زبان و گویش مردم استان گلستان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
زبان وسيلهاى براى ارتباط بين افراد و آشنايى با زبان، اولين گام در جهت شناخت فرهنگ آن است. امروزه اغلب مردم گلستان به زبان فارسى روان سخن مىگويند. در شهرستانهاى استان لهجهها و گويشهاى مختلفى رواج دارد كه با ورود مهاجران در سالهاى گذشته لهجههاى استان بسيار متعدد شده است.
بخشى از استان گويش كتولى دارد كه بخش عمدهايى از شهرستان علىآباد را شامل مىشود. در اين گويش واژههايى از مازندرانى (كهن و امروز، فارسى قديم و فارسى فعلى) وجود دارد.
در بخش غربى استان مانند شهرهاى كردكوى و بندر گز و بخشهايى از شهرستان گرگان زبان مازندرانى رواج دارد. زبان تركى با دو نوع گويش در شهرستانهاى گنبد و بندر تركمن و توابع اين دو شهرستان رواج دارد.
تركى تركمنى، زبان جمعيت قابل توجهى از مردم استان گلستان است كه در شهرستانهاى گنبد و بندر تركمن زندگى مىكنند.
البته در استان گلستان زبانها و گويشهاى متعدد ديگرى نيز با جمعيت متفاوت وجود دارند مانند: فارسى با گويش زابلى كه مهاجران سيستانى تكلم مىكنند، تاتى كه در چند روستا بخش آزاد شهر و راميان وجود دارد، كردى و... كه به دليل پراكندگى مهاجران در استان جاى خاصى را براى بعضى زبانها و گويش نمىتوان مشخص كرد.
برخى اصطلاحات رايج در استان:
اشنفه: عطسه اَوْ: آب
بانو: جدّ بىبى ياعجى: جده و مادر بزرگ
سرتوكردن: سرزنش كردن دَله: شكم پرست
فيس: تكبر جَوْل: عميق
افتو و مهتو: آفتاب و مهتاب آسياب: دنگ
اَرِىْ: بله بِرار: برادر
ماشه: انبر آتش رجَه: بند لباس خشك كرده
پايلى يا پاپلو: پروانه لاپ: توخالى
كُته: توله سگ پمبول جگر سفيد
تِنِده: جوش روى صورت تلو: خار گياهان
سُفت: خل ازال: گاو آهن
گت: ديوار ملموث: رياكار
كوتل: سربالايى شپل: سوت
مجم: سينى بزرگ كَمِل: ساقه گندم و برنج
عاروس: عروس ورزا: گاو نر
گُسنه: گرسنه گُندله مچاله
ميا: مه آلو خورده مار: نامادرى
ندى بدى: نديد بديد و ... .
