ و درخشندگى جالب و زيباى آن از فاصلههاى دور نظر هر بيننده را به سوى خود مىكشد. اين بنا را مردم محل آرامگاه بىبى شهربانو دختر يزدگرد سوم و همسر حضرت امام حسين عليهالسلام، و مادر امام چهارم مىدانند. محوطهاى به طول 33 متر (شمالى جنوبى) و عرض 22 متر (شرقى غربى) با ديوار سنگى بسيار قديم محصور گرديده سمت شمال آن سنگ طبيعى كوهستان قرار دارد. اين محوطه در طرف شمال متصل به كوه است ... سمت جنوب اين محوطه چند بناى محكم و استوار سنگى با پوششهاى گنبدى از سنگ و قسمتى از آجر ساخته بودند و وضع بنا مىرساند كه تمام محوطه و ابنيه مزبور در يك زمان به منظور آرامگاههاى ابدى احداث گشته است، و در ادوار بعد به وسيله احداث ديوارهاى جديد و رواقها و اطاقها و راهرو و غيره محوطه اصلى را به دو صحن تقسيم نموده صحنهاى مردانه و زنانه، و اطاقهاى مسكونى و محل توقف و استراحت زوار را به نحوى شايسته در اين بناى قديمى فراهم ساختهاند.
بىبى زبيده
بقعهاى بر فراز مكان بلندى در زمينهاى حسين آباد، در كنار خيابان شهر رى از سوى مغرب، در محاذات كارخانه گليسيرين واقع است، كه مردم عامى آن را به بىبى زبيده منسوب مىدانند و معتقدند اين بانو دختر حضرت امام حسين و بىبى شهربانو است كه به اتفاق مادر خويش به رى آمده، و پس از مرگ در اين محل مدفون گرديده است. بر ديوار رواق اين بقعه لوحهاى نصب است، كه در آن شرح سفر بىبى شهربانو و دخترش زبيده خاتون از كربلا به رى، و حوادثى كه بر سرشان آمد، تا آنجا كه قاسم ثانى فرزند قاسم بن حسن از زبيده خاتون ولادت يافت، و بعدها به دست افراد حجاج بن يوسف در قلعه شميران مقتول، و در دزج عليا در جنب رأس پدر مدفون شده؛ آمده است.
ابن بابويه
يكى از بقاع موجود در پهنه رى قديم بقعه ابن بابويه، در نزديكى برج طغرل است. بر روى سكوى هشت ضلعى بلندى، در ميان محوطه مشجر و با نزهتى كه تفرجگاه مردم تهران و يكى از گورستانهاى اين شهر است، بقعه ابن بابويه به صورت هشت ضلعى از خارج جلب نظر مىكند. مدخل اصلى آن از طرف مشرق است كه از ايوان به رواق و از آنجا داخل حرم مربع وسيعى مىگردد. تمام بنا از آثار عهد فتحعلى شاه قاجار به نظر مىسرد و هيچ اثر و نوشته قديمى در آن ديده نمىشود. در داخل حرم لوحى بر ديوار قرار دارد كه توسط مرحوم حاج مير سيد هادى افجهاى در ربيعالاول 1354 نوشته و نصب گرديده است و در آن با عبارات بسيار عالمانه و مفصل شرح جامعى درباره صاحب مرقد يعنى محمد بن على بن حسين بن موسى بن بابويه كه كنيه مباركش ابوجعفر است نوشتهاند و مطابق همان شرح ولادت با سعادتش در شهر قم بوده و در شهر رى در سنه 380 از هجرت وفات نمود و لقبش صدوق و ثقهالمحدثين است.
بقعه جوانمرد قصاب
ابن بقعه در فاصله يك كيلومتر، در سوى مغرب جاده تهران به شهر رى واقع است. بناى بقعه به صورت چهارضلعى، طول و عرض داخل آن هر طرف نزديك به شش متر است و در وسط آن سكوى مستطيلى به ارتفاع يك متر و طول دو متر و عرض يك متر قرار دارد كه نرده آهنى بر چهار طرف بالاى سكو و لوحه سنگى در وسط آن نصب نمودهاند. بر روى لوحه سنگى مزبور دو بيت به خط نستعليق برجسته نگاشته شده است كه به زحمت خوانده مىشود: جوانمرد قصّاب اين شير دل كمر بسته شير يزدان بود مزارش كه باشد بهشت نوين زيارتگه اهل ايمان بود هم بقعه و هم سنگ مزبور از آثار زمان فتحعلىشاه به نظر مىرسد.
امام زاده داود عليهالسلام
امامزاده داود، واقع در جنوب غربى توچال البرز در ميان درههاى واقع در 6 كيلومتر جنوب غربى توچال و 4 كيلومترى شمال شرقى قريه كيگا و 15 كيلومترى شمال فرح زاد، زيارتگاهى به نام امامزاده داود واقع است. سيد محمد تقى مصطفوى، نسبت امامزاده را چنين ذكر كرده: «نسب حضرت امامزاده داود عليهالسلام از روى لوحه اذن دخول و زيارت نامه بقعه، داود بن عماد بن جعفر بن نوح بن عقيل بن هادى بن امام زينالعابدين عليهالسلاماست». وى در معرفى بنا و حرم مىنويسد: در وسط حرم ضريح آلتسازى به سبك معروف جعفرى، به رنگ ساده چوب قرار دارد كه طول آن تقريبا 5/2 متر و عرض آن قريب 30/1 متر مىباشد. در گوشه شمال شرقى حرم از كف زمين دريچه پنجره آهنى به طرف سرداب باز مىشود كه به وسيله چند پله باريك از آن پايين مىروند و مرقد امامزاده را در وسط سرداب زيارت مىنمايند، و اين قسمت در تمام زيارتگاههاى داخل و خارج شهر تهران منحصر به بقعه امامزاده داود است، كه از درون حرم داخل سرداب مىشوند. بقعه قديمى پيشتر از زمان صفويه بنا گرديده بوده است. حرم هشت ضلعى كنونى را به زمان فتحعليشاه قاجار به جاى بناى قديم كه يقينا برج ساده سنگى بىپيرايهاى بيش نبوده ساختهاند. در سالهاى اخير طومارها و وقفنامههايى به دست آمده كه مربوط به زمان شاه طهماسب اول صفوى و فرزند او حيدر ميرزا مىباشد.
بناى تاريخى كرج
اين بنا ساختمان اصلى و اوليّه آغاز دوران قاجاريّه است كه در باغ سلطنتى كرج ساخته شده و باغ آن محل دانشكده كشاورزى گرديده است. عمارت تاريخى مورد بحث در تاريخ دوّم اسفند ماه 1327 ذيل شماره 370 در فهرست آثار تاريخى ايران به ثبت رسيده مشتمل بر تالار بزرگ مركزى و دهليزها و اتاقهايى در جانبين آن و همچنين طبقه تحتانى مىباشد. تالار بزرگ مركزى از دو جانب شمال و جنوب به وسيله پنجرههاى معروف به ارسى مشرف به باغ بوده در قسمت بالاى ديوارهاى شرقى و غربى آن تصاوير بزرگان قاجاريّه را در دو رديف نقّاشى كرده و نام هر كدام را نيز نوشتهاند.
تخت كيكاوس
آنچه از تخت كيكاوس باقى مانده آثار سكّوى مصنوعى چهار ضلعى غير منظّمى است كه هر ضلع آن در حدود 10 متر با سنگ لاشه و ملاط گچ ساخته شده، در قلّه تپه مزبور از بلندى قريب 80 متر به اراضى وسيعى از جلگه مشرف و مسلط است. در سمت جنوب پايين تپه در كنار درخت انجير كوهى كهن سالى كه بيش از 300 سال عمر دارد ديوار كوتاهى از سنگ و گچ ديده مىشود كه سابقا اطاق چهار گوشى بوده و مدخلى از سمت شمال شرقى داشته آفتاب به درون آن نمىتابيده است. طول و عرض خارجى اين اتاق هر كدام مختصرى كمتر از 5 متر مىباشد. اين اتاق چهارگوش را مردم محل «چارطاق» مىخوانند و همچنين خود دليل ديگرى بر آتشكده بودن تخت كيكاوس در زمان قديم مىباشد. آتش مقدّس را در درون اين اتاق محفوظ نگهداشته هنگام اداى مراسم مذهبى آن را بر فراز سكّوى بالاى كوه مىبردند و پس از انجام آيين مذهبى آن را مجددا به اتاق مزبور آورده نگهدارى مىنمودند و ظاهرا بعدها هم در ادوار اسلامى اين اتاق مورد استفادههاى ديگر مذهبى قرار گرفته است. متأسفانه از اين چهار طاق تاريخى عهد ساسانى جز قسمت كمى از يك ديوار چيز ديگرى باقى نمانده است.
تخت رستم
بر خلاف تخت كيكاوس كه چيزى مهمى از آن باقى نيست، در تخت رستم آثار بيشتر و مهمترى از آتشكده عهد ساسانى باقى و پديدار مانده است و به طور كلى مشتمل بر دو قسمت مىباشد: يك قسمت صفّه بزرگى در دامنه تپه سنگى در ارتفاع قريب 40 مترى جلگه ديوار سنگى مفصّل با ملاط و اندود گچ اطراف آن ساختهاند و در نتيجه محوطه وسيعى از تپه را به شكل متوازى الاضلاع به طول تقريبى 23 متر و به پهناى قريب به همين اندازه به صورت سكوئى در آوردهاند كه محل اجتماع نيايش كنندگان در هنگام اداى مراسم مذهبى بوده است. نزديك همين صفّه بر روى تپه بناى سنگى با پوشش گنبدى شكل ساختهاند كه هنوز باقى و مشتمل بر يك اتاق و يك ايوان مىباشد. طول مجموع اين بنا از خارج كمى بيش از 8 متر و عرض آن بالغ بر 5/4 متر است. قسمت ديگر، سكوى دو طبقه نزديك به نيم دايره شكل بر فراز تپه در ارتفاع قريب 140 مترى كف جلگه است كه با احداث ديوارهاى سنگ و گچ و استفاده از تيزىهاى نوك تپه سكوئى به وجود آوردهاند و اين سكوى دو طبقه هم مانند طبقه بالاى تخت كيكاوس محل افروختن آتش بوده و از دور و نزديك مردم اطراف ناظر و شريك در مراسم عبادت مىگشتهاند.
برج علاءالدين
در كنار ميدان مركزى شهر ورامين برج مدورى آجرى خارجى مضرس داراى 34 ترك و گنبد مخروطى شكل كتيبه كوفى تزئينى از كاشى فيروزه فام بر بالاى بدنه مضرس آن نصب شده زيبايى مخصوص بدان مىبخشد. اين كتيبه حاوى القاب علاءالدين ـ نام امير محلى ـ است كه در سال 688 ه .ق برج مزبور را براى مقبره خود بنياد نهاده است. اين برج در دى ماه 1310 ه .ش ذيل شمال 177 در فهرست آثار تاريخى ايران به ثبت رسيده است.
مسجد جامع
مهمترين بناى تاريخى شهر ورامين كه در جنوب شهر واقع گرديده است داراى گچبرىهاى عالى و كاشىكارىهاى زيباى دوران مغول در زمان سلطان محمد اولجاتيو خدابنده آغاز گرديده و در زمان فرزندش ابوسعيد ادامه يافته است. تاريخهاى 722 و 726 ه .ق در شبستان و گنبد اصلى ديده مىشود ايوان جنوبى در زمان شاهرخ تيمورى احداث گشته كتيبههاى تاريخى در آن نصب است كه نام شاهرخ و يوسف خواجه وزير آن شهريار و سال 815 ه .ق را در بردارد. نقشه اين مسجد بسيار بديع و از نمونههاى ممتاز معمارى قرن هشتم ايران به شمار مىرود. اين مسجد در سال 1310 ه .ش ذيل شماره 176 در فهرست آثار تاريخى ايران به ثبت رسيده است.
مسجد جمعه
مسجد جمعه دماوند، بناى جالبى بر فراز ستونها و روميهاى آجر و سنگپوش ساخته شده كاملاً به معمارى عهد ساسانى پيوستگى و شباهت دارد. بر چوبهاى بالاى ستونهاى شبستان مسجد، نام شاه اسماعيل اول صفوى و تاريخ 927 ه .ق و مصطفى بن جمالالدين (بانى) و محمد شجاعى (كاتب) نوشته شده است. در سال 812 ه .ق نيز خواجه ياقوت، بانى تجديد ساختمان مسجد شده است. در مسجد از آثار اواخر صفويه است. بر اثر نوسازى مسجد، همگى اين آثار از بين رفته و تنها دو ستون آن بر اثر اقدامات باستانشناسى به صورت نامأنوس و غير عادى بر پا مانده است.
برج شبلى
برج هشت گوش آجرى زيبا و متناسبى كه تصور مىشود مربوط به قرن ششم هجرى باشد. اين برج در شرق شهر دماوند قرار دارد؛ داراى ساختمانى مخروطى است كه از آهك و آجر ساخته شده و قدمت آن نزديك به 250 سال است.
این رده در حال حاضر حاوی هیچ صفحه یا پرونده‌ای نیست.
