دانشمندان حوزه و دانشگاه استان لرستان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
حمدرضا واليزاده معجزى
محمدرضا واليزاده در سال 1296 ه .ش در شهر خرمآباد در خانوادهاى مشهور پاى به عرصه وجود گذاشت. دوران كودكى را در دامان مادرى مؤمنه و مأنوس با قرآن سپرى كرد. در نوجوانى در محضر پدرى فاضل و تاريخدان به كسب دانش و معرفت پرداخت؛ او از همان اوان نوجوانى طالب علم و دانش بود و شوق فراوانى به تحصيلات جديده داشت. وى همواره نسبت به معلمين و مدرسين خود نهايت قدرشناسى را داشت.
محمدرضا واليزاده معجزى به اعتراف همكاران و دوستان، هيچ گاه به دنبال مقام و منصب نبود و همواره در پى مشاغلى بود كه بتواند در ضمن انجام وظيفه، به كار تحقيق در تاريخ و فرهنگ لرستان به ويژه عشاير بپردازد و به همين انگيزه در سال 1324 با سمت بخشدار، در طرهان كوهدشت كه مهمترين بخش لرستان بود، مشغول انجام وظيفه شد ضمن مطالعه و تحقيق، وظايف خود را به نحو احسن انجام مىداد.
وى از همان زمان به طور جدى و به منظور تكميل يادداشتهايش، در حين مأموريتهايى كه به بخشهاى لرستان مىرفت، به گردآورى و تحقيق در زمينه تاريخ و فرهنگ لرستان پرداخت. همدمى و مجالس او با اهل دين و پايبنديش به شريعت مقدس اسلام، از ديگر صفات بارز ايشان مىباشد.
واليزاده بعد از عمرى مطالعه و تحقيق در مهرماه 1360 به سراى باقى شتافت.
حاصل نزديك به نيم قرن زحمات شبانهروزى او عبارتند از: تاريخ لرستان (از دولتشاه تا عضدالسلطان)، تاريخ اتابكان و واليان لرستان، تاريخ پنجاه ساله، مفاخر و معاريف لرستان، تاريخ ايلات و طوايف لرستان، كشكول، يادداشتهاى پراكنده شامل داستانها و وقايع و موارد گوناگون، گردآورى فرمانهاى حكومتى.
عبدالحسين زرين كوب
دكتر عبدالحسين زرين كوب سال 1301 ه .ش در بروجرد ديده به جهان گشود، تحصيلات ابتدائى را در بروجرد و تحصيلات متوسطه و دانشگاهى را در تهران به پايان برد. او در سال 1333 از دانشگاه تهران به أخذ درجه دكترى در ادبيات فارسى نائل گرديد. زرينكوب سالها در دانشگاههاى كاليفرنيا و پرنستيون به تدريس پرداخت. او استاد ممتاز دانشگاه و در دانشكده الهيات استاد تاريخ اسلام بوده است.
آثار متعدد و ارزندهاى دارد. برخى از آثار زرين كوب عبارت است از: فلسفه شعر، نقدالشعر (نقد ادبى)، دو قرن سكوت، ارث ميراث صوفيه، با كاروان حُله، جستجو در تصوف، تك درخت، بامداد اسلام، شعر بىنقاب، شعر بىدروغ، از كوچه رندان، سِر نى، فرار از مدرسه و صدها مقاله و آثار ارزنده تخصصى ديگر.
استاد عبدالمحمد آيتى
استاد عبدالمحمد فرزند صادق آيتى در سال 1305 ه .ش در بروجرد به دنيا آمد. تحصيلات دبستان و دبيرستان را در بروجرد گذراند. اول در مكتب خانه و سپس در مدرسه اعتضاد دوران ابتدايى را گذراند و در دوران دبيرستان يكى از اساتيد عبدالحسين زرين كوب بود بعد از طى دوران دبيرستان در سال 1324 ه .ش وارد حوزه علميه قم شد.
سپس در سال 1325 ه .ش در رشته معقول دانشگاه شركت كرد و جزء نفرات اول شد و اساتيد ايشان عبارتند از بديع الزمان فروزانفر، محمود شهابى، غلام حسين صديقى و... او از زبدگان فن ترجمه در ايران محسوب مىشود. او به زغم تمامى مشكلات قريب به نيم قرن چهل و دو اثر گرانسنگ پديد آورد، و در حدود يكصد مقاله در مجلههاى مختلف نوشت. ترجمه 32 جلد كتاب حاصل سالهاى پس از بازنشسگتى اوست. كار اصلى وى تدريس در دبيرستانها بوده است.
وى از سال 1370 هم تاكنون عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسى هستند و همچنين علاوه بر تأليف و ترجمه، مسئوليت دانشنامه زبان و ادب فارسى را بر عهده دارند.
از جمله آثارى كه او تاكنون ترجمه كرده است عبارت است از: كشتى شكسته، معلقات، العِبَر (تاريخ ابن خلدون)، تاريخ فلسفه، درباره فلسفه اسلامى روش و تطبيق آن.
دكتر سيد جعفر شهيدى
دكتر شهيدى فرزند محمد سجادى كه در سال 1306 ه .ش در شهر بروجرد به دنيا آمد. او دوران تحصيل ابتدائى و اندكى از متوسطه را در بروجرد و سپس ادامه آن را در تهران به سامان رساند. دكتر شهيدى چند سالى را در عوالم طلبگى در قم و نجف سپرى كرد و محضر حضرت آيت الله بروجردى و بسيارى از مراجع و بزرگان دينى را درك كرده وى سپس از نجف به ايران بازگشت و به تحصيلات دانشگاهى پرداخت. برخورد او با شادروان دكتر محمد معين باب آشنائى و معرفى وى را بحضور استاد علاّمه، مرحوم دهخدا فراهم نمود و بعد از تشكيل سازمان لغت نامه دهخدا معاونت سازمان را به عهده گرفت. اخذ درجه دكترى و استادى دانشكده ادبيات در فاصله سالهاى 1340 به بعد جزء مرحله دوم زندگانى استاد شهيدى است. بعد از مرگ مرحوم دكتر محمد معين، استاد شهيدى مسئوليت اداره سازمان لغت نامه دهخدا را به عهده گرفت كه هنوز ادامه دارد. او در زمينههاى ادب عرب و فارسى استادى به نام است و درك محضر و مجالست با اساتيدى نظير بديع الزمان فروزانفر، دهخدا، جلال همائى و دكتر محمد معين اعتبار علمى و معنوى او را دو چندان كرده است.
تأليفات و مقالات علمى و ادبى اين استاد بزرگ فراوان است كه از جمله آنان مىشود به اين آثار اشاره كرد. زندگينامه ابوذر غفارى، انقلاب بزرگ، زندگى حضرت سجاد عليهالسلام، زندگانى حضرت فاطمه عليهاالسلام، زينب عليهاالسلام شيرزن كربلا، محدوديت در اسلام، جنايتكاران چه مىانديشند، تصحيح و حاشيه بر كتاب دره نادره، ميرزا محمدخان استرآبادى. ترجمه نهج البلاغه (اين ترجمه در سال 1369 به عنوان كتاب سال شناخته شد).
محمد عاليخانى
محمد فرزند على محمد عاليخانى در سال 1308 ه .ش در دشت «كرگاه» در زير چادر ايلياتى به دنيا آمد. تحصيلات ابتدايى را در ازنا و متوسطه را در خرمآباد به پايان رساند و به عنوان آموزگار مشغول به كار شد. او در سال 1335 موفق به اخذ ليسانس حقوق قضايى گرديد و در سال 1345 موفق به دريافت درجه دكترى در رشته علوم سياسى گرديد و در وزارت امور خارجه استخدام شد و پستهاى مهمى به ايشان محول شد.
بعد از انقلاب نيز مأموريتهاى مهمى را در خارج از كشور بر عهده گرفت. و در حال حاضر به عنوان استاد دانشگاه مشغول به كار است. عاليخانى در قلمرود ادب فارسى و عرفان شخصيتى صاحب نظر است. از شاخصههاى علمى دكتر عاليخانى آگاهىهاى او در زمينه شناخت رجال، انساب و قلمرو جغرافيايى و تاريخ لرستان مىباشد.
دكتر عاليخانى به زبان انگليسى مسلط و دقايق زبان فرانسه را در حد ترجمه واقف است. مجموعه آثار و تأليفاتش به قرار زير است: ديپلماسى خاورميانه، زيستگاه آينده بشر، حقوق اساسى، حقوق بين المللى (دو جلد)، تعيين تكليف با ايران در عصر نابودى هويتها.
استاد حميد ايزدپناه
استاد حميد ايزدپناه بنيادگذار اداره فرهنگ و هنر لرستان در سال 1312 ه .ش به دنيا آمد. پس از فوت پدر و مادر در نزد عموى خود روزگار مىگذرانيد و جهت امرار زندگى در شركت برق مشغول به كار شد و بعد از مدتى اين كار را رها نمود و از كلاس هفتم دوباره مشغول تحصيل گرديد.
پس از اتمام دوران تحصيلات متوسطه در سال 1332 به عنوان معلم مشغول به كار شد. اساتيد ايشان آقاى حاج شيخ حميد عيدى، حاج شيخ عابدين صديق و على پارت بودند. در طول همين سالها در روزنامهها و نشريات لرستان مقالاتى [گاها سياسى] مىنوشت. ايشان ذوق ادبى نيز داشت. در همان دوران دبيرستان شعر مىگفت.
او در زمينه موسيقى نيز مهارت داشت و از سال 1334 تا سال 1342 ترانهها و آهنگهاى لُرى را ثبت مىكرد و از سال 42 به بعد مجموعهاى از آهنگهاى لُرى گردآورى كرد و در همان ايام انجمن حفظ و اشاعه موسيقى لُرى را بنيان نهاد و واژهها، متلها و ضرب المثلهاى لُرى را گردآورى نمود. وى تحقيقات مفصلى پيرامون قلعه فلك الافلاك و ساير اماكن تاريخى مهم استان لرستان انجام داد و با مسئوليت ايشان پنج كتابخانه در شهرهاى بروجرد، اليگودرز، خرمآباد، كوهدشت و الشتر تأسيس گرديد. ايشان در سال 1356 مركز لرستانشناسى را تأسيس نمود. بعد از انقلاب اسلامى نيز تاكنون ايشان همواره مشغول به تحقيقات بوده است.
برخى از آثار ايشان عبارتند از: آثار باستانى و تاريخى لرستان (در دو جلد)، آهنگها و ترانههاى لُرى، فرهنگ لُرى.
على محمد ساكى
على محمد ساكى سگوند، در سال 1314 ه .ش در شهر خرمآباد تولد يافت، تحصيلات ابتدائى و متوسطه را در خرمآباد به پايان برد و در سال 1335 به كسوت معلمى درآمد و به تدريس در مدارس زادگاهش پرداخت. او در سال 1338 بدريافت ليسانس نائل گرديد. در ساكى در سال 1340 بدوره فوق ليسانس جامعهشناسى راه يافت. در سال 1348 رئيس آموزش و پرورش شهرستان ايذه گرديد. در سال 1350 بسمت شهردار خرمآباد انتخاب گرديد.
فشار بىامان 30 سال تلاش و جنبش موجب شد كه از سال 1365 بدنبال بيمارى ديابت و فشار خون بينائيش در معرض مخاطره قرار بگيرد و سرانجام اوج بيمارى او را به سكته مغزى دچار كرد. وى سرانجام در سال 1373 شمع وجودش بخاموشى گرائيد.
در كنار خدمات اجتماعى و شهرى تحقيقات ارزنده علمى او نظير جغرافياى تاريخى و تاريخ لرستان، سفرنامه دوراند، سفرنامه ويلسن، سفرنامه فريااستارك.
دكتر سكندر امان اللهى بهاروند
دكتر سكندر امان اللهى بهاروند از محققين و چهرههاى شاخص علمى لرستان، در سال 1314 ه .ش بدنيا آمده است تحصيلات ابتدائى را در زادگاهش، منطقه پاپى و متوسطه را تا اخذ ديپلم علمى در خرمآباد گذراند.
سپس به كسوت معلمى درآمد. او پس از توفيق در آزمون ورودى دانشگاه به دريافت ليسانس جامعهشناسى موفق و سپس با تلاشى فزاينده جهت ادامه تحصيل عازم كشور آمريكا گرديد و موفق به اخذ درجه دكترى گرديده و به ايران بازگشت و در كنار تدريس به تحقيق در زمينههاى مختلف پرداخت. عشق به زادگاهش لرستان، همواره او را در كار بررسى و تحقيق در شناخت اقليم پهناور لرستان مددكار بوده و از اين رهگذر مصدر خدمات علمى چشمگيرى است.
او در حال حاضر استاد جامعهشناسى در دانشگاه شيراز است و هر چند گاه بعنوان استاد مدعو در دانشگاههاى آمريكا تدريس مىپردازد.
برخى از تاليفات و ترجمهها ايشان عبارتند از: كوچ نشينى در ايران، قوم لر، سفرنامه در باره لرستان.
اسحاق عيدى
اسحاق عيدى فرزند كربلائى موسى در سال 1320 ه .ش در خرمآباد به دنيا آمد. تحصيلات ابتدايى و متوسطه را در خرمآباد به پايان برد. تحصيلات دانشگاهى را از سال 1340 آغاز و سپس در دانشكده ادبيات دانشگاه تهران موفق به اخذ فوق ليسانس شد.
برخى از آثار وى عبارتند از: فرهنگ بزرگ گويش لُرى، دستور نامه گويش لُرى، لرستان پيش از تاريخ تا ظهور دولت ماد.
على دلاور
على فرزند يدالله در سال 1320 ه .ش در شهر خرمآباد پاى به عرصه وجود گذاشت. تحصيلات ابتدائى و متوسطه را در زادگاه گذراند.
وى تحصيلات دانشگاهى خود را در تهران تا اخذ درجه ليسانس علوم تربيتى در دانشگاه تربيت معلم ادامه داده و سپس براى تكميل تحصيلات به آمريكا رفت و در دانشگاه ايالتى فلوريدا طى مدت 5 سال ابتدا موفق به دريافت مدرك فوق ليسانس و سپس به اخذ درجه دكترى در رشته روانشناسى و علوم تربيتى نائل گرديد.
دكتر دلاور پس از بازگشت به ايران در دانشگاه تربيت معلم به تدريس پرداخت و دانش و تجربه خود را در اختيار دانشجويان قرار داد.
از ابتداى كار دكتر دلاور كه از معلمى ساده در روستاهاى دوردست لرستان آغاز و تا اين زمان كه در مقطع فوق ليسانس و دكترى به كار تدريس مشغول است، شيوه كارش همچنان پويا و با همان حرارت و علاقه دوران آغازين كار در جريان است. از ايشان آثار متعددى بر جاى مانده است.
برخى از آثار وى عبارت است از: روشهاى آمارى در علوم تربيتى و تربيت بدنى، مبانى نظرى و علمى پژوهشى در علوم انسانى و اجتماعى و رشد، كاربرد آمارى و احتمالات مقدماتى در روانشناسى و علوم تربيتى رشد، مبانى ارزشيابى.
جواد جوادى
جواد جوادى نويسنده معاصر لرستان در سال 1331 ه .ش متولد شد. او در خرداد ماه 1349 به وسيله ساواك دستگير و در خردادماه 1353 از زندان آزاد شد و در سال 1376 درگذشت. از آثار اوست: فريدونيان، ضحاكيان، مردميان، سينه سينائى سُهراب.
هوشنگ بيرانوند
هوشنگ بيرانوند در سال 1334 ه .ش در شهر خرمآباد به دنيا آمد تحصيلات ابتدايى و متوسطه را در همانجا سپرى كرد. در مقطع دبيرستان علاقه خاصى به كارهاى فرهنگى و اجتماعى پيدا كرده و مطالبى براى راديو، برنامه فرهنگ و مردم، تهيه كرد كه بعضى از آنها پخش مىشد. همين امر باعث گرايش بيشتر او به كارهاى فرهنگى شد. سپس به عنوان خبرنگار كيهان ورزشى در سطح استان و فعاليت خود را در مطبوعات آغاز كرد. با انگيزه خدمت به مردم لرستان و اهميت ارتباطات در دنياى امروز كار خبرنگارى را در ابعاد مختلف ادامه داد.
در اين راستا، او مسائل و مشكلات و تنگاهاى جامعه را با ديدى بسيار دقيق و سازنده منعكس نمود. وى تاكنون بيش از 25 سال سابقه فعاليت مطبوعاتى داشته و گزارشهاى فراوانى در رابطه با مشكلات استان بخصوص بيكارى جوانان و احداث پتروشيمى لرستان و غيره تهيه و چاپ نموده است.
سيد فريد قاسمى
سيد فريد در سال 1343 ه .ش در خرمآباد ديده به جهان گشود، تحصيلات ابتدايى و متوسطه را در خرمآباد گذراند. دوره روزنامه نگارى را در تهران با موفقيت به پايان برد و در اين شهر به فعاليتهاى فرهنگى و مطبوعاتى پرداخت و در رشته كتابدارى و اطلاع رسانى موفق به اخذ ليسانس گرديد.
برخى از آثار ايشان عبارتند از: راهنماى مطبوعات ايران عصر قاجار، راهنماى مطبوعات ايران 1357ـ1371، فرهنگستان ارتباطات، نخستين كوشش، روزنامه نگارى حرفهاى، كتابشناسى لرستان، سالنماى مطبوعات ايران (دو جلد)، تاريخ خرمآباد.
حسين غضنفرى
غضنفرى در كوهدشت چشم به جهان گشود و يس از اتمام تحصيلات در زادگاه خود راهى دانشگاه شد و در رشته تاريخ فارغ التحصيل گرديد. و سازمان ميراث فرهنگى لرستان بعد از پيروزى انقلاب با مديريت ايشان افتتاح و راه اندازى شد و به شهرستانهاى تابعه گسترش يافت.
خدمات فرهنگى اين نويسنده مجموعه پژوهشهاى باستانشناسى در حيطه فرهنگ و تاريخ لرستان بوده كه تاكنون آثار زيادى را ارائه داده است كه برخى از آنها عبارتند از: آلبوم ميراث فرهنگى، لرستان در گذر تاريخ، گزارش قلعه فلك الافلاك، گزارش از وضعيت موجود و پيش بينى وضعيت عادى ميراث فرهنگى لرستان در پنج سال آينده، ميراث فرهنگى لرستان ـ خرمآباد.
