ناهمواری‌های استان قم
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
به طور كلى ناهموارىهاى استان قم را بر سه نوع مىتوان تقسيم كرد: كوهستانى، پايكوهى و دشتها.
نواحى كوهستانى
نواحى بالاتر از ارتفاع 1500 متر استان را شامل مىشود كه عمدتا در جنوب و جنوب غربى آن قرار دارند.
كوههاى استان جزيى از رشته كوه مركزى ايران مىباشند.
مهمترين ارتفاعات استان عبارتند از:
ـ كوه وليجا به ارتفاع 3330 متر در جنوب استان قم.
ـ كوه تخت سرحوض به ارتفاع 3193 متر در جنوب قم در بخش كهك.
ـ كوه گلستانى به ارتفاع 1875 متر در غرب و در نزديكى طغرود.
ـ كوه خر كشته به ارتفاع 2769 متر در جنوب غربى شهر.
ـ كوه آقانظر به ارتفاع 2676 متر در جنوب غربى قم.
ـ كوه يزدان به ارتفاع 1533 متر در يازده كيلومترى غرب قم.
ـ كوه كلاه قاضى در شش كيلومترى جنوب غربى قم كه كوه خضر و كوه دوبرادران نيز از اين سرى كوهها هستند.
كوههاى ديگرى كه در اطراف قم قرار گرفتهاند و داراى ارتفاع چندانى نمىباشند عبارتند از:
ـ كوههاى تيره، فردو، كرمجگان و وشنوه، كه در بخش كهك قرار دارند.
ـ همچنين سفيدكوه، سياه كوه، گل تپه و كوههاى محمودآباد، نمك و شاهجرد نيز در اطراف رودخانه قم قرار دارند.
نواحى پايكوهى
اين نواحى نيز بيشتر در جنوب و جنوب غرب استان قم و در پاى ارتفاعات ذكر شده قرار دارند و از رسوبات ريز و درشت تشكيل و به شكل مخروط افكنههاى كوچك و بزرگ مىباشند.
به دليل نفوذپذيرى زياد اين رسوبات، سفرههاى زيرزمينى آب در اين نقاط غنى بوده و به صورت چاه و قنات مورد بهرهبردارى قرار مىگيرند و لذا اين نواحى محلّ پيدايش و توسعه روستاهاى متعدد شده است.
دشتها
سرزمينهاى هموار وسيعى در مركز، شمال و شرق استان قم به صورت دشت ديده مىشوند كه با شيب ملايم از اطراف به سمت درياچههاى حوض سلطان و درياچه نمك قم كشيده شدهاند و عمدتا از رسوبات آبرفتى با دانهبندى مختلف تشكيل شدهاند و به دليل نفوذپذيرى زياد داراى سفرههاى زيرزمينى غنى مىباشند، اما از آنجا كه سازندهاى زير رسوبات آبرفتى عمدتا از گچ و نمك مىباشند، ميزان املاح و شورى اين آبها زياد است.
درياچه حوض سلطان
حوض سلطان يا درياچه شاهى به صورت يك حوضه كويرى است با جهت غربى ـ شرقى كه در گوشه درياچه نمك واقع شده است، در تابستان سفيد مايل به قهوهاى و كوير كامل مىباشد و در زمستان و بهار به صورت درياچهاى ظاهر مىشود.
در تابستان از همه جاى آن مىتوان عبور كرد. شيب آن از مشرق به مغرب مىباشد. در گذشته وسيعتر از امروز بوده و در واقع بخشى از درياچه نمك (مسيله) بوده ولى امروزه از آن جدا افتاده است.
درياچه نمك (مسيله)
به صورت يك سه ضلعى در بين ارتفاعات محدود است. ميزان نمك آن بسيار زياد است، به طورى كه از آن نمك استخراج مىشود.
درياچهاى است فصلى در تابستان قسمت اعظم آن خشك شده و قشر ضخيمى از نمك در روى آن ايجاد مىشود. ولى در زمستان و بهار كاملاً از آب پر مىشود و هرگز در طول سال خشك نمىشود. بيشتر عمق آن در شمال غربى درياچه است.
