آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان قم

از نيمه دوم ماه شعبان همه مردم در جنب و جوش و آماده ساختن خويش براى استقبال از ماه مبارك رمضان هستند. چند روز قبل از ماه رمضان، مردم به نظافت و پاكسازى خانه‏ها، مساجد، تكيه‏ها و حسينيه‏ها مى‏پردازند.

يكى از رسوم ماه مبارك رمضان در شهرستان قم ايجاد الفت بين افرادى است كه به سببى از يكديگر كدورتى به دل دارند. اين عقيده وجود دارد كه اگر كسى روزه بگيرد، در حالى كه از بستگان يا برادر دينى خود كدورتى به دل داشته باشد، روزه‏اش مال شيطان است و قبول درگاه خداوند نيست.

روز آخر شعبان را روز «كلوخ اندازان» گويند. در اكثر نقاط ايران از جمله در اين استان ضمن اين‏كه مردم دور هم جمع مى‏شوند و به شادى و شادمانى مى‏پردازند، خود را براى ماه رمضان آماده مى‏كنند.

روز كلوخ‏اندازان بعضى‏ها در خانه بزرگ خانواده جمع مى‏شوند و بسيارى از مردم در صورت مناسب بودن هوا؛ اغلب در بهار و تابستان به باغها و گردشگاههاى اطراف شهر و آبادى‏شان مى‏روند و به تفريح و برپايى مراسم مخصوص روز كلوخ‏اندازان مى‏پردازند. خوراكى‏هاى اين روز بسيار متنوع است و سعى مى‏كنند آنچه ميلشان باشد بخورند و خود را براى ماه رمضان كه ماه امساك و پرهيز از زياده‏خوارى و گناه است آماده كنند.

بسيارى از خانواده‏هايى هم كه به پيشواز ماه رمضان مى‏روند و روز آخر ماه شعبان روزه مى‏گيرند مقيّد به برگزارى مراسم «كلوخ اندازان» هستند و دو يا چند روز به ماه رمضان مانده به «كلوخ‏اندازان» مى‏روند.

مردم قم روز كلوخ اندازان وسايل خورد و خوراك و تفريحشان را برمى‏دارند و به امام‏زاده‏ها و زيارتگاه‏هاى اطراف قم از جمله به «شاه جمال»، «مسجد جمكران» و «چهار امام‏زاده» و ديگر امام‏زادگان مى‏روند. در مسجد جمكران هر كسى در اين روز دو ركعت نماز حاجت مى‏خواند.

بعضى از خانواده‏ها نيز به باغهاى اطراف قم مى‏روند. تا چند سال پيش، گروهى از جوانان بعدازظهر روز آخر ماه شعبان، ساز و نقاره برمى‏داشتند و به «دروازه قلعه» مى‏رفتند و پس از تفريح از جمله چوب بازى، هر كس كلوخى به آب خندق دروازه قلعه مى‏انداخت و از خدا توفيق مى‏طلبيد تا ماه رمضان بتواند روزه بگيرد. در ماه مبارك رمضان در اغلب مساجد و تكايا و بسيارى از خانه‏ها ختم قرآن برگزار مى‏شود. البته ختم قرآن تنها به ماه رمضان اختصاص ندارد و در تمام ماههاى سال برپا مى‏شود، اما در ماه رمضان صفا و جلوه‏اى ديگر دارد؛ مردها، زنها و بچه‏ها هركدام جداگانه در مجالس ختم قرآن شركت مى‏كنند.

محل برگزارى ختم قرآن مردها، اغلب در مساجد است و محل برگزارى ختم قرآن زنان، در خانه‏ها مى‏باشد كه به صورت نوبتى در خانه شركت كنندگان برپا مى‏شود.

اگر ماه رمضان سى‏روز باشد، هر روز يك جزء از قرآن خوانده مى‏شود، اما اگر بيست و نه روز باشد، ده روز آخر ماه، هر روز چند آيه بيشتر خوانده مى‏شود.

افطارى دادن يكى از رسوم پسنديده است و آنهايى كه توانايى دارند يك يا چند روز از ماه رمضان را افطارى مى‏دهند و از روزه داران دعوت به عمل مى‏آورند. افطارى دادن ثواب بسيار دارد و بسيارى معتقدند، كسى كه افطارى مى‏دهد با ثواب روزه ميهمانانش شريك مى‏شود و خداوند اجر و مزد بسيار به او مى‏دهد.

آنان كه توانايى چندانى ندارند و نمى‏توانند از روزه‏داران پذيرايى كنند، خرما يا شربت يا نوعى شيرينى مثل زولبيا به مسجد مى‏برند و بين دو نماز مغرب و عشا از روزه‏داران پذيرايى مى‏كنند.

شبهاى نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم ماه مبارك رمضان كه مصادف با شبهاى قدر و ضربت خوردن و شهادت مولاى متقيان على عليه‏السلام مى‏باشد مردم تا سحر به عبادت، خواندن قرآن، دعا و سوگوارى مولاى متقيان مشغولند. بعضى در خانه و بسيارى در مسجد و قبور امام‏زادگان اعمال و مراسم احيا را به جا مى‏آورند.

حرم حضرت معصومه، مصلاى قدس، مسجد امام حسن عسگرى عليه‏السلام و مسجد جمكران از مكان‏هاى مهمى هستند كه مردم براى احيا به آنجا مى‏روند. مراسم احيا معمولاً از ساعت 10 شب با سخنرانى و مداحى آغاز مى‏شود، سپس دعاى جوشن كبير خوانده مى‏شود و بعد، چراغ‏ها را خاموش مى‏كنند و قرآن‏ها را بر سر مى‏گذارند و پس از استغفار و طلب حاجت، مراسم به اتمام مى‏رسد و مردم براى خوردن سحرى به خانه‏هاى خود مى‏روند.

در مراسم احيا در حين خواندن دعاى جوشن كبير، برخى زنان در حالى كه در دلشان دعا را زمزمه مى‏كنند، هنگام خواندن «الغوث ...»، به نبات يا نقل و يا قندى كه در دست دارند مى‏دمند و بعد از مراسم، قند و يا نبات را براى تبرك و شفا نگه مى‏دارند. يكى از خوراكى‏هاى متداول در شب بيست و هفتم، كله پاچه است.

خوردن كله پاچه همراه با شادى و جشن و سرور است. مردم، اين كله را به نيت كله ابن ملجم مى‏خورند و هنگام خوردن، بر ابن ملجم، لعنت مى‏فرستند