منابع آب استان قم
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
استان قم به علت قرار گرفتن در حاشيه كوير از قديمالايام با مسئله كمآبى روبرو بوده است. قسمت اعظم آبهاى زيرزمينى استان قم به علت گذشتن از سفرههاى نمكى، شور شده و در بسيارى از موارد غير قابل استفاده مىشود و همانطور كه اشاره شد مشكل كمآبى در اين استان به نحو چشمگيرى جريان داشته است.
رودخانههايى كه در اين استان جريان دارند تنها به هنگام بارندگى داراى آب و بقيه سال خشك و بىآب هستند. آب اين رودخانهها در سرچشمه اغلب شيرين و گوارا است، ولى به علت عبور از اراضى گچى، نمكى و آهكى طعم آنها تلخ و شور شده و در حالت عادى كمتر قابل شرب هستند.
1ـ رودها
رودهاى استان عموما از غرب به شرق و از جنوب به شمال جريان دارند. رودهاى مهم استان شامل رودهاى اصلى قرهچاى و قمرود (اناربار) و رودهاى فرعى بيرقان، بيدهند (ابرجس)، قرهسو و طغرود مىباشد. تعدادى جريانهاى كوچك فصلى به درياچه حوض سلطان در شمال استان وارد مىشوند.
رودهاى شور و كرج و جاجرود نيز از شمال استان وارد شده كه سرانجام به درياچه نمك قم (مسيله) مىريزند.
به جز برخى از رودهاى فرعى استان مانند رود بيرقان و رود ابرجس كه در نواحى كوهستانى و كوهپايهاى جريان داشته و حالت دائمى دارند، بقيّه رودهاى آن به صورت فصلى هستند و در ايام گرم سال فاقد آب مىباشند.
رودهاى شور و كرج و جاجرود از استان تهران وارد استان قم مىشوند. رود قرهچاى نيز از غرب وارد استان قم مىشود و بالاخره به درياچه نمك مىريزد.
رود اناربار يا قمرود از ارتفاعات خوانسار و گلپايگان در اصفهان و ارتفاعات لرستان سرچشمه مىگيرد و از قسمت جنوب غرب وارد استان قم مىشود.
پر آبترين زمان رودهاى مذكور فروردين ماه و كمآب ترين زمان آن شهريور ماه است. به دليل مسير طولانى بين سرچشمه اين رودها تا استان قم، افزايش روز افزون استفاده از آب آنها در طول مسير و تبخير و نفوذ در زمين، مقدار آب آنها در هنگام ورود به استان كاهش يافته و به ويژه در ماههاى گرم سال خشك مىشوند.
2ـ سدها
در مجموع سه سد مخزنى نسبتا مهم به نامهاى سد امامزاده اسماعيل و سد كبار بر روى رود بيرقان و سدّ سنجگان بر روى رود سلفچگان از شعبات رود قمرود ساخته شدهاند كه هدف از ساخت آنها تأمين آب كشاورزى و تغذيه سفرههاى زيرزمينى نواحى اطراف خود مىباشد. سدهاى انحرافى نسبتا مهمى نيز در سطح استان بر روى رودهاى مختلف زده شده است كه هدف از تأسيس آنها انحراف آب رودها به كانالهاى آبيارى در زمينهاى زراعى است.
علاوه بر اين، يك سدّ مخزنى مهم در خارج از استان قم به نام سدّ پانزده خرداد نيز در سالهاى اخير بر روى رودخانه قمرود در عباسآباد واقع در محور قم ـ دليجان ساخته شده است كه در سال 1373 مورد بهرهبردارى قرار گرفت. هدف از ساخت آن علاوه بر تأمين آب كشاورزى، تأمين آب شرب مورد نياز شهر قم نيز بوده است. زيرا قمرود در بخش عليا تا ناحيه نيزار شيرين مىباشد اما بعد از آن به دليل عبور از روى تشكيلات گچى و نمكى شور مىشود.
گذشته از اين، موقعيت خاص اقليمى اين استان موجب شده است تا مردم از ديرباز به احداث قنات و چاه براى آبيارى بخش عظيمى از مزارع خود روى آورند.
هم اكنون از 556 حلقه چاه عميق، 652 حلقه نيمه عميق و 215 دهنه چشمه و دهها رشته قنات اين استان معادل 640 ميليون متر مكعب آب در سال استحصال مىشود.
