آداب و رسوم و آئین‌ها در استان خوزستان

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ مهر ۱۳۹۱، ساعت ۱۶:۳۵

براى شناخت مردم هر مرز و بوم بايد فرهنگ عامه آن ديار مورد بررسى قرار گيرد.

مطالعه آداب و آيين جشن‏هاى ملى و مذهبى، ما را به احوال و افكار و ذوق مردم آشنا مى‏سازد و در لابه‏لاى فرهنگ مردم، ما با بسيارى از نكات ظريف ادبى، اجتماعى، اخلاقى و انتقادى آگاه مى‏شويم.

بررسى فرهنگ عامه يكى از زمينه‏هاى پژوهش مردم شناختى است. كتابها، نوشته‏هاى كهن و برگزارى جشن‏هاى قومى به مثابه ميراثهاى فرهنگى به جاى مانده زمينه پژوهش دوباره پديده فرهنگى فراهم نموده است.

آداب و رسوم ملى و مذهبى اقليتهاى دينى

صابئين مندائى كه پيروان حضرت يحيى مى‏باشند در شهرهاى اهواز، خرمشهر، سوسنگرد، بستان و آبادان پراكنده‏اند.

غسل تعميد

يكى از مراسم مذهبى صابئيون غسل تعميد است. اين مراسم در روز يكشنبه در آب جارى انجام مى‏شود. اين عمل از اركان مهم دين مندائى است و تا زمانى كه يك فرد غسل تعميد را بجا نياورد، جزو جامعه مندائيان به شمار نمى‏آيد.

مراسم عروسى صابئين

ابتدا چند نفر از طرف داماد به خواستگارى عروس مى‏روند. پس از توافق طرفين، مجلس جشنى در خانه عروس برپا مى‏شود و خانواده داماد براى عروس شيرينى مى‏برد. جشن عروسى يك هفته در خانه داماد برپاست.

روز عقد روز يكشنبه است و قبل از طلوع آفتاب روز يكشنبه عروس به خانه داماد برده مى‏شود. در اين روز مراسم غسل تعميد براى عروس و داماد اجرا مى‏شود. عروس و داماد در خانه با حضور روحانى غسل تعميد را بجاى مى‏آورند. در اين هنگام روحانى سه نوبت جمله «اشمند هى و مندهى» يعنى به نام خدا را تكرار و عروس نيز اين ذكر را ادا مى‏كند و در سه نوبت زير آب مى‏رود.

پس از پايان عقد و غسل تعميد عروس به خانه مى‏رود و پس از پوشيدن لباس‏هاى فاخر به اتاق مخصوص راهنمايى مى‏شود و داماد نيز اين تشريفات را بجا مى‏آورد.

در اتاق مخصوص سفره‏اى چيده شده و هفت كاسه گلى كه در آنها پياز، ماهى، فندق، كشمش، خرما و سيب زمينى نهاده شده روى سفره گذاشته شده است.

سه نفر روحانى در اين اتاق بى سقف حضور دارند و داماد نيز حاضر مى‏شود و مجددا صيغه عقد جارى مى‏شود و روحانى بزرگ عروس و داماد را به هم نزديك كرده و سر آنها را به شدت به هم مى‏كوبد. عروس و داماد به اتاق ديگر رفته و تا يكشنبه ديگر نبايد اتاق را ترك كنند.

زايمان

وقتى كه زنى صبى وضع حمل نمود، به مدت چهل روز نجس محسوب مى‏شود و بايد در اين مدت به تنهايى در اتاق زندگى كند و غذا را نيز حتى از فاصله‏اى دور در اختيار او قرار مى‏دهند.

پس از سپرى شدن اين مدت، مادر با لباس سفيد بچه را بغل مى‏كند و در حضور روحانى در آب فرو مى‏رود. پس از آن مادر و فرزند پاك شده‏اند و مى‏توانند در جمع حضور يابند.

طلاق

در دين مندايى طلاق وجود ندارد. اما اگر يكى از زوجين خيانت كند، دزدى نمايد و يا دروغ بگويد، زن و مرد بدون صيغه خاصى از هم جدا مى‏شوند و زمانى كه يكى از آنها ازدواج نمود، طلاق حاصل شده است.

اعياد صابئين

صائبين داراى چهار عيد مى‏باشند:

1ـ دهواربا ـ يا عيد بزرگ، اول مرداد ماه.

2ـ عيد شيشان (روز ششم مرداد به مدت پنج روز).

3ـ عيد دهوا حونينا ـ يا عيد كوچك، آبان ماه.

4ـ عيد پروانا ـ يا پنجه (عيد مقدس)، اولين روزهاى بهارى فروردين ماه.

صابئين هر ماه را سى روز در نظر مى‏گيرند و بنابراين دوازده ماه شامل 360 روز مى‏شود.

پنج روز باقى مانده از سال را پنجه مى‏نامند و مراسم قربانى و تعميد دسته جمعى را در اين روزها انجام مى‏دهند.

صابئين روز يكشنبه هر هفته را تعطيل مى‏دانند و مراسم تعميد هفتگى در اين روز انجام مى‏گيرد.

مراسم تدفين و ترحيم صابئين

وقتى كه فردى صابئى در حال احتضار باشد غسل مى‏كند. پس از غسل، كفن سفيد مى‏پوشد و رو به شمال، «ستاره جدى» قرار داده مى‏شود.

پس از مرگ، جسم نجس است و هر كس دست بزند بايد غسل كند. پس از دعا و انجام مراسم خاص مرده در قبر دفن مى‏شود.

مرده را به پشت و در قبر مى‏خوابانند در حالى كه سر او رو به جنوب و پاهايش به طرف شمال باشد. دهان مرده را مى‏گشايند و تكه سنگ كوچكى داخل آن مى‏گذارند. سپس بر او خاك مى‏ريزند.

تمام افراد شركت كننده در مراسم تدفين بايد غسل نمايند. مراسم ختم و سوگوارى به مدت 45 روز برگزار مى‏شود و هر روز بين فقرا غذا توزيع مى‏كنند.

مراسم عزادارى را حرام مى‏دانند و عزاداران بايد لباس سفيد بپوشند. چون معتقدند لباس سياه روح مرده را عذاب مى‏دهد.

منابع