ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

جشن‌ها و اعیاد در استان گلستان

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

محتویات

عيد فطر

با پايان يافتن ماه رمضان و نمايان شدن هلال ماه شوال، مردم خود را آماده استقبال از عيد فطر مى‏كنند و هم‏زمان با طلوع آفتاب به سوى مكان برگزارى نماز عيد مى‏شتابند و پس از برگزارى نماز به ديد و بازديد دوستان و آشنايان مى‏پردازند. اهل سنت و تركمنان منطقه به عيد فطر و عيد قربان بيشتر از ساير اعياد اهميت مى‏دهند. اهل سنت نماز عيد را در عيدگاه مى‏خوانند و پس از آن به ديدار يكديگر مى‏روند و سفره عيد پهن مى‏كنند.

عيد غدير

ارزش عيد غدير بر كسى پوشيده نيست. مردم استان گلستان اين روز را بسيار گرامى داشته و به صورت انفرادى و دسته جمعى به ديدن سادات مى‏روند. مجالس پذيرايى عمومى نيز در سال‏هاى اخير رايج شده است. بدين گونه كه سادات در مسجد يا حسينيه يا تكيه‏اى مى‏نشينند و مردم به ديدن آنها مى‏روند و نيز جشن‏هاى عمومى در اين اماكن برگزار مى‏شود.

عيد قربان

قربانى كردن در روز عيد قربان، مورد عنايت همه مردم استان گلستان است. اهل سنت به ويژه تركمن‏هاى استان اهميت ويژه‏اى براى اين عيد قائل هستند و به اين مناسبت معمولاً سه روز جشن برگزار مى‏شود و از ميهمانان پذيرايى مى‏كنند. اهل سنت پس از برگزارى نماز عيد به ديد و بازديد يكديگر مى‏روند. در اين روز گوسفند قربانى مى‏كنند و از ميهمانان خود با گوشت قربانى پذيرايى مى‏كنند.

عيد نوروز

عيد نوروز يكى از اعياد مهم در منطقه گلستان به شمار مى‏رود و مراسم اين روزها با تشريفات خاصى برگزار مى‏شود. قبل از عيد زنان به پختن نان‏هاى محلى و نوعى شيرينى به نام «كاك» و تهيه سمنو مى‏پردازند. معمولاً در مجالس عيد ديدنى، دادن تخم‏مرغ رنگ شده و عيدى به بچه‏ها، مرسوم است.

رفتن نوعروسان به خانه پدرى در عيد اول، امرى اجتناب ناپذير است. هم‏چنين در اين روزها مرسوم است به خانه كسانى كه سال اول از دست دادن فردى از اعضاى خانواده آنهاست، بروند.

سالگر يا (شگون) روز اول عيد و در لحظات اوليه سال تحويل با قرآنى در دست وارد منازل مى‏شود تا سال خوشى براى صاحب منزل رقم بخورد.

جشن آق قويون

در بين تركمانان مرسوم است كه هر يك از مردان تركمن هنگامى كه به سن شصت و سه سالگى برسد به پاس بزرگداشت شصت و سه سال زندگى حضرت محمد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله جشنى برپا مى‏دارد. اين جشن را آق قويون (گوسفند سفيد) مى‏گويند. اين جشن با توجه به وضع مالى شخص برگزار كننده ممكن است مفصل يا مختصر باشد. حداقل اينكه بايد با غذاى مختصرى از مدعوين پذيرايى نمايد.

در اين جشن اشخاصى كه توانايى مالى آنها بيشتر است مراسم كشتى و اسب سوارى هم برگزار مى‏كنند و جوايزى تعيين مى‏كنند. اين جايزه‏ها معمولاً پول، پارچه و پيراهن و بعضى اوقات هم گوسفند مى‏باشد. در اين جشن يك گوسفند يا بز سفيد را قربانى مى‏كنند هر چند كه در سفيد بودن گوسفند نيز اصرارى نيست.

جشن عروسى

همين كه دختر مورد پسند خواستگاران واقع شد و گفت و گو و رسوم نامزدى انجام گرديد از طرف داماد هر از چندگاهى سوغاتى به خانه عروس فرستاده مى‏شود.

در خانواده‏هاى مذهبى دختران كمتر از 15 سال نيز به خانه شوهر مى‏روند كه موارد بسيارى از اين نوع ازدواجها در روستاها مشاهده مى‏شود. تعيين مقدار مهريه نرخ ثابتى ندارد. بستگى به نوع دختر و ميزان تشخص، منزلت و ثروت والدين دارد. خانواده‏هاى مذهبى اصيل و متدين مهريه را به مقدار متعارف مال و يا يك سفر حج با يك جلد قرآن مجيد و يك شاخه نبات بسنده مى‏كنند.

ويژگى ممتاز عروسى در استان گلستان اين است كه در اكثر نقاط استان تهيه جهيزيه به عهده هر دو خانواده (عروس و داماد) مى‏باشد. اگر عروس مدتى در عقد بماند و عروسى انجام نشود داماد بايد در مناسبت‏هاى مختلف هداياى مناسبى را به خانه پدر عروس ببرد.

اكثر خانواده‏ها پولى به عنوان «باشلق» از داماد براى تهيه جهيزيه مى‏گيرند. يك روز بعد از عروسى، مراسم پاتختى انجام مى‏شود كه فاميل، نزديكان و دوستان براى عروس هديه مى‏آورند. استفاده از ساز و دهل در روز جشن عروسى مرسوم است و اخيرا آلات جديد موسيقى رواج زيادى پيدا كرده است. در بعضى از نقاط استان در روز عروسى بعد از صرف غذا، افراد دعوت شده به تناسب توان خود، مبلغى پول در سينى شيرينى كه بين افراد مى‏چرخانند، مى‏اندازند.

سابقا مجلس عروسى در على‏آباد كتول (و بسيارى از نقاط استان) مراسم خاصى داشت. سه شبانه روز خرج مى‏دادند كه هر شب يا روز اختصاص به طبقه خاص مثل جوانان، پير مردان و زنان داشت.

همچنين در اين مراسم بازى‏هايى مثل كشتى و دِرنه‏بازى هم انجام مى‏گرفت. پس از مراسم عروسى، داماد رأس مجلس مى‏نشست و در كنار او يك روحانى و فرد ديگرى قرار مى‏گرفت و آنگاه مردم اطراف آنها حلقه مى‏زدند.

يك نفر ديگر نيز بنا به رسم مقدارى وجه نقد را كه به عنوان هديه به داماد مى‏دادند گرفته و با صداى بلند اسم آن شخص، نسبت او با داماد و مبلغ پول را اعلام مى‏كرد. اين پول دادن از بستگان نزديك شروع شده و به دوستان و افراد ديگر ختم مى‏شد.

در پايان اين جشن مقدار پول جمع‏آورى شده را شمرده و براى آگاهى ميهمانان اعلام مى‏كردند. اين پول دادن روز عروسى رفته رفته به عنوان يك سنت غير قابل تغيير به حساب آمده و حتى در بعضى موارد مسأله رقابت را در پى دارد.

در گرگان رسم است در شب زفاف مراسمى به نام (عروس تماشا) برپا مى‏شود. به اين ترتيب كه عروس را روى صندلى نشانده و چشمهايش را بسته و دستش را روى دهانش قرار مى‏دهند و مى‏گويند «ياشماق» دارد.

در همين اثنا مردم متفرقه به تماشاى عروس مى‏آيند. ورود به خانه عروس عمومى است. موقعى كه عروس وارد حجله مى‏شود داماد دو چراغ به دست مى‏گيرد و در محلى از آن خانه نيز شخصى ايستاده ظرفى عسل به دست دارد. مكرر انگشت عروس را در عسل فرو برده و به دهان افراد طايفه داماد مى‏گذارد.

در اتاق عروس، روى تشك يك نعلبكى نشاسته گذاشته شده است آنرا داماد با پا لمس مى‏كند متعاقب آن قند و مبلغى پول نثار سر عروس و داماد مى‏شود. فرداى آن روز از خانه عروس همراه جهيزيه يك سينى نان و كوكو كه روى آن شكر سفيد پاشيده است به ضميمه چند ظرف كاچى به خانه داماد مى‏آورند.

روز سلام (عروسى) عروس را به آشپزخانه مى‏برند، در آنجا بايد شير برنج بپزد بعد از چند روز به حمام مى‏برند كه آنرا حمام (لنگ زنان) مى‏نامند.

عروسى تركمنها

تركمنها جشن عروسى را طوىْ مى‏گويند. براى برپايى اين مراسم ابتدا پدر و مادر همسرى را براى فرزندشان انتخاب مى‏كنند.

معمولاً ازدواجهاى اين قوم درون گروهى است و كمتر با غير تركمن‏ها ازدواج مى‏كنند ولى مواردى نيز وجود دارد كه با غير تركمن‏ها ازدواج نموده‏اند.

پس از انتخاب عروس، چند نفر از خويشان داماد به خانه پدر عروس رفته و موضوع را مطرح مى‏كنند. اگر خانواده عروس موافقت كرد، روز مناسبى را براى خواستگارى تعيين مى‏كنند.

يكى دو روز قبل از خواستگارى، اقوام عروس از سوى داماد دعوت مى‏شوند. براى دعوت اقوام عروس رسم است كه گردن بندى از سكه‏هاى طلا به گردن دختر كوچك مى‏آويزند و او را به خانه اقوام عروس مى‏فرستند و بدين وسيله آنها را به خواستگارى دعوت مى‏نمايند. هر خانواده نيز به فراخور حال خود انعامى به دختر كوچولو مى‏دهد.

در روز خواستگارى عده‏اى از اقوام عروس و مسائلى چون نان روغنى، كله قند، سينه گوسفندى به طرز خاصى بريده شده و با پول و سكه‏هاى طلا و نقره تزئين گرديده با اتومبيل به خانه عروس مى‏برند و از سوى خانواده عروس پذيرايى شده و مورد استقبال قرار مى‏گيرند. پس از انجام خواستگارى رسمى، ميزان مهريه و شيربها نيز در همان مجلس تعيين مى‏گردد.

در روز خواستگارى هر چه از شيربها را كه نقدا آورده‏اند تسليم مى‏كنند و براى بقيه آن نيز موعدى تعيين مى‏نمايند.

براى مراسم عروسى نيز اين گونه عمل مى‏كنند كه عده‏اى از اقوام داماد به خانه عروس مى‏روند و پس از پذيرايى از آنها و تحويل شيربها، پدر عروس به آنها اجازه مى‏دهد كه عروس خود را ببرند. در خانه عروس رقص و آلات طرب وجود ندارد. زنان و مردان از خانه عروس خارج مى‏شوند و عروس را با خود مى‏برند. در گذشته رسم بر اين بوده كه عروس را در ميان گليمى پيچيده و گليم را به دوش يا به دست گرفته و در بيرون از منزل به فرستادگان داماد مى‏سپرند.

بهرحال پس از تحويل عروس، او را به منزل يكى از اقوام مى‏برند و در بين راه اسب دوانى، تيراندازى و رقص نيز مرسوم است. پس از اسكان عروس، يكى از روحانيون محل را براى خواندن خطبه عقد به طور شفاهى، با عده‏اى از معتمدين محل حاضر مى‏كنند.

پس از انجام تشريفات شرعى عقد، آخوند شيرينى‏هايى كه جلو او گذاشته و متبرك شده است را بين مدعوين تقسيم مى‏كند. سپس همه شادباش مى‏گويند و از اتاق عقد بيرون رفته و در مراسم سمچك شركت مى‏كنند. در مراسم سمچك هر يك از مردان خويشاوند يا دوست داماد، كه مايلند علاقه و دوستى خود را نسبت به داماد نشان دهند از ايوان خانه، نشانه‏هايى را همانند حلبى يا يك تكه چوب با تعيين و ذكر قيمت در ميان جمعيت تماشاچى پرتاب مى‏كنند. هر كسى سعى دارد، نشانه را بگيرد و شخصى كه آنرا گرفت بلافاصله آن را به پرتاب كننده برمى‏گردانند تا قيمت (مبلغ) تعيين شده نشانه مذكور را بگيرد.

عشاير تركمن علاوه بر مراسم سمچك، مراسم كشتى‏گيرى هم برپا مى‏نمايند تا اين زمان عروس و داماد با هم در يك مجلس نشسته‏اند. سپس در اوائل شب عده‏اى از زنان عروس و داماد را دست به دست مى‏دهند. سپس عروس را در چادر يا منزل كه قبلاً برايش مهيا شده مى‏برند.

داماد صبر مى‏كند تا همگان به خواب روند، مخفيانه به جايگاه عروس مى‏رود. به مدت سه روز عروس و داماد در منزل يكى از اقوام هستند. پس از آن صاحب خانه به آنها خلعتى داده و آنها را روانه منزل خودشان (داماد) مى‏كند. تا چند سال قبل رسم بر اين بوده كه عروس دو يا سه روز در منزل داماد مى‏مانده و سپس به منزل پدر مى‏رفت و در آنجا مى‏ماند تا اينكه جهيزيه‏اش تكميل گردد و گاهى اين مدت به دو يا سه سال هم طول مى‏كشيد. پس از طى اين مدت، اقوام عروس او را برداشته و به نزد داماد مى‏بردند و هفت روز از اقوام عروس پذيرايى مى‏شد.

لازم به ذكر است اين مدت اقامت در خانه پدر زمانى ممكن بود كه عروس حامله نشده باشد والا خانواده دختر او را نزد خود نگاه نمى‏داشتند و هر طورى كه بود او را روانه خانه داماد مى‏كردند تا در آنجا وضع حمل نمايد.

لازم به ذكر است كه تعدد زوجات در نزد تركمنها معمول است. مهريه زن دوم بيش از زن اول و همينطور زن سوم و چهارم نيز به ترتيب مهريه آنها بيشتر مى‏شود.

اگر مردى با زن جديدى ازدواج كند، وقتى نوعروس اول بار وارد خانه مى‏شود، زن قديم تا قدم بيرون منزل از او استقبال مى‏كند و او را به آغوش مى‏گيرد، سپس پاى راست خود را روى پاى چپ او قرار مى‏دهد و بدين وسيله به او مى‏فهماند كه زن جديد زير دست زن قديم خواهد بود.



منابع