اقلیت‌های دینی استان بوشهر
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
ارامنه
تاريخ سكونت ارامنه در استان بوشهر به دوره ساسانيان مىرسد. كليسا و صومعه به جاى مانده در جزيره كيش گواه وجود مسيحيانى در اين منطقه است به ويژه شهر ريو اردشير در حدود ده كيلومترى بوشهر يكى از مراكز مهم مسيحيان در دوره ساسانى بوده است.
ارامنه در دوره جديد در حدود سال 1119 ه .ش / 1740 م. در بوشهر حضور داشتند و بعضى از آنها از موقعيت مناسب (مانند رييس گمرك بوشهر) هم برخوردار بودند.
بوشهر احتمالاً بعد از غارت تفليس در سال 1167 ه .ش / 1797 م. بار ديگر نيز، پذيراى حضور دسته جمعى ارمنىها بوده است. كرزن به موجب يك تخمين كلى و تقريبى تعداد ارامنىهاى ساكن در بوشهر در سال 1246 ه .ش را حدود يكصد نفر دانسته است كه به فعاليتهاى تجارى در بوشهر مشغول بودهاند.
ارامنه ساكن در بوشهر همواره با انگليسىها داراى روابط بسيار صميمانه بودهاند و براى شركت هند شرقى به عنوان مترجم و خريدار يا حسابدار كار مىكردند.
آنان نزاعهاى سياسى موجود بين گروههاى مختلف در بوشهر را حل و فصل كرده و نقش آنان در حل و فصل و فرونشاندن كشمكش بين حكومت بوشهر و شركت هند شرقى بسيار با اهميت بود.
با سپرى شدن قرن نوزده ارامنه ساكن در بوشهر بنابر درخواست خود تحت الحمايه قانونى و سياسى انگلستان درآمدند.
آنها با نزديكى به انگليسىها توانستند بر تمامى ضروريات و خواروبارى (آب، سبزيجات، گاو و گوسفند) كه از ساحل به كشتىها فرستاده مىشد كنترل و نظارت داشته باشند و اگر كسى مىكوشيد كه خود اين اقلام را تهيه كند به سبب نفوذ و دستور ارمنىها كسى يافت نمىشد (يعنى اينكه نمىتوانست ملوانى را به خدمت درآورد و يا كالايى را فراهم سازد).
در حال حاضر بر اساس آخرين سرشمارى تعداد 22 نفر مسيحى و ارمنى در اين استان زندگى مىكنند.
ارامنه داراى كليساى زيبايى به نام مسيح مقدس از گذشته بودهاند كه هم اكنون نيز پابرجا مىباشد.
يهوديان
از تاريخ دقيق كوچ يهوديان به استان اطلاع دقيقى در دست نيست ولى در كل مىتوان گفت كه نخستين گروه از پيروان پيامبر عبرانى «حضرت موسى» در ميان سالهاى 749ـ741 ق.م در روزگار شهريارى «نيگلات پلاسر» پادشاه مقتدر آشور وارد قلمرو ايران شدند.
همچنين در سالهاى 728ـ722 ق.م در زمان سلطنت بخت النصر دومين مهاجرت آنها به ايران شكل گرفت.
مهاجرت سوم آنها نيز در اواخر حكومت ساسانيان در حدود سال 614 م. صورت پذيرفته است.
برخى احتمال دادهاند كه نخستين مهاجرت يهوديان به بوشهر با گشوده شدن دروازه تجارت بوشهر به جهان خارج (هند) آغاز شده باشد.
نخستين آمار از تعداد يهوديان بوشهر به وسيله يهودى كه در سال 1229 ه .ش (1850 م.) از بوشهر ديدن كرده صورت پذيرفته و تعداد آنان را هفتاد و اندى خانوار دانسته.
اين رقم در دهه 1239 ه .ش به 350 نفر رسيده است.
ج. ج. لوريمر تعداد يهوديان ساكن بوشهر در سال 1285 ه .ش / 1907 م. را به 600 نفر رقم مىزند.
يهوديان علاوه بر بوشهر در نواحى: بنه گز، چاه كوتاه، برازجان، سعد آباد، طاهرى و جم پراكنده بودند.
جماعت يهوديان، در آغاز امر به كار صرافى و سوداگرى پرداخته، سپس در ازاء دادن وام، رباء مىگرفتند.
كمكم تشكيلاتى به هم زده و در امر داد و ستد داخلى كوشا شدند و با ساختن تعدادى خانه نزديك به هم در محلات دهدشتى و بهبهانى محله كوچك يهودى نشين معروف به محله كليمىها را به خود اختصاص دادند و در محله بهبهانىها داراى كنيسه بودند.
يهوديان در اين استان به كارهاى زرگرى و مشروب فروشى روى آوردند و گاه اجناس متفرقه (پارچه و...) را در روستاها مىگرداندند و هنگامى كه يهوديان خود را بوشهرى دانسته و طرز لباس پوشيدن و گويش مردم منطقه را اقتباس كردند و حتى اقدام به گذاشتن نوعى دستار بر سر به شيوهاى بوشهرى نمودند به شدت مورد اعتراض مردم قرار گرفتند و مردم نيز در آداب اجتماعى سعى داشتند به عنوان يك طبقه دون با آنان رفت و آمد نداشته باشند.
در حال حاضر بر اساس آخرين سرشمارى عمومى نفوس و مسكن ـ 1375 تعداد شش نفر كليمى در اين استان زندگى مىكنند.
بر اساس آخرين سرشمارى در سال 1375، از كل جمعيت استان تعداد 742994 نفر مسلمان، 251 نفر از اقليتهاى مذهبى و 430 نفر نيز ساير و اظهار نشده بودهاند. بر اساس اين آمار، از جمعيت استان 91/99 درصد را مسلمانان تشكيل مىدادهاند. اين نسبت در نقاط شهرى 88/99 درصد و در نقاط روستايى 94/99 درصد بوده است.
جدول 1ـ5ـ توزيع نسبى جمعيت بر حسب دين به تفكيك ساكن و غير ساكن
ديناستانساكنغيرساكن
نقاط شهرىنقاط روستايى
جمع00/10000/10000/10000/100
مسلمان91/9988/9994/9900/100
زرتشتى03/003/004/000/0
مسيحى00/000/000/000/0
كليمى00/000/000/000/0
ساير و اظهار نشده06/009/002/000/0
مأخذ: سرشمارى عمومى نفوس و مسكن 1375، نتايج تفصيلى استان بوشهر.
