جشنها و اعیاد در استان همدان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
محتویات |
عيد فطر
با سپرى شدن ماه رمضان و رؤيت هلال ماه شوال مردم خود را براى برگزارى نماز عيد فطر مهيا مىكنند. در غروب روز آخر ماه رمضان زكات فطره خود را جدا مىكنند و آن را به مستحقين مىرسانند و صبح روز عيد در نماز عيد شركت كرده و با حاضرين در نماز عيد مصافحه نموده و قبولى طاعات و عبادات يكديگر را از خداوند مسئله مىنمايند و عيد فطر را به يكديگر تبريك مىگويند.
جشنها و اعياد
در جشنهاى مذهبى شيعيان در منازل و مساجد و محلهاى مناسب مجالس جشنى دائر نموده و به چراغانى و تزئين آنها مىپردازند. پرچمهاى ملى و مذهبى را در كوى و برزن بر مىافرازند و با چاى و شيرينى از شركت كنندگان در مجالس جشن، پذيرايى مىنمايند.
در روز 17 ربيع الاول هر سال به مناسبت ولادت رسول گرامى اسلام، در سراسر استان مراسم جشنى برپا مىگردد. در اين زمان كه مصادف با هفته وحدت است از سوى اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامى مراسم جشنى در استان برگزار مىشود. اين مراسم شامل قرائت اشعار، اجراى تواشيح، اجراى سرود توسط گروه سرود، اجراى مولودى خوانى، موسيقى اصيل و اجراى ميان پرده مىشود.
در روز 27 ماه رجب نيز به مناسبت بعثت حضرت محمد صلىاللهعليهوآله مجالس جشنى در سراسر استان برگزار مىشود. تمام كوى و برزن چراغانى و تزئين مىشود. از سوى اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامى نيز مراسم باشكوهى در شهرهاى مختلف استان برگزار مىشود. اين مراسم معمولاً شامل تلاوت قرآن كريم، اجراى سرود، تواشيح و مسابقه فرهنگى و هنرى مىباشد.
در ساير اعياد مذهبى مثل ميلاد حضرت على عليهالسلام (13 رجب)، ميلاد امام حسين عليهالسلام (سوم شعبان)، ميلاد حضرت ابوالفضل عليهالسلام (چهارم شعبان)، ميلاد حضرت سجاد عليهالسلام (پنجم شعبان)، ميلاد امام حسن عليهالسلام (پانزدهم ماه رمضان)، ميلاد امام زمان(عج) (نيمه شعبان)، روز عيد غدير، ولادت حضرت فاطمه عليهاالسلام و ولادت امام خمينى (روز زن) و ... نيز مراسمى به همين شكل در سراسر استان برگزار مىشود.
در روز عيد غدير علاوه بر مراسم فوق، معمولاً غير سادات به ديدار سادات مىروند و اين روز را به آنها تبريك گفته و سادات نيز معمولاً به كسانى كه به ديدارشان مىآيند عيدى مىدهند.
در روز عيد قربان (دهم ذى الحجه) گوسفندانى به نام قربانى ذبح مىنمايند. گوشت آن را به همسايگان و اهل محل و فقرا و مساكين قسمت مىنمايند و از علماء و روحانيون ديدن نموده و در حين ملاقات، زيارت خانه خدا را براى يكديگر آرزو مىكنند.
مراسم دهه فجر
هر ساله با فرا رسيدن ماه بهمن در سراسر ايران حال و هوايى ديگر ايجاد مىشود. مردم خود را براى برگزارى مراسم دهه فجر مهيا مىنمايند. در ايام دهه فجر كه يادآور مبارزات مقدس مردم ايران است، تمامى مدارس و مساجد و خيابانها با پرچمهاى جمهورى اسلامى ايران، عكسهاى حضرت امام و مقام معظم رهبرى و انواع و اقسام روشهاى ديگر تزئين مىگردد.
ميادين و خيابانها چراغانى مىشود. صداى بلندگوها از همه گوشه شهرها و بخشها به گوش مىرسد. اين مراسم در مدارس به طرز باشكوهترى برگزار مىگردد. از سوى اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامى استان نيز مراسم بزرگداشت پيروزى انقلاب اسلامى برگزار مىشود. برنامههاى اين اداره بيشتر شامل برگزارى مسابقات، پخش فيلم سينمايى، برپايى جنگ شادى شامل اجراى نمايش، ميان پرده، موسيقى و سخنرانى مىباشد.
همچنين در اين ايام از سوى كليه سازمانها و ادارات و نهادها پارچههايى نوشته و بر در و ديوار نصب مىشود.
چهارشنبه سورى
آئين چهارشنبه سورى، يكى از آئينهاى نوروزى است كه در سراسر ايران برگزار مىشده است. برگزارى اين مراسم بدين صورت است كه غروب روز سه شنبه آخر سال سال، بيرون از خانه، در فضايى مناسب آتش مىكردند و اهل خانه، زن و مرد و كودك از روى آتش مىپريدند و با اين عمل ناراحتىها و نگرانىهاى سال كهنه را به آتش مىسپردند.
شكستن كوزه يكى ديگر از مراسم اين روز بوده است. در غروب سه شنبه كمى ذغال و يك عدد سكه داخل كوزه مىانداختند. بعد كوزه را سه مرتبه دور سر مىچرخاندند و درد و بلاى خود را به كوزه سپرده و از پشت بام به بيرون پرتاب مىكردند.
اسپند سوزى نيز يكى ديگر از مراسم اين شب بوده است. در اين شب اسپند و آتش را در چهار راهها و در معابر عمومى مىگذاشته و پشت سر خود نيز نگاه نمىكردند. سوزاندن جارو و پرت كردن آن در معابر، از ديگر مراسم اين شب بوده است.
عيد نوروز
يكى از بزرگترين اعياد ملى در ايران، عيد نوروز است. مردم ايران اين عيد را بسيار باشكوه برگزار مىكنند. اين چنين جشنى با اين شكوه و عظمت كه همگانى و مورد احترام و باور خاص و عام، فقير و غنى، كوچك و بزرگ، شهرى و روستايى و عشايرى باشد، در هيچ كشورى به جز ايران اسلامى سراغ نداريم.
مردم استان همدان نيز، همانند ساير ايرانيان از يك ماه قبل از فرا رسيدن عيد نوروز، در تكاپو و تدارك كارها و تهيه مقدمات برنامههاى مربوط به مراسم نوروزى هستند. برخى از مقدمات عيد نوروز عبارتند از:
ت=هيه لباس=
معمولاً تمامى افراد جامعه سعى دارند در هنگام سال تحويل لباس نو به تن داشته باشند و اين موضوع فقير و غنى را به خود مشغول ساخته است. اخيرا نيز در روزهاى پايانى سال جشن نيكوكارى در سراسر كشور برگزار مىشود كه يكى از اهداف آن تهيه لباس نو براى كودكان بىسرپرست در هنگام عيد نوروز است.
خانه تكانى
مراسم خانه تكانى سه تا چهار هفته طول مىكشد. در اين مدت تمام ابزار وسايل خانه تميز، مىشوند و دوباره به جاى خود قرار مىگيرند. تمام قسمتهاى خانه گردگيرى مىشوند.
كاشتن سبزه
كاشتن سبزه عيد به صورت نمادين از روزگاران كهن در بين همه خانوادهها مرسوم است. امروزه در اكثر خانهها رسم است كه حدود ده روز قبل از نوروز در ظرفهاى كوچك و بزرگ، كاسه، بشقاب، پشت كوزه و ... دانههايى چون گندم، عدس، ماش، و ... مىكارند. اين سبزهها را بر سر سفره هفت سين مىگذارند و روز سيزده آنها را با خود به صحرا مىبرند و در آب روان مىاندازند.
مراسم تحويل سال
در لحظه سال تحويل تمام اعضاء خانواده در حالى كه لباس نو به تن دارند، كنار سفره هفت سين مىنشينند. پس از تحويل سال با هم روبوسى مىكنند و سال نو را به يكديگر تبريك مىگويند. در بعضى خانوادهها نيز تمام فرزندان و نوهها در خانه پدر بزرگ يا مادر بزرگ جمع مىشوند و اطراف سفره هفت سين مىنشينند. در اين لحظه بزرگ خانواده معمولاً دعا مىخواند و بركت و سلامت را از خداوند متعال مىخواهد.
عيد ديدنى
از جمله آئينهاى نوروزى عيد ديدنى است. رسم است كه روز نوروز، نخست به ديدن بزرگان فاميل مىروند. اين عيد ديدنىها از روز نخست فروردين شروع مىشود و تا سيزده فروردين و گاهى تا پايان فروردين ادامه مىيابد.
عيدى دادن
عيدى دادن به مناسبت نوروز رسمى كهن است. رسم عيدى دادن در بين همه اقشار و خانوادهها و سازمانها وجود دارد. بزرگترها به بچهها عيدى مىدهند. عيدى بيشتر به اسكناس نو است.
سيزده بدر
در همدان نيز همانند ساير نقاط ايران، مردم روز سيزده با خود غذا و شيرينى و آجيل و ميوه برمىدارند و روانه دشت و بيابان و كوه مىشوند. براى هواخورى و نشاط به دامان طبيعت مىروند و اين روز را به ورزش و بازى و شادى مىگذرانند. اگر خانوادهاى هم به علتى نمىتوانست از صبح بيرون رود، بعد از ظهر حتما خود را به يكى از باغات اطراف شهر مىرساند تا به اصطلاح سيزده را بدر كند.
مراسم شب يلدا
در همدان قبل از فرا رسيدن شب چله خوراكىهاى آن را تدارك مىبينند. شب چله تمام اهل خانه دور هم جمع مىشوند و اطراف كرسى مىنشينند و خود را با خوراكىهايى نظير مويز، شانى، هندوانه، تخمه خربزه، تخمه هندوانه سرگرم مىكنند و تا پاسى از شب را با گفتگو و تعريف قصه و داستان به خوشى مىگذرانند.
در برخى شهرهاى همدان شب سىام آذر و شب اول دى را مراسم شب چله برگزار مىكنند. مراسم شب سىام آذر را چله زرى و مراسم شب اول دى را عمو چله جون مىنامند. در مراسم عمو چله جون كه در شب اول دى ماه انجام مىشود، نزديك غروب تمام درها و پنجرهها را باز مىگذارند كه عمو چله به خانه آنها بيايد. موقع شام پسر كوچك خانه در بيرون خانه عمو چله جون را صدا مىزند و اجازه شام خوردن را مىگيرد. آنگاه شام را مىخورند.
پس از شام چندين نوع غذا و شيرينى و ميوه و هندوانه و تخمه روى كرسى حاضر مىكنند. اهالى خانه سهم عمو چله را در ظرفى مىريزند و جلو در خانه مىگذارند. دو ساعت به نيمه شب پير مردى از بالاى بام مردم را براى بيرون كردن عمو چله دعوت مىكنند. مردم ده جمع شده، اسب يا الاغى را آماده كرده و لحافى نو روى آن مىاندازند و يك نفر را به نام عمو چله انتخاب مىكنند و لباس نو به او مىپوشانند و سوار الاغ كرده و از آبادى دور مىكنند.
مردم محل عمو چله را تا لب رودخانه مىبرند و تمام غذاها و ميوههايى كه براى عمو چله پشت در گذاشته بودند، جمع مىكنند و آنها را در رودخانه مىريزند و صلوات فرستاده به منازلشان برمىگردند.
جشن عروسى
اولين مرحله از ازدواج و انتخاب همسر، ديدن دختر است. پس از آنكه پسر توصيفات دختر را شنيد و مشتاق ازدواج با او شد، ترتيبى داده مىشود كه پسر و دختر همديگر را ببينند و اين كار اغلب با مهمانى در منزل شخص ثالث صورت مىپذيرد. پس از آنكه دختر و پسر همديگر را پسنديدند، چند نفر از نزديكان پسر به منزل دختر رفته و از او خواستگارى مىكنند.
اين مراسم ساده و بدون تشريفات انجام مىشود. ميزان مهريه و جهيزيه و زمان عروسى و غيره نيز در اين مراسم مشخص مىشود. پس از آن روزى را براى نامزدى تعيين مىكنند. بعدازظهر روز نامزدى داماد و عدهاى از بستگان او به خانه عروس مىروند و پس از صرف چاى، شيرينى و ميوه حلقه نامزدى را به دست عروس مىكنند.
بعد از نامزدى مراسم رخت بُران برده است. در اين مراسم لباسهاى عروس را مىبريدند كه اين مراسم امروزه تقريبا فراموش شده و فقط در بعضى از روستاها برگزار مىگردد. يك روز قبل از عقد عروس را آرايش مىكردند. براى آرايش عروس، آرايشگر را به خانه دعوت مىنمودند و عدهاى از زنان فاميل نيز در اين روز دعوت مىشدند. هم اكنون عروس را به آرايشگاه مىبرند.
در روز عقد نيز مجلس جشنى ترتيب داده مىشد و از اقوام دور و نزديك دعوت به عمل مىآمد و روحانى محل صيغه عقد را مىخواند.
مدعوين به جشن و شادى مىپرداختند و با چاى و شيرينى و ميوه و شام پذيرايى مىشدند.
در روز عروسى، خانواده عروس و داماد هر كدام مجلس جداگانهاى برپا مىكنند و هزينه مجلس به عهده برگزار كنندگان آن است. ميوه و شيرينى مجلس عروس را داماد مىدهد.
در بعضى روستاها نيز هزينه شام يا ناهار عروسى نيز به عهده داماد است. يك يا دو روز قبل از مراسم عروسى، مراسم حنابندان برگزار مىشده است.
در اين روز عروس و داماد به حمام مىرفتند و انگشتان دست و پايشان را حنا مىگذاشتند. البته حمام رفتن عروس و داماد با ساز و دهل همراه بوده است.
پس از آن جهيزيه عروس را به خانه داماد مىبرند. بستگان داماد نيز وسايل و لوازم عروس را در جاى خود مىگذاشتند و اتاق عروس را نيز تزئين مىكردند.
در شب عروسى، مدعوين در مجلس حاضر مىشوند و از آنها با شام و شيرينى پذيرايى مىشود. پس از صرف شام عدهاى از بزرگان فاميل داماد به خانه عروس مىروند و عروس را با اتومبيل يا اسب و ... به خانه داماد مىبرند.
جلو در حياط داماد دستمالى كه حاوى گندم و جو و نقل و سكه مىباشد، بر سر عروس مىريزد. در برخى جاهاى استان نيز داماد سيب يا انارى را به سوى عروس پرتاب مىكند.
روز دوم بعد از عروسى ضيافت شامى از طرف خانواده عروس برگزار مىشود و عدهاى از فاميل و بستگان دعوت مىشوند. اين ضيافت را داماد سلام مىگويند.
در اين مراسم داماد دست پدر زن و مادر زن را مىبوسد و آنها نيز هديهاى به داماد خود مىدهند. روز سوم مراسمى در منزل داماد به نام داغ ورجان برگزار مىشد.
در اين جلسه فقط جوانان شركت داشتند و غذاى اصلى آش رشته بوده است. روز هفتم كليه اعضاء فاميل به ديدن عروس مىرفتند و هر كس به فراخور خود هديهاى به عروس مىدادند. اين روز همان پاتختى است.
