آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان قم
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
از نيمه دوم ماه شعبان همه مردم در جنب و جوش و آماده ساختن خويش براى استقبال از ماه مبارك رمضان هستند. چند روز قبل از ماه رمضان، مردم به نظافت و پاكسازى خانهها، مساجد، تكيهها و حسينيهها مىپردازند.
يكى از رسوم ماه مبارك رمضان در شهرستان قم ايجاد الفت بين افرادى است كه به سببى از يكديگر كدورتى به دل دارند. اين عقيده وجود دارد كه اگر كسى روزه بگيرد، در حالى كه از بستگان يا برادر دينى خود كدورتى به دل داشته باشد، روزهاش مال شيطان است و قبول درگاه خداوند نيست.
روز آخر شعبان را روز «كلوخ اندازان» گويند. در اكثر نقاط ايران از جمله در اين استان ضمن اينكه مردم دور هم جمع مىشوند و به شادى و شادمانى مىپردازند، خود را براى ماه رمضان آماده مىكنند.
روز كلوخاندازان بعضىها در خانه بزرگ خانواده جمع مىشوند و بسيارى از مردم در صورت مناسب بودن هوا؛ اغلب در بهار و تابستان به باغها و گردشگاههاى اطراف شهر و آبادىشان مىروند و به تفريح و برپايى مراسم مخصوص روز كلوخاندازان مىپردازند. خوراكىهاى اين روز بسيار متنوع است و سعى مىكنند آنچه ميلشان باشد بخورند و خود را براى ماه رمضان كه ماه امساك و پرهيز از زيادهخوارى و گناه است آماده كنند.
بسيارى از خانوادههايى هم كه به پيشواز ماه رمضان مىروند و روز آخر ماه شعبان روزه مىگيرند مقيّد به برگزارى مراسم «كلوخ اندازان» هستند و دو يا چند روز به ماه رمضان مانده به «كلوخاندازان» مىروند.
مردم قم روز كلوخ اندازان وسايل خورد و خوراك و تفريحشان را برمىدارند و به امامزادهها و زيارتگاههاى اطراف قم از جمله به «شاه جمال»، «مسجد جمكران» و «چهار امامزاده» و ديگر امامزادگان مىروند. در مسجد جمكران هر كسى در اين روز دو ركعت نماز حاجت مىخواند.
بعضى از خانوادهها نيز به باغهاى اطراف قم مىروند. تا چند سال پيش، گروهى از جوانان بعدازظهر روز آخر ماه شعبان، ساز و نقاره برمىداشتند و به «دروازه قلعه» مىرفتند و پس از تفريح از جمله چوب بازى، هر كس كلوخى به آب خندق دروازه قلعه مىانداخت و از خدا توفيق مىطلبيد تا ماه رمضان بتواند روزه بگيرد. در ماه مبارك رمضان در اغلب مساجد و تكايا و بسيارى از خانهها ختم قرآن برگزار مىشود. البته ختم قرآن تنها به ماه رمضان اختصاص ندارد و در تمام ماههاى سال برپا مىشود، اما در ماه رمضان صفا و جلوهاى ديگر دارد؛ مردها، زنها و بچهها هركدام جداگانه در مجالس ختم قرآن شركت مىكنند.
محل برگزارى ختم قرآن مردها، اغلب در مساجد است و محل برگزارى ختم قرآن زنان، در خانهها مىباشد كه به صورت نوبتى در خانه شركت كنندگان برپا مىشود.
اگر ماه رمضان سىروز باشد، هر روز يك جزء از قرآن خوانده مىشود، اما اگر بيست و نه روز باشد، ده روز آخر ماه، هر روز چند آيه بيشتر خوانده مىشود.
افطارى دادن يكى از رسوم پسنديده است و آنهايى كه توانايى دارند يك يا چند روز از ماه رمضان را افطارى مىدهند و از روزه داران دعوت به عمل مىآورند. افطارى دادن ثواب بسيار دارد و بسيارى معتقدند، كسى كه افطارى مىدهد با ثواب روزه ميهمانانش شريك مىشود و خداوند اجر و مزد بسيار به او مىدهد.
آنان كه توانايى چندانى ندارند و نمىتوانند از روزهداران پذيرايى كنند، خرما يا شربت يا نوعى شيرينى مثل زولبيا به مسجد مىبرند و بين دو نماز مغرب و عشا از روزهداران پذيرايى مىكنند.
شبهاى نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم ماه مبارك رمضان كه مصادف با شبهاى قدر و ضربت خوردن و شهادت مولاى متقيان على عليهالسلام مىباشد مردم تا سحر به عبادت، خواندن قرآن، دعا و سوگوارى مولاى متقيان مشغولند. بعضى در خانه و بسيارى در مسجد و قبور امامزادگان اعمال و مراسم احيا را به جا مىآورند.
حرم حضرت معصومه، مصلاى قدس، مسجد امام حسن عسگرى عليهالسلام و مسجد جمكران از مكانهاى مهمى هستند كه مردم براى احيا به آنجا مىروند. مراسم احيا معمولاً از ساعت 10 شب با سخنرانى و مداحى آغاز مىشود، سپس دعاى جوشن كبير خوانده مىشود و بعد، چراغها را خاموش مىكنند و قرآنها را بر سر مىگذارند و پس از استغفار و طلب حاجت، مراسم به اتمام مىرسد و مردم براى خوردن سحرى به خانههاى خود مىروند.
در مراسم احيا در حين خواندن دعاى جوشن كبير، برخى زنان در حالى كه در دلشان دعا را زمزمه مىكنند، هنگام خواندن «الغوث ...»، به نبات يا نقل و يا قندى كه در دست دارند مىدمند و بعد از مراسم، قند و يا نبات را براى تبرك و شفا نگه مىدارند. يكى از خوراكىهاى متداول در شب بيست و هفتم، كله پاچه است.
خوردن كله پاچه همراه با شادى و جشن و سرور است. مردم، اين كله را به نيت كله ابن ملجم مىخورند و هنگام خوردن، بر ابن ملجم، لعنت مىفرستند
