آموزش و پرورش در استان یزد
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
مكتب خانه در سراسر استان يزد داراى اهميت خاصى بوده است و هم اكنون نيز در گوشه و كنار آثارى از آنها پابرجاست. رييس مكتب خانه را ملا مىگفتند و مكتبخانه غالبا خانه خود ملا بود.
خرج مكتب خانه و ملا را اهالى محل و شاگردان تامين مىكردند، ولى تمام اينها به صورت يك امر سنتى ـ اسلامى بود و اينطور نبود كه بر تمام شاگردان لازم باشد كه خرجى متحمل شوند بلكه هر كس به اندازه توانايىاش، مبلغى پرداخت مىكرد.
قسمتى از آنچه در مكتب خانه تعليم داده مىشد عبارت بود از:
1ـ عمّ جزء حاوى سورههاى كوچك قرآن همراه با اذان، اقامه و نماز.
2ـ گلستان سعدى و ديوان حافظ.
3ـ نصاب الصبيان تأليف ابو نصر فراهى، كتابى منظوم در تعليم لغت عربى.
4ـ مخزن الانشاء تأليف محمد صادق الحسينى در آموزش نگارش.
روش تعليم قرآن در مكتب خانه بدين صورت بود كه ملا در گوشهاى از اتاق يا محل درس مىنشست و شاگردان در اطراف او حلقه مىزدند و عم جزء را پيش روى خود قرار مىدادند.
ملا با آهنگ شروع به خواندن قرآن مىكرد و شاگردان دسته جمعى و هم آهنگ آنچه را از ملاى خود مىشنيدند، بازگو مىكردند.
ايجاد مدارس
از سپيده دم طلوع آفتاب دين اسلام در سرزمين ايران، و ضرورت آشنايى مردم با بنيادهاى دين جديد، وجود مدارس احساس شد تا علم را با ايمان پيوند دهند.
نخستين سند تاريخى يزد سخن از مدارسى دارد كه به همت دين باوران در اين شهر ساخته شده است و نام و نشان دهها مدرسه را تا قبل از قرن هفتم در خود دارد.
اما به هنگام يورش سپاه مغول و فرار دانشمندان از گوشه و كنار ايران و گزينش يزد به عنوان محلى امن و دور از دسترس شورشيان، باعث شد كه در ميان سالهاى 650 تا 850 قمرى نزديك به 50 مدرسه در اين شهر كوچك و دور افتاده بنياد گردد، به حدى كه بر اين شهر نيز مدت زمانى «دارالعلم» اطلاق مىشد.
از مدارسى كه اكنون وجود دارد و در گذر ايام به سلامت جسته است مىتوان به قديمىترين مدرسه يزد، يعنى مدرسه در منار اشاره نمود كه تاريخ بناى آن 523 قمرى است.
پس از آن مىتوان مدرسه ضيائيه را نام برد كه نخستين سبك بناى آن 631 نهاده شده است.
دوره قاجار نيز از دورانهايى بود كه مدارس خوب و آبرومندى ساخته شد كه هنوز نيز مشغول به كار هستند.
يكى از اين مدارس، مدرسه بسيار مهم و كارآمد شاهزاده محمد ولى ميرزا است كه به همت يكى از شاهزادگان ادب پرور و دانشمند آن عصر شناخته شده است.
اين مدرسه تا زمان پهلوى اول همان كاربرى را داشت تا اينكه در سال 1358 به همت آيت الله صدوقى با نام مدرسه علميه امام خمينى احيا و بازسازى شد و شكوهى بيش از گذشته را به دست آورد.
ايجاد مدارس سبك جديد در يزد، از اوايل قرن چهاردهم آغاز شد و مدرسه مشيريه (1325 ه .ق) و مدرسه نصيريه (1327 ه .ق) از آن جمله است
