آداب و رسوم و آئین‌ها در استان کرمان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
آداب و رسوم ملى، مذهبى اقليتهاى دينى
محتویات |
زرتشتيان
جشن سده
جشن سده از جشنهاى قديمى ايرانيان و آتش افروزى از جمله مراسم آن است. تاريخ برگزارى آن همه ساله 50 روز به عيد نوروز مانده مىباشد.
جشن سده را به جشن آتش تعبير مىكنند. هموطنان زرتشتى در ايران اين جشن را با تشريفات مفصلى برگزار مىكنند. مردم بر گرد خرمن بزرگى از هيزم حلقه مىزنند سپس موبدان زرتشتى خرمن هيزم را با آداب خاصى آتش مىزنند. اين مراسم را همه ساله در مناطق زرتشتى نشين مثل كرمان مىتوان ديد. اين جشن در كرمان با شركت عمومى مردم شهر در تاريخ دهم بهمن به نام سدهسوزى انجام مىگيرد. در بين ايلات بافت و سيرجان سده سوزى چوپانى برگزار مىشود. در آبادى بلوك از دهستان اسماعيلى شهرستان جيرفت كه يكى از منزلهاى ايل سليمانىهاست شب دهم بهمن آتش بزرگى به نام آتش سده، با چهل شاخه از درختان هرس شده باغها به نشان چهل روز چله بزرگ در ميدان ده بر مىافروزند و از روى آن مىپرند و مىخوانند:
سده سده دهقانى چهل كنده سوزانى هنوز گويى زمستانى
در جشن سده سوزى كرمان همه مردم شهر، اعم از زرتشتى، يهودى، مسيحى و مسلمان، ثروتمند و فقير، كارمند و كاسب در آن شركت مىكنند. اين سده سوزى را مىتوان جشن كرمان ناميد.
اين آيين همچنان در كرمان ادامه دارد و زمان آن نزديك غروب آفتاب مىباشد. محل برگزارى آن، در يك فرسنگى شمال شهر كرمان بعد از ويرانههاى محله قديم زرتشتيان معروف به محله گبرى در زمينهاى وسيع كشاورزى، روبروى در باغ بداق آباد مىباشد.
در اين روز زنان زرتشتى در مطبخ بزرگ باغ بداق آباد آش و سيرو (نوعى حلوا) مىپزند. خوردن آجيل و آش و سيرو از مراسم اين روز است.
نحوه سوزاندن سده به اين ترتيب است كه: خرمن بزرگى از هيزم ايجاد مىكنند كه به آن سده گويند. نزديك غروب دو موبد، لاله بدست، با لباس سفيد با باغچه بيرون آمده، زمزمه كنان به سده نزديك و از سمت راست سه بار گرد آن مىگردند. سپس اين خرمن هيزم را با شعله لالهها، از چهارسو آتش مىزنند. شعلههاى آتش و هلهله شادى شركت كنندگان فضا را پر مىكند. ساعتى بعد با فروكش كردن شعلهها از روى آتش مىپرند.
كشاورزان مقدارى از خاكستر شده را به نشانه پايان يافتن سرماى زمستان به كشتزار خود مىبرند. در اين شب ستاره گرما به زمين مىآيد.
جشن مهرگان
اين جشن در روز دهم مهر ماه در كرمان برگزار مىشود. در اين جشن زرتشتيان كرمان از چند روز قبل به پيشواز مىروند. خانه و كاشانه خود را پاك و تميز مىنمايند. جامه نو به تن مىكنند. آب و آويشن به در خانه مىآويزند و در داخل نور و گرمى آتش و بوى خوش عود و صندل و كندور وجود دارد و زمزمه ستايش خداوند نيز از نشانههاى جشن است.
در اين روز زرتشتيان به ياد مردگان مرغى را كشته و شكمش را با حبوبات و آلو انباشته و به عنوان خوراك ويژه، به ياد مردگان مىپختند.
زرتشتيان پس از اين مراسم به سوى آتشكدهها رو مىآورند. نماز و ستايش خداوند توسط گروه موبدان سفيدپوش انجام مىگيرد و سپس موبدان در باب فلسفه جشن سخنرانى مىكنند.
تير و جشن
در بين زرتشتيان كرمان، تا چند سال پيش، مراسمى در دهه دوم تير ماه برگزار مىگرديد، كه به آن تير و جشن مىگفتند و هنوز به كلى فراموش نشده است.
در اين مراسم، جوانترها نخى به دست يا دكمه خود مىبستند و چندين روز بعد، يعنى روز باد (نوزدهم تير) كه آن را تير و باد مىگويند.
با درخواست آرزوها، آن نخ را در گوشه صحرا، يا پشت بامها به باد مىدادند. بعضى بچهها، بادبادكهاى رنگين نيز درست مىكردند و مسابقه مىدادند.
ديد و بازديد، خوردن آجيل، سرگرمى عمومى، خصوصا سرگرمى بچهها بود. آبپاشى به يكديگر از پشتبامها در خانه و گذر نيز مرسوم بود كه هنوز هم هست.
مراسم قوچ اندازون
قوچ اندازون، يكى از مراسم ايزدمهر است. در اين مراسم قوچ را در گله ميش مىاندازند. نخست آن را با رنگهاى سرخ و سبز به طرز دلانگيزى مىآرايند و بر پشت آنها نقوش مختلفى از جمله نقش چهارخال يا چهارسوى چليپا براى دفع چشم زخم و گزند رنگ آميزى مىكنند و سپس با طلب فراوانى و بارورى قربانى مىكنند.
اولين شب قوچ اندازون را با پختن حلوايى در سياه چادر جشن مىگيرند و به اولين قوچ نرى كه وارد گله شود، آب و نبات مىدهند.
عزادارى زرتشتيان
در ميان زرتشتيان، مراسم عزادارى براى مردگان وجود ندارد. آنها معتقدند كه مرگ كار اهريمن است. مرگ به معنى پيروزى اهريمن بر آفرينش خوب است.
از اين رو جسد جايگاه ديوان و منبع آلودگى است. پس به خاك سپردن آن جايز نيست، لذا جسد را در برج خاموش يا دخمه مىنهند تا طعمه لاشخورها شود.
در دين زرتشت شيون و گريه گناه است؛ زيرا كمكى به روان نمىكند و بدن زنده را مىآزارد و از نظر اعتقاد به زندگى پس از مرگ و اطمينان رستاخيز، گريه بىنتيجه است.
از آنجا كه معتقدند با مرگ، روان به جهان ديگر انتقال مىيابد، نيايشها را در طول پنج روز به وسيله دو موبد يا بيشتر و خويشاوندان او هم در خانه و هم در آتشكده به ايزد تقديم مىكنند و بدين وسيله روان را حمايت مىكنند.
