دانشمندان حوزه و دانشگاه استان سیستان و بلوچستان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
ابراهيم سگزى سيستانى
ابراهيم سيستانى از دانشمندان پرآوازه ايران در قرن اول هجرى است. وى در سال 60 ه .ق در خط مسند ابتكارى نشان داد و پانزده حرف از حروف اوستايى را به جاى حروفى كه در خط مسند بود به كار برد و براى آن قاعده وصل را ترتيب داد. خطى كه بعدها به كوفى مشهور شد قلمى از خط مسند است.
مولف كتاب خط العربى و تطوره مىنويسد: «ابراهيم شجرى از اسحاق بن حماده قلم جليل را اخذ كرد و قلم ثلثين را اختراع كرد». عدهاى بر اين گمانند كه ابراهيم شجرى در حقيقت ابراهيم سجزى (سجزى معرب سگزى است) است كه نويسندگان عرب به عمد آن را تبديل به شجرى كردهاند زيرا باور ندارند كه مخترع خط اساسى عرب، ايرانى و اهل سيستان بوده است.
يوسف سگزى سيستانى
يوسف سيستانى از دانشمندان و خطاطان قرن اول هجرى است. يوسف پس از برادرش ابراهيم از خط معقلى، چهار قلم ديگر به نام جليلى وثلثين، سجلات و ديباج استخراج كرد. ابن نديم مىنويسد: «قلم جليلى پدر اقلام و خطوط اسلامى است». باز وى در جاى ديگر آورده است: «يوسف سگزى خط جليلى و ثلثين را استخراج كرد».
ابو حاتم سيستانى
ابو حاتم، محمد بن عثمان بن يزيد سيستانى، از بزرگان علم و ادب و حديث و از نويسندگان مشهور دوره عباسى بوده است. او در نزد اصمعى و اخفش، علوم ادب را آموخت و محمد بن جرير طبرى از دانشمندان بزرگ عالم اسلام، علم حديث را از او فرا گرفته است. ابن نديم در الفهرست، 32 اثر از آثار وى را نام برده است. تنها نسخه به جاى مانده از آثار او كتاب «المعمرين» به وسيله گلد زهر در ليدن منتشر شده است. ابوحاتم در سال 255 ه .ق در بصره دارفانى را وداع گفته است.
ابو نصر فراهى سيستانى
بدر الدين، محمد بن ابوبكر بن حسينى فراهى سجزى، از نويسندگان بزرگ، در سيستان به دنيا آمد. وى در آغاز حمله مغول در سيستان بوده است. با آنكه از ديدن محروم بود، داراى آثار پر ارزشى همچون «نصاب الصبيان» مىباشد. او همچنين جامع الصغير شيبانى را به نظم كشيده است.
ابو سعيد سجزى
ابوسعيد، احمد بن محمد بن عبدالجليل سجزى، از منجمان و رياضيدانان بزرگ قرن چهارم است. ابوسعيد از دانشمندان بزرگى است كه زيج مأمونى را بنيان نهاد. وى همچنين مساحت دور كره زمين را محاسبه نمود. ابوريحان بيرونى اسطرلاب زورقى كه ابوسعيد آن را بنيان نهاده ديده و بسيار آن را تحسين كرده است. ابوسعيد سگزى را نخستين رياضىدانى دانستهاند كه در دوره اسلامى بر خلاف نظريه مشهور (ثابت بودن زمين) به حركت وضعى زمين اعتقاد داشته است. از آثار ابوسعيد مىتوان از: خواص الشكل المجسم، الجامع على الجمل و المواقع (در نجوم)، و ديگر رسايل نام برد.
ملك شاه سيستانى
ملك شاه سيستانى از شاهزادگان سيستان و بازماندگان عمرو بن ليث صفارى است. ملك شاه در سال 978 ه .ق در سيستان متولد شد. وى بيشتر عمر خود را به آموختن و نوشتن پرداخت و از معاصران شاه عباس و رابطه حسنهاى با او داشته و تا سال 1036 ه .ق در حيات بوده است و از آن پس از زندگى وى اطلاعى در دست نيست. از آثار ملك شاه مىتوان از: احياء الملوك (در تاريخ سيستان)، كتاب مهر و وفا، تحفة الحرمين (سفرنامه مكه)، تذكرة خير البيان، و ديوان اشعار نام برد.
استاد كامبوزيا
استاد اميرتوكل كامبوزيا در سال 1283 ه .ش در تهران متولد شد وى تحصيلات مقدماتى خود را در مشهد به پايان رساند و بخشى از تحصيلات دانشگاهى خود را در تاشكند گذراند. با شروع جنگ بين المللى اول به ايران بازگشت و در خدمت كلنل محمد تقى خان پسيان در آمد. پس از دستگيرى پسيان، كامبوزيا به زاهدان تبعيد شد.
او در سال 1314 ه .ش در زاهدان مزرعه بزرگى را بنيان نهاد كه بعدها به كلات كامبوزيا معروف شد. وى در كنار كار كشاورزى به مطالعه در موضوعات مختلف پرداخت. آشنايى وى با زبانهاى فرانسه، روسى، عربى، انگليسى راهى نو در تحقيقات وى گشود. كامبوزيا در مزرعه خود كتابخانهاى با 23000 جلد كتاب فراهم آورد. او در طول سالهاى حيات خود به مبارزه با رژيم ستم شاهى ادامه داد. او سرانجام در سال 1353 ه .ش دارفانى را وداع گفت و در كنار كتابخانه خود در زاهدان مدفون گرديد. از آثار كامبوزيا مىتوان از كتابهاى: ذوالقرنين، بلوچستان و علل خرابى آن، و ديگر كتب و مقالات نام برد. آثار به جاى مانده كامبوزيا را اعم از كتاب و مقالات 80 اثر دانستهاند.
شهيد مهندس ولى الله نيكبخت
شهيد ولى الله نيكبخت در سال 1330 در قهنويه از توابع اصفهان متولد شده وى پس از اتمام تحصيلات در رشته مهندسى قدرت در دانشگاه شيراز براى خدمت سربازى به دانشگاه سيستان و بلوچستان اعزام شد. وى پس از پيروزى انقلاب اسلامى در دانشگاه سيستان و بلوچستان به تأسيس جهاد سازندگى در زاهدان و ديگر شهرستانهاى استان همت گماشت. وى همچنين در شكلگيرى سپاه پاسداران زاهدان نقشى فعال داشت.
مهندس نيكبخت بارها از سوى جيره خواران شرق و غرب تهديد شد و سرانجام در تاريخ 16/5/1358 در مسير روستاى ايرندگان هدف رگبار سلاح ضد انقلاب قرار گرفت و شربت شهادت نوشيد. پس از شهادت ايشان، دانشكده فنى دانشگاه سيستان و بلوچستان به نام ايشان نامگذارى شد.
