ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

نژاد و تیره در استان کرمانشاه

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

بر اساس پژوهشهاى باستان شناسى و آثار بدست آمده و مدارك مكتوب تاريخى، كرمانشاهان محل سكونت نژادهاى مختلف بوده است.

پيش از ورود و استقرار آريايى‏ها در كرمانشاهان، نژادهاى بومى مختلفى از قبيل: عيلاميها، لولوبيها، هوريها، كوتيان، كاسيها، مغان‏ها، ساميها و الى‏پى‏ها در اين منطقه زندگى مى‏كردند. اما اقوام كنونى كرمانشاه عبارتند از:

محتویات

كردها

كردان بزرگترين و قديمى‏ترين قوم آريايى ايران زمين هستند كه از ديرباز در نواحى كوهستانى و محصور غرب فلات ايران از جمله كرمانشاه ساكن هستند و به حفظ مليت و آداب و اخلاق ايرانى موفق شده‏اند. كردها بهتر و بيشتر از ساير اقوام ايرانى نژاد، به حفظ بسيارى از آداب و رسوم و عادتهاى ايرانى موفق بوده و كمتر از قبايل ديگر، دچار تحول و تطور شده‏اند.

لرها

لرها در شرق و جنوب شرقى كرمانشاه بويژه در نواحى مجاور لرستان و همچنين در برخى از شهرهاى استان بطور پراكنده زندگى مى‏كنند. بعضى از آنان هنوز به شغل دامدارى اشتغال دارند و براى نگاهدارى و چراندن گاو و گوسفندان خود ييلاق و قشلاق مى‏كنند. برخى ديگر در روستاها اسكان يافته و ضمن دامدارى به كشاورزى نيز مى‏پردازند. لران كرمانشاهان با لهجه ويژه لرى كه دنباله پهلوى قديم است تكلم مى‏كنند.

بعضى از دانشمندان مردم شناس بر اين باورند كه نوع ايرانى خالص فقط در دو ناحيه يافت مى‏شوند: يكى در ميان مردم فارس و ساكنان شمال شرقى خليج فارس، و ديگر در ميان لران يا كوه نشينان غرب.

تركها

تركها در استان كرمانشاهان به طور پراكنده به سر مى‏برند. با اينكه تركهاى كرمانشاهان از لحاظ سياسى، جزء گروه ايرانى به شمار مى‏روند، ولى از نظر ساختمان جسمانى و ويژگى‏هاى مردم شناسى و زبان‏شناسى از آن متفاوت است. اختلاط بين مردان و زنان ترك و ايرانى كم است در حالى كه در روستاهاى مجاور استان همدان و همچنين شهرستان سنقر، اختلاط و آميزش فراوان است.

ساير ساكنان كرمانشاه

علاوه بر اقوامى كه در بالا معرفى شدند، عده‏اى تهرانى، خوزستانى، همدانى، عراقى، آذربايجانى، خراسانى، كردستانى، اصفهانى، سمنانى، گيلانى، مازندرانى، يزدى، زرتشتى، مسيحى، كليمى و ... نيز بتدريج به كرمانشاهان مهاجرت كرده‏اند و در عمران و آبادى اين سرزمين نقش عمده‏اى به عهده دارند. در اين قسمت به ايلهاى موجود در استان كرمانشاه اشاره مى‏شود:

ايل سنجابى

يكى از ايل‏هاى بنام و مشهور كرد ايران است كه در غرب شهرستان كرمانشاه، پيرامون شهرستان اسلام‏آباد در جلگه حاصلخيز ماهى‏دشت و روستاهاى دهستان سنجابى زندگى مى‏كنند. تيره‏هاى ايل سنجابى عبارتند از: 1ـ تيره چه لاوى. 2ـ تيره اللهى خان. 3ـ تيره باقى. 4ـ تيره سيمين‏وند. 5ـ تيره دستجه و دولتمند. 6ـ تيره جليل وند. 7ـ تيره سرخكى. 8ـ تيره سرخاوند. 9ـ تيره داليان. 10ـ تيره‏هاى كاكا، خسرو، نظكه. 11ـ تيره كُل كُل. 12ـ تيره عباسوند.

ايل كلهر

اين ايل يكى از ايل‏هاى بزرگ و مشهور غرب كشور است كه پيرامون شهرستانهاى كرمانشاه، اسلام‏آباد و سرپل ذهاب زندگى مى‏كنند.

تيره‏هاى ايل كلهر عبارتند از: تيره چنار و كنار، تيره ماهى‏دشت و تيره حسن‏آباد. همچنين اين ايل داراى هفده طايفه مستقل است كه پنج طايفه آن را خارجى محسوب مى‏كنند يعنى آنها را كلهر خالص نمى‏دانند.

ايل زنگنه

اين ايل در كرمانشاه، سر فيروزآباد، ماهى‏دشت، هليلان و گيلان غرب زندگى مى‏كنند. همچنين شاخه‏هايى از ايل زنگنه در فارس، خوزستان، كهگيلويه، همدان، خراسان و عده‏اى نيز در نواحى موصل و كركوك عراق و هرات افغانستان نيز سكونت دارند.

ايل زنگنه داراى پنج طايفه به شرح زير است:

1ـ طايفه چوبين،

2ـ طايفه كندوله،

3ـ طايفه عثمان‏وند،

4ـ طايفه نامى‏وند،

5ـ طايفه چهر.

لازم به ذكر است كه سازمان امور عشاير استان كرمانشاه، طوايف ايل زنگنه را چوبين، مرادپاشايى، سردارى، گرگه‏اى ذكر كرده است.

ايل گوران

اين ايل در روستاهاى گهواره، نياران، پل مله، كبود، ذهاب، جگيران، كرند، قلعه زنجير و ... زندگى مى‏كنند.

ايل گوران داراى چهار طايفه از جمله: 1ـ طايفه بيوه نيج، 2ـ طايفه چوپانكاره، 3ـ طايفه حيدرى، 4ـ طايفه تفنگچى.

ايل قُلْخانى:

اين ايل از گذشته‏هاى بسيار دور در گهواره، توت شاهى، تخت گاه، سرپل ذهاب، كرند، قصر شيرين بسر مى‏برند.

ايل قلخانى داراى 22 طايفه به نامهاى: قرگه، قرى، رستم، قلعه زنجير، بزميرآباد، جوانميرى، ملكى، مرزلان، نجفى، بچه‏هالى، آيينه‏وند، ميولى، سبزه، رمكى، ديوگه، دنگى، يارولى، پشت ماله، ويسقلى، داراب، چم زرشك و پالان مى‏باشد.

ايلات و عشاير كرند

ايلات كرند از شرق كرند تا ارتفاعات ريجاب و غرب گردنه پاطاق و سرميل ساكن هستند. طوايف اين ايل عبارتند از:

1ـ باباجانى (اهل تسنن)،

2ـ حبيبه‏وند،

3ـ جوزگه (اهل حق)،

4ـ سيمانى گاسور (اهل حق)،

5ـ كلاه پهن،

6ـ جاف گندم بان،

7ـ شكرالله خانى،

8ـ طولابى.

ايل بان زرده

قسمت شمالى سرپل ذهاب به ناحيه بان زرده معروف است كه از روستاهاى ريجاب شروع مى‏شود و شامل: زرده، سيد محمدپيران، ياران، كان‏كلوانى، قل قلعه، ابودجانه، دارا، گوش كرى و ژالگه مى‏باشد. در اين قسمت با دو عده عشاير روبرو مى‏شويم:

1ـ قسمت زرده كه شامل روستاهاى زرده وسيدمحمداست.مردم اين قسمت پيرو اهل حق(على‏اللهى) هستند.

2ـ قسمت بان زرده كه شامل چراگاههاى زمستانى كان‏كلوانى، قل قلعه، ابودجانه، دارا، گوش كرى و ژالگه مى‏باشد. مردم اين قسمت پيرو مذهب سنى شافعى هستند.

اين ايل از هشت طايفه، ژالگه، گوش كرى، قل قلعه، زرده، دارا، ابودجانه، كان‏كلوانى و سيد محمد تشكيل شده است.

ايل زوله

عده زيادى از عشايرزوله در زمستان در مراتع مهران و دهلران بسر مى‏برند و در فصل تابستان به كوههاى پيرامون صحنه و سنقر كوچ مى‏كنند. طوايف و تيره‏هاى ايل زوله در سال 1370 ه .ش بشرح زير بوده‏اند: 1ـ طايفه يوسفى مياخ: داراى تيره‏هاى خالوندى، كله پا، نادرى، مياخ و كلوندى است.

2ـ طايفه شه نظر: داراى تيره‏هاى شه نظر، كل كل رحيمى، ميره‏بگ، زنگنه، همه ويس و لرستانى است.

ايل جمير

اين ايل در فصل زمستان به نواحى مهران و دهلران در استان ايلام مى‏روند و تعدادى هم در كرمانشاه در پشته امام حسن منزل مى‏كنند و در تابستان از طريق كرمانشاه به همدان و كردستان كوچ مى‏كنند. ايل جمير داراى يك طايفه به نام جُمور است كه از تيره‏هاى شاه ويسى، عبدلى، گومه‏اى و برازى تشكيل شده است.

ايل جاف

اين ايل در شهرستانهاى جوانرود، پاوه، قصرشيرين، كرمانشاه و ... در عراق، حلبچه، سليمانيه و اربيل زندگى مى‏كنند. ايل جاف از سه تيره: جاف مرادى، جاف جوانرودى و بيگ‏زاده تشكيل گرديده است كه تيره بيك زاده رهبرى ايل جاف را به عهده داشته است.

طايفه تركاشوند

ايل تركاشوند نيز همانند ايل جمير به دودسته تقسيم مى‏شوند:1ـ عشايرى كه درفصل زمستان به نواحى مهران ودهلران كوچ مى‏كنند.2ـ عشايرتركاشوند كه در محدوده استان كرمانشاه كوچ كرده وبه دامدارى مى‏پردازند.

عشاير كُليايى

اين عشاير در شمال استان كرمانشاه زندگى مى‏كنند و اكثر آنها در روستاها اسكان يافته‏اند. طوايف معروف عشاير كليايى عبارتند از: بگوند، صوفى وند، موسيوند، پشموند، شيرازى.

ايل بالاوند زردلان زردلان قسمتى از خاك دهستان بالاوند بخش مركزى شهرستان كرمانشاه است. مردم ناحيه بالاوند در گذشته كوچ نشين بوده‏اند ولى چون فاصله نقاط سردسير و گرمسير آنان چندان زياد نبود در روستاهاى بالاوند ساكن شدند. طايفه زردلان تا حدودى حالت كوچ نشينى خود را حفط كرده است. طايفه زردلان داراى تعدادى طايفه كوچكتر به نامهاى: كژوند، سيدها، اولادها و خلف‏وند مى‏باشد.

ايل پايروند

اين ايل در امتداد سلسله كوه پراو، در كوهپايه‏هاى بيستون و صحنه در روستاها ساكن شده‏اند.

عشاير احمدوند شيرازى

اين عشاير در مزارع و مراتع درو فرمان (دورودفرامان) موسوم به انگوخانى و عليان اقامت دارند.

عشاير جليلوند ونانكلى

عشاير جليلوند در ناحيه دينور زندگى مى‏كنند و مسلمان و پيرو مذهب شيعه مى‏باشند. نانكلى‏ها هم در روستاهاى دينور و بيلوار و ... ساكن هستند و مركز آنها روستاى جيحون آباد است. اين عشاير پيرو اهل حق مى‏باشند.

عشاير احمدوند بهتويى

اين عشاير در شمال غربى كرمانشاه زندگى مى‏كنند و از چهار شبعه، شامل ميراحمدوند، دم صفاوند، بهتويى، جانى خانى تشكيل شده‏اند.

طايفه باجلان

اين طايفه در نواحى قوره تو، جگرلوى ذهاب، هورين شيخان، قصرشيرين و قارانيه مندلى زندگى مى‏كنند و مركز آنها قوره‏تو است. كه اكثر اين طايفه در برخى از روستاهاى دهستانهاى جگرلو و قوره تو و ساير نقاط شهرستان قصرشيرين تخته قاپو (ساكن) شده‏اند. عشاير باجلان كرد زبان، مسلمان و سنى شافعى هستند.


منابع