امام‌زاده‌ها و بقاع متبرکه استان اردبیل
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
محتویات |
منابع
بر اساس آمار سال 1375، اين استان داراى:
1618 باب مسجد، يك باب مصلا، 87 حسينيه، يك باب فاطميه، 40 باب زينبيه و حيدريه، 2 خانقاه، 87 بقاع متبركه، امامزاده و زيارتگاه بوده است.
مساجد و حسينيهها
مسجد جامع اردبيل (مسجد جمعه)
اين مسجد باقى مانده يك بناى بزرگ از دوره سلجوقى است كه در محله پير شمس الدين واقع شده كه از سه قسمت تشكيل يافته است. اولين قسمت بنا پايه منارهاى است كه در فاصله اندكى از مسجد به چشم مىخورد.
دومين قسمت مسجد تيرپوش است كه روى نُه ستون چوبى قرار گرفته و سومين قسمت بنا، مسجد قديم است كه بنايى مركب از چهار تاق و گنبد است.
مسجد اعظم
اين مسجد نوساز و به سبك جديد مىباشد بنا مسجد شده از گنبد «الله الله» مقبره شيخ صفى الهام گرفته است. منبر اين مسجد متناسب با شبستان بزرگ آن از چوب بادوام و به صورت زيبا با اشكال هندسى كه ملهم از تصاوير خاتم كاريست شده است.
مؤذنه مسجد در زمان قاجاريه و به سبك آن دوره ساخته شده، ولى مسجد در سالهاى اخير تجديد بنا شده است.
مسجد ميرزا على اكبر
اين مسجد در ميدان ساعت اردبيل قرار دارد و داراى دو درب ورودى از سمت شرق و جنوب مىباشد. مسجد از شمال به ميدان ساعت، از جنوب به كوچه نصرالله خان، از شرق به شهيدگاه و از غرب به كاروانسراى حاج رحيم محدود مىگردد.
بناى مسجد به ابعاد 24×30 متر است كه سقف آن بر روى 30 ستون در 5 رديف قرار گرفته است.
دو عدد منبر چوبى يكى مشبك، با تاريخ 1249 و ديگرى به صورت صندلى بازودار با تاريخ 1293 هجرى در مسجد موجود است.
بانى مسجد حاج محمد حسين امين از متنفذين اين شهر در دوره قاجار بوده است.
مسجد حاج فخر
اين مسجد در كوچه شهيدگاه واقع شده است. اين بناى 8 ضلعى كه فاصله اضلاع متقابل از همديگر 2/8 متر و هر ضلع آن داراى يك رواق كم عمق و طاق نماى زيبا و نيم گنبدى كه بر رواقها ساخته شده و داراى چهار آويز و دو نيم آويز مىباشد.
از ديگر مساجد قديمى مىتوان از:
ـ مسجد جنت سرا مشگين شهر، ـ مسجد جمعه خلخال، ـ مسجد جامع خلخال و ـ مسجد جمعه اردبيل نام برد.
ديگر مساجد شهرستان اردبيل عبارتند از:
1ـ مسجد آبروان خيابان ساحلى آبروان
2ـ مسجد آقا كاظم كوچه آقا كاظم
3ـ مسجد آيت سعدى كوچه عارف
4ـ مسجد ائمه غريبان
5ـ مسجد ابراهيم آباد كوچه ابراهيم آباد
6ـ مسجد ابوالفضل عليهالسلام راه كلخوران
7ـ مسجد اصغريه ميدان قيام، كوچه اصغريه
8ـ مسجد اعظم
9ـ مسجد اكبريه خيابان شهيد مرادى
10ـ مسجد امام حسن عليهالسلام كوچه بهار راه آقا باقر
11ـ مسجد امام حسين عليهالسلام دانش آباه راه كلخوران
12ـ مسجد امام خمينى پشت استاديوم ورزشى
13ـ مسجد امام رضا عليهالسلام كوچه بهار راه آقا باقر
14ـ مسجد امام زمان(عج) اول اسلام آباد
15ـ مسجد امام سجاد عليهالسلام پشت گاراژ اتو ترانزيت
16ـ مسجد امام صادق عليهالسلام خيابان امام خمينى، كوچه اقليمشاه سابق
17ـ مسجد اماميه يحيى آباد كوچه شبدر يحيى آباد
18ـ مسجد اميرالمومنين عليهالسلام چهار راه ژاندارمرى مسجد امام رضا
19ـ مسجد اميريه كوچه اميريه
20ـ مسجد انصار كوچه عشاير
21ـ مسجد اوچه كان اوچه كان
22ـ مسجد باب الحوائج دروازه مشگين شهر كوچه بهارستان
23ـ مسجد باغميشه كوچه معجز
24ـ مسجد بزرگ بازار زرگران
25ـ مسجد پناه آباد واقع در پشت سلو اراده غله
26ـ مسجد پيرثمن الدين خيابان كاشانى پير شمس الدين
27ـ مسجد پيرزرگر ميدان پيرزرگر كوچه نمهلر
28ـ مسجد پيرعبدالملك خيابان كاشانى پيرعبدالملك
29ـ مسجد پيرمادر كوچه پيرمادر
30ـ مسجد تازه شهر خيابان خمينى كوچه تازه شهر
31ـ مسجد تازه ميدان تازه ميدان چهار راه كاشانى
32ـ مسجد تبريزيان تازه ميدان چهار راه كاشانى
33ـ مسجد توپچلار خيابان امام خمينى
34ـ مسجد ثامن ائمه عليهالسلام روبروى اسلام آباد بطرف كريم آباد
35ـ مسجد جامع اردبيل بازار
36ـ مسجد جعفريه باغميشه جعفريه باغميشه
37ـ مسجد جمشيد آباد جاده خلخال جمشيد آباد
38ـ مسجد جمعه خيابان تختى كوچه جمغه مسجد
39ـ مسجد چراغعلى نزديك ميدان قيام
40ـ مسجد چهارده معصوم عليهالسلام امين آباد پائينتر از مسجد ائمه
41ـ مسجد چهارده معصوم عليهالسلام دروازه مشگين شهر اردبيل
42ـ مسجد چهارده معصوم عليهالسلام راه جيرآباد
43ـ مسجد چهارده معصوم عليهالسلام راه كلخوران
44ـ مسجد چهارده معصوم عليهالسلام سلمان آباد
45ـ مسجد حاج حسينقلى امام خمينى، كوچه حاج حسين قلى
46ـ مسجد حاج فخر كوچه شهيدگاه
47ـ مسجد حاج قوشى سلمانآباد
48ـ مسجد حاج قهرمان كوچه حاج قهرمان
49ـ مسجد حاج مير صالح اوجه كان
50ـ مسجد حسن آباد كوچه حسن آباد خيابان كاشانى
51ـ مسجد حسين آباد راه كلخوران
52ـ مسجد حسينيه ميدان قيام كوچه حسينيه
53ـ مسجد خاتم النبين صلىاللهعليهوآله خاتم النبين
54ـ مسجد خيرآباد ميدان قيام
55ـ مسجد داشچلار خيابان شريعتى
56ـ مسجد دروازه ميدان عالى قاپو
57ـ مسجد رحمانيه رحمانيه
58ـ مسجد رحمانيه كوچه پيرمادر
59ـ مسجد رسول اكرم صلىاللهعليهوآله اول سلمان آباد بغل پل
60ـ مسجد رسوليه يحيى آباد راه كلخوران
61ـ مسجد رضا راه روستاى اردى ميراشرف
62ـ مسجد رقيه اسلام آباد بخش3
63ـ مسجد رقيه اول كاظم آباد
64ـ مسجد رقيه على آباد خيابان شهيد معادى
65ـ مسجد زهرا عليهاالسلام سلمان آباد كوچه شهيد قبادى
66ـ مسجد زينال كوچه زينال
67ـ مسجد زينبيه كوچه يقينه خاتون
68ـ مسجد سجاديه پيرعبدالملك
69ـ مسجد سرتيپ آباد اوچه كان
70ـ مسجد سرچشمه خيابان امامخمينى
71ـ مسجد سكاكان اول بازار زرگران
72ـ مسجد سلطان آباد سلطان آباد
73ـ مسجد سليمان خيابان شيخ صفى
74ـ مسجد سنگر خيابان كاشانى سنگر
75ـ مسجد سيدآباد خيابان كاشانى سيدآباد
76ـ مسجد سيداحمد پيرالملك
77ـ مسجد سيدالشهدا عليهالسلام تازه ميدان راه ارجستان
78ـ مسجد شهيد چمران جاده خلخال پائينتر از هاشمآباد
79ـ مسجد طالقانى ارمنستان
80ـ مسجد طوى نزديك بازار كوچه طوى
81ـ مسجد عباس آباد جاده خلخال عباسآباد
82ـ مسجد عباسيه اسلام آباد بالاتراز سلمان آباد روبروى مدرسه
83ـ مسجد عباسيه جيرآباد بغل رودخانه اردى
84ـ مسجد عباسيه خيابان شهيد مرادى
85ـ مسجد عباسيه ولى آباد ميراشرف
86ـ مسجد عليه غريبان
87ـ مسجد فاطمه زهرا عليهاالسلام سلمان آباد
88ـ مسجد فاطميه دروازه مشگين شهر تلفن8288
89ـ مسجد قاسمته ميدان قيام
90ـ مسجد كبود كوچه اوچه كان
91ـ مسجد كرد احمد كوچه كرداحمد
92ـ مسجد كريم آباد مقابل محله ميراشرف
93ـ مسجد كوچه اسلامى پائينتر از ميدان شريعتى
94ـ مسجد كوچه على خيابان تختى كوچه على
95ـ مسجد كوچه مقدس كوچه مقدس راه نياز
96ـ مسجد گازران فلكه ساعت
97ـ مسجد محمديه خيابان كاشانى محمديه
98ـ مسجد مصطفى خمينى پشت شركت نفت
99ـ مسجد معجز كوچه معجز
100ـ مسجد معصومين سرچشمه
101ـ مسجد معمار كوچه معمار
102ـ مسجد ملا مؤمن كوچه ملامؤمن
103ـ مسجد ملا هادى كوچه ملاهادى
104ـ مسجد منصوريه خيابان شهيد مرادى
105ـ مسجد موسى بن جعفر عليهالسلام پشت ايران ناسيونال
106ـ مسجد موسى بن جعفر عليهالسلام سلمان آباد
107ـ مسجد موسى بن جعفر عليهالسلام كاظم آباد
108ـ مسجد موسى بن جعفر عليهالسلام كوچه بهار راه آقا باقر
109ـ مسجد موسى بن جعفر عليهالسلام ميراشرف
110ـ مسجد موسى كاظم عليهالسلام پشت تعميرگاه نجف زاده
111ـ مسجد موسى كاظم عليهالسلام كوچه شريعتى راه نياز
112ـ مسجد موسى مهدى ميدان پيرزرگر كوچه مهدى
113ـ مسجد ميرزا بخش على كوچه ميرزا بخش على
114ـ مسجد مير صالح ـ
115ـ مسجد مير على اكبر مرحوم ـ
116ـ مسجد نمه لر خيابان پيرزگر كوچه نمه لر
117ـ مسجد نواب صفوى خيابان شريعتى
118ـ مسجد ولى عصر(عج) كارگاه حلاجان
119ـ مسجد هاشم آباد جاده خلخال پائينتر از هاشم آباد
120ـ مسجد هاشميه سعيد آباد راه كلخوران
121ـ مسجد هاشميه سلمان آباد
122ـ مسجد يحيى آباد دروازه مشگين شهر اردبيل
123ـ مسجد يحيى آباد مير اشرف بغل كوره پز خانه
124ـ مسجد يساول خيابان امام خمينى
125ـ مسجد يعقوبيه خيابان ساحلى يعقوبيه
126ـ مسجد يوسف آباد جاده خلخال يوسف آباد
امام‌زاده‌ها و بقاع متبركه
بقعه شيخ صفى الدين اردبيلى
شيخ صفى الدين فرزند شيخ امين الدين جبرئيل، پيرو، مريد و داماد شيخ زاهد گيلانى و يكى از عرفاى به نام زمان خود بوده است.
وى پس از وفات شيخ زاهد به ارشاد مريدان خود پرداخت و در سال 735 ه .ق دعوت حق را لبيك گفت و در خانقاه خود به خاك سپرده شد. فرزند شيخ صدرالدين موسى كه جانشين وى بود به بناى بقعه اقدام نمود.
بقعه شيخ صفى شامل تعدادى از بناهاى دورههاى مختلف است كه نخستين بار شاه طهماسب آنها را به صورت مجموعه واحدى درآورد. بعدها شاه عباس بناهاى مهم ديگرى به اين مجموعه افزود و باعث اصلاحاتى در آنها شد.
بناهاى متعلق به بقعه شيخ صفى عبارتند از:
1ـ در ورودى و حياط بزرگ،
2ـ حياط كوچك يا دالان روباز صحن،
3ـ مسجد جنت سرا،
4ـ حياط مقابر،
5ـ شهيدگاه، 6ـ چله خانه.
مجموعه كنونى بقعه شيخ صفى الدين اردبيلى در محله دروازه و در كنار خيابان شيخ صفى واقع شده است.
بقعه امامزاده صالح
در محله ملا مومن و پشت بقعه شيخ صفى، مسجد و مقبرهاى قرار گرفته كه به نام امامزاده صالح و يا «اوغلان امامزاده سى» معروف مىباشد.
مجموع بنا شامل رواق، حرم، صحن و مسجد مىباشد و نماى جنوبى آن مركب از ايوانى با طاقى نيم گنبد و تزئينات كاشى كارى است.
بر اساس اشعارى كه بر روى كاشىهاى ايوان ورودى نوشته شده، اين بنا در زمان شاه عباس اول به سال 1130 هجرى احداث گرديده است.
ضريح آهنى بقعه در وسط حرم واقع گرديده است. در جوار حرم اتاقى به چشم مىخورد كه مدفن دو تن از علما و مراجع عاليقدر قرن گذشته مىباشد.
درمقابل اين امامزاده ديگرى بهنام قيزامامزاده سى وجود دارد كه همان امامزاده دختر است بقعه امامزاده دختر كوچكتر از امام بر آن صالح ولى سالمتر است.
امامزاده سيد سليمان
اين آرامگاه در روستاى فخر آباد مشگين شهر واقع است. بناى امامزاده مدور است كه براى جلوگيرى از رانش آن تا ارتفاع سه مترى به وسيله ديوارهاى پشتيبان در بر گرفته شده كه در نتيجه بنا به صورت مربع درآمده است.
داخل مقبره به شكل هشت ضلعى نزديك به دايره است و صندوق قبر در وسط آن قرار دارد.
مقبره شيخ امين الدين جبرائيل
مقبره شيخ امين الدين جبرائيل پدر شيخ صفى الدين اسحق جد سلاطين صفوى در دهكده كلخوران واقع شده و بناى آن در نيمه اول قرن دهم هجرى قمرى ساخته شده است.
اين مقبره در محوطه محصور وسيعى واقع گرديده و داراى بناهاى متعدد از جمله:
ـ مقبره شيخ امين الدين جبرائيل،
ـ مقبره فيروز شاه زرين كلاه،
ـ مقبره احمد الاعرابى،
ـ مقبره سيد حمزه،
ـ مقابر داخل محوطه و مقابر خارج محوطه به نام هفت تنان مىباشد.
شيخ امين الدين جبرائيل پسر سيد صالح مىباشد كه نسبشان به امام موسى كاظم عليهالسلام مىرسد.
مقبره شيخ حيدر
بناى برج مانند مقبره شيخ حيدر در باغ سرسبز و با صفايى در مشگين شهر كه گورستان قديمى شهر بوده واقع شده است.
اين بنا منسوب به شيخ حيدر پدر شاه اسماعيل اول مىباشد. نماى خارجى بنا به صورت برج بلندى به ارتفاع تقريبى 18 متر و به قطر 5/10 متر به صورت استوانهاى است. داخل مقبره از دو طبقه زير زمين و فوقانى تشكيل شده و مدفن شيخ در منتهى اليه سردابه قرار گرفته است.
بقعه گورائيم
اين بنا در وسط قبرستانى در روستاى گورائيم در 30 كيلومترى شهر اردبيل واقع شده و شامل بناى چهارگوش است كه هر ضلع آن 5 متر طول دارد.
برفراز بنا، گنبد آجرى كوچكى قراردارد. سردر كوچكى باطاق فروريخته دارد كه ورودى آن به عرض 80 و ارتفاع 150 سانتيمتر است. سبك بنا متعلق به قرن هفتم هجرى مىباشد.
پير بدر نمينى
وى از مريدان پير قطب الدين ميانجى است.
پير بدر از اولين مريدان قطب الدين بود. مقبره وى معروف به «شيخ بدرالدين» است. مقبره وى فعلاً در ضلع جنوبى اداره آموزش و پرورش واقع شده است.
بابا روشن
در دو كيلومترى شمال روستاى خشه حيران به فاصله 6 كيلومترى نمين در درهاى سبز و خرم بقعهاى است كه از دير زمان زيارت گاه مردم نمين و روستاهاى اطراف بوده است. اطراف بقعه بسيار باصفا و زيبا است و چشمهاى نيز دارد. مقبره تقريبا فرسوده و در حال ريزش است.
شخصيت صاحب مقبره، براى كسى شناخته نيست و فقط به اسم بابا روشن معروف است. اهل اطلاع مىگويند كه باباروشن با شيخ بدرالدين هم دوره بوده است.
پيرلنگ
آرامگاه وى در روستاى ننه كران بر بالاى تپهاى سرسبز واقع شده و از قديم زيارتگاه مردم نمين روستاهاى اطراف است كه در گذشته مردم به آرامگاه او اعتقاد زيادى داشتهاند ولى امروزه كمتر كسى به زيارت وى مىرود.
امامزاده حمزه
اين امامزاده كه نسبت به امام كاظم عليهالسلام مىبرد از بغداد به رى و سپس به اردبيل مهاجرت كردند. هدف اينان تفسير احكام اسلام و ارشاد خلايق بود و در اردبيل درگذشت، مقبره وى در كلخوران است و آستانه كوچكى در نزديكى پدر شيخ صفى الدين دارد.
امامزاده صدرالدين
به همراه حمزه با همان اهداف به اردبيل آمد و در همانجا در گذشت و در نزديكى كلخوران در يك كيلومترى غربى آن به خاك سپرده شده است و داراى مقبره و عمارت قديمى مىباشد.
از ديگر امام‌زاده‌ها و بقعههاى موجود در استان مىتوان از:
امامزاده دختر در محله اوچ دكان اردبيل
امامزاده خلخال در شهر خلخال
امامزاده مير زمان در روستاى خمس خلخال
امامزاده سيد ابراهيم در روستاى خمس خلخال
آرامگاه پير اشرف در شهر اردبيل
بقعه سيد دانيال در روستاى خانقاه خلخال
مقبره پير ابوسعيد در اردبيل
مقبره پير اكبريه در اردبيل
مقبره سيد جبرئيل در اردبيل
بقعه آل هاشم،
بقعه حاج سيدان،
بقعه سيد هاشم،
بقعه طولاش،
بقعه كالار و
بقعه كلور را نام برد.
اماكن دينى اقليتها
كليساى مريم مقدس
اين بنا در كوچه ارمنستان محله گازران يا اونچى ميدان، واقع شده و كاملاً متروكه است. بنايى است به شكل مستطيل كه بر روى آن گنبد آجرى به فرم چترى قرار گرفته است. طول بنا 16 متر و عرض آن 14 متر مىباشد. داخل بنا به صورت مربع و داراى چهار طاق نما مىباشد كه بر روى ستونهاى مربع شكل تعبيه شده است.
