جشن‌ها و اعیاد در استان چهارمحال و بختیاری
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
محتویات |
عيد فطر
عيد فطر كه يكى از اعياد بزرگ اسلامى محسوب مىشود با تكاليفى چند به همراه است، مردم استان شب عيد فطر بعد از غروب آفتاب فطريه اعضاى خانه را به كنار مىنهند تا صبح فردا كه براى انجام عيد به مسجد مىروند به صندوق كميته امداد و يا اينكه مستحقى را كه خود مىشناسند، تحويل دهند.
بعضى نيز به پيشنماز محل واگذار مىكنند تا درمورد صلاحديد به مستحق شرعى تقديم نمايد. صبح روز عيد فطر مردم براى اداى نماز به مسجد مىروند و نماز عيد فطر را به جماعت برگزار مىكنند. بعد از نماز عيد، به ديد و بازديد از بزرگان قوم و نزديكان خود مىپردازند. در بعضى از مناطق به ديدار كسانى كه فردى از اعضاى خانوادهاش از دست داده باشد، مىروند.
عيد قربان
در روز عيد قربان اگر افرادى نذر كردهاند قربانى دهند آن را ادا مىكنند. در اين روز بر حسب نيت فرد نذر كننده، گوساله، گاو، گوسفند، يا مرغ و خروسى را سر مىبرند و گوشت آن را ميان همسايگان و افراد بى بضاعت توزيع مىنمايند و گاهى هم در اين روز براى اموات خود خرما يا حلوا خيرات مىكنند.
در اعياد اهالى خصومتها و كدورتهاى حاصله را شخصا و يا با وساطت ريش سفيدان از بين مىبرند و آشتى مىكنند.
عيد نوروز
از نخستين روزهاى ماه اسفند جنب وجوش در تدراك براى برگزارى نوروز آغاز مىگردد. خانه تكانى، شست و شوى و سايل منزل، تهيه لباس و... از نيمه اول اسنفد دانههاى گندم يا عدس را براى سبزه عيد، خيس مىكنند.
از جمله كارهاى پيش از آيين نوروزى، شب ويژه مردگان است كه هر خانواده در شب جمعه آخر سال براى شادى و آمرزش مردگان خود مراسمى برگزار مىكند و ضمن رفتن به گورستان،بر مزار مردگان خود دعا مىخوانند و خرما و حلوا پخش نموده و يا بر قبر آنها شمع مىافرزند.
همان طور كه در همه جاى ايران مرسوم است، در اين استان نيز چيدن سفره هفت سين از مهمترين آيينهاى نوروزى است.
بر سر اين سفره: سمنو، سير، سبزه، سكه، سماق، سنبل و سيب مىگذارند و سفره را رو به آفتاب يا مشرق پهن مىكنند و در وسط آن يك كاسه چينى آب كه يك يا دو ماهى در آن انداخته شده مىگذارند. يك جلد قرآن، يك عدد شمع، يك بشقاب تخم مرغ رنگآميزى شده و چند شاخه شكوفه از جمله چيزهاى ديگرى است كه بر سر سفره مىگذارند.
از دقايقى پيش از تحويل ساله اعضاى خانواده بالباس نو در كنار سفره هفت سين مىنشينند و بزرگ خانواده دعاى تحويل سال را مىخواند. سپس كوچكترها دست بزرگترها را مىبوسند و به عنوان عيدى نخستين سكه ياپول را دريافت مىدارند. اين نكته قابل ذكر است كه اگر خانوادهاى عزادار باشد، سال اول سفره هفت سين نمىچينند و به ديد و بازديد نمىروند.
اما عشاير استان، در اعياد افراد محل چادرهاى خود را تغيير مىدهند و در محلى سرسبز و خرم كه داراى آب كافى باشد، مستقر مىشوند. شب عيد درچادرهاى خود مىمانند، ولى روز اول عيد با لباسهاى مخصوص خود، كلاههاى لرى را بصورت كج بر سر گذاشت و به ديد و بازديد مىپردازند.
بختيارىها معتقدند لباس سياه عزا را حتما بايدتا قبل از نوروز ازتن در آورد، زيرا در غيرت اينصورت بارورى و نعمت از طايفه رخت برخواهد بست.
روز سيزده فروردين (سيزده بدر) از گلهاى صحرايى تاج گلى مىآرايند و بر روى مشك دوغشان مىگذارند.
جشن عروسى
وقتى كه پسرى به سن بلوغ مىرسد و درآستانه ازدواج قرار مىگيرد، اولين كارى كه در اين زمينه انجام مىدهد. يافتن دختر مورد نظر مىباشد. انتخاب عروس (همسر) به چندين طريق در اين استان انجام مىگيرد. برخى به روش ناف برون همسر فرزند خود را انتخاب مىكنند. اين روش درگذشته بيشتر رايج بوده است.
در اين روش خانوادهاى كه دخترى به دنيا مىآورد نافش را به نام پسرى در خانواده ديگر مىبرند. خانواده پسر با بردن هدايا براى خانواده دختر، در اولين روزهاى تولد دختر از او خواستگارى مىكند. وقتى كه اين دختر و پسر بزرگ شدند و به سن ازدواج رسيدند با يكديگر پيمان زناشويى منعقد مىنمايند. روش ديگر اين است كه پدر و مادر پسر براى فرزندنشان دخترى را در نظر مىگيرند و يا آنكه پسر همسر دلخواه خود را انتخاب مىكند و خانوادهاش را در جريان قرار مىدهد.
پس از انتخاب دختر، پدر و مادر و برخىاز بزرگان خانواده به خانه دختر رفته و موضوع را با خانواده دختر در ميان مىگذارند. اگر فهميدند كه خانواده دختر نيز تمايل به اين وصلت دارد، دوباره با عدهاى از بزرگان فاميل به خواستگارى مىروند.
در جلسه خواستگارى از خانواده عروس خواسته مىشود كه اگر داماد را قبول دارند، مقدار مهريه و شير بها را مشخص كنند. خانواده عروس نيز ميزان مهريه و شيربها را مشخص نموده و دركاغذى مىنويسد كه بعدا يك نفر از طرف داماد مىآيد و آن كاغذ را تحويل مىگيرد. به اين مراسم «كاغذ برونى» مىگويند.
پس از آن يك شب ديگر بزرگان فاميل در منزل عروس جمع مىشوند و در مورد كاغذ تهيه شده از طرف خانواده عروس تصميم مىگيرند. اگر با مواردى موافق نباشند آن را كم يا زياد مىكنند.
در اين شب مراسم «قند اشكنون» نيز انجام مىشود. مادر عروس مقدارى گل و نبات را داخل سينى مىگذارد و جلو مادر داماد قرار مىدهد. مادر داماد نباتها را به تكههاى كوچكى تقسيم مىكند و به همه حضار در جلسه مىدهد و بقيه را هم به خانه مىآورد تا به اقوام ديگر بدهد. پس از اين مراسم، مراسم خريد عقد برگزار مىشود.
بعد از اينكه جشن عقد برگزار شد. يك شب خانواده داماد همراه با فاميل به خانه عروس مىروند و هدايايى براى عروس مىبرند كه به «عقد آشى» معروف مىباشد. هزينه شام و پذيرايى اين شب به عهده داماد است.
قبل از مراسم عروسى، مراسم «حنابندان» برگزار مىشود. در اين مراسم كه يك روز قبل از عروسى برگزار مىشود به دست و پا و سر عروس و داماد حنا مىبندند.
در روز عروسى پس از صرف ناهار، مراسم جهاز برون برگزار مىشود. چند نفر از طرف عروس خبر مىآورند كه مىخواهند جهيزيه بياورند. از طرف داماد ماشينهايى فراهم مىشود و بوسيله آنها جهيزيه به خانه داماد حمل مىگردد. وقتى كه خانواده عروس جهيزيه را مىآورند از ماشين پيادهنمى شوند تا اينكه پدر داماد مبلغى پول به يكى از بزرگان عروس هديه بدهد. اين پول را بين ديگران تقسيم مىكنند.
در عصر عروسى، محلى را تزئين كرده و داماد را بر تختى مىنشانند و هر كس بنا به وضع مالى مبلغى را به داماد مىدهد.
شب پس از صرف شام چند نفر ازبزرگان داماد همراه با قباله عروس و مقدارى پول به خانه عروس مىآيند و اجازه بردن عروس را مىگيرند. سپس عروس را بر ماشين تزئين شدهاى سوار كرده و خانواده داماد و ساير مدعوين نيز عروس را بدرقه مىنمايند.
فرداى عروسى، نزديكان به خانه عروس مىآيند و براى ناهار عروس برشتوك (آرد، روغن حيوانى، شكر) درست مىكنند. عصر اين روز هم مراسم پاتختى برگزار مىشود و هر يك از فاميل هديهاى براى عروس و داماد مىآورند و با ميوه وشيرينى پذيرايى مىشوند.
شب دوم بعد از عروسى، مراسم «داماد سلام» برگزار مىشود. در اين شب مادر عروس شام تهيه مىكند و داماد و اطرافيانش را دعوت مىكند. در اين مراسم مادر عروس به داماد هديهاى چون ساعت يا چيزهاى ديگر... مىدهد. در اين شب داماد شام نمىخورد تا چيزى به او بدهند كه به دندان رنج معروف است.
