ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان کرمان

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

چند روز مانده به آغاز ماه مبارك رمضان، در نواحى مختلف استان مقدمات استقبال از اين ماه مبارك به نحوه‏هاى مختلفى شروع مى‏شود. مايحتاج ماه مبارك رمضان تهيه مى‏شود، ساعتهاى طاقچه‏اى شماته‏دار تعمير مى‏شود و آماده بهره‏بردارى مى‏گردد.

يكى دو روز مانده به ماه مبارك، از روحانى دعوت مى‏شود كه به آبادى آنها برود. دعوت از روحانى و اعزام مبلغ يكى از مهمترين مقدمات اين ماه مبارك است. مردم آبادى اگر شخصى را بشناسند از او دعوت مى‏كنند كه به آبادى آنها برود. در غير اين صورت از سازمان تبليغات اسلامى شهرستان خود، تقاضاى روحانى مى‏نمايند.

در اين ماه تمامى مساجد و حسينيه‏ها فعال مى‏باشند و معمولاً بعدازظهرها در اين مساجد و حسينيه‏ها مراسم سخنرانى برگزار مى‏شود. معمولاً اغلب مستمعين را افراد مسن و كهنسال تشكيل مى‏دهند و تعداد اندكى از جوانان در اين مراسم شركت مى‏كنند. اكثر مردم آخرين روز ماه شعبان را جشن مى‏گيرند، در اين روز ضمن اينكه مردم دور هم جمع مى‏شوند، به شاد و شادمانى مى‏پردازند و خود را براى ماه رمضان آماده مى‏كنند. بسيارى از مردم در اين روز به باغها و گردشگاههاى اطراف شهر و آبادى مى‏روند و به تفريح و برپايى مراسم خاصى مى‏پردازند. در بردسير كرمان روز آخر شعبان را روز سنگ اندازان مى‏گويند.

در رفسنجان اكثر مردم يك روز قبل از ماه رمضان به پيشواز ماه رمضان مى‏روند. كسانى هم كه از سالهاى قبل روزه قرضى دارند، به ازاء روزه‏هايى كه بدهكارند روزه مى‏گيرند.

در استان كرمان، همراه با بزرگترها، كوچولوها نيز روزه مى‏گيرند. آنها سحرها بلند مى‏شوند و همراه با بزرگترها سحرى مى‏خورند و درست موقع اذان ظهر نيز غذايى مى‏خورند و ديگر تا غروب و اذان مغرب لب به چيزى نمى‏زنند. به اين نوع روزه بچه‏ها كله گنجشكى مى‏گويند.

اگر بچه‏اى روزه اولش باشد و تا غروب روزه‏دار باشد، موقع افطار، چيزى نمى‏خورد تا بزرگ خانواده به او سر روزه‏اى بدهد. سر روزه‏اى، هديه‏اى است كه پدر و مادر در قبال روزه اول به فرزندشان مى‏دهند. در رفسنجان اين سر روزه‏اى بيشتر يك درخت و يا يك رديف درخت پسته مى‏باشد.

از آداب و رسوم ديگر ماه رمضان در استان كرمان، مى‏توان از «رسم الله رمضونى» و «كليد زنى» ياد كرد. رسم الله رمضونى در بيشتر شهرها و آباديهاى كرمان انجام مى‏شود.

براى اجراى رسم الله رمضونى، جوانان و بچه‏هاى هر محله گردهمايى پنج تا ده نفره تشكيل مى‏دهند و از شب اول ماه رمضان، بعد از افطار، به در خانه‏ها مى‏روند و اشعارى مى‏خوانند. هر گروه يك استاد و يك انباردار دارد. وظيفه استاد رهبرى گروهى و خواندن اشعار است و انباردار جمع‏آورى هدايا را به عهده دارد. هدايا يا پول است يا پسته يا خوراكى ديگر. در آخر شب، بچه‏هاى گروه در گوشه‏اى جمع مى‏شوند و هدايا را بين خود تقسيم مى‏كنند و به منازل خود برمى‏گردند. در بم كرمان به اين مراسم على جان جانى مى‏گويند. آنها در خانه‏ها مى‏خوانند:

اول آمديم ز دولتخانه، بچه‏ها جواب مى‏دهند: هو على جان، جان على جان،

هو على جان ناره مى‏باره چون دانه هو على جان، جان على جان

سلام كردم كه سلامت باشى هو على جان جان، على جان

به زير علم سبز محمد باشى هو على جان جان، على جان

پس از خواندن اشعار اگر صاحب خانه نياز آنها را بدهد دسته جمعى مى‏گويند:

تو كه دادى دانه نياز پيش پيغمبر تو باشى سرفراز

اگر صاحب خانه به آنها چيزى ندهد. بچه‏ها در مذمت او ابياتى را مى‏خوانند.

اين رسم در شهرستان رفسنجان و آباديهاى آن نيز متداول است.

در كشكوئيه رفسنجان به اين رسم، بلبل على مى‏گويند. البته در كشكوئيه اين مراسم در شبهاى هفتم، هفدهم و بيست و هفتم برگزار مى‏شود و در زرند اين مراسم در شبهاى احياء انجام مى‏شود.

رسم كليد زنى در شب بيست و هفتم ماه رمضان، در رفسنجان برگزار مى‏شود. در اين مراسم بيشتر بيوه زنان، زنان بدون فرزند، دختران دم بخت شركت مى‏كنند. هر زن حاجتمندى كمويى (غربالى) برمى‏دارد و داخل آن يك آينه و يك سورمه دان و مقدارى نبات مى‏گذارند و به در خانه‏هاى محله مى‏روند.

كليدزنها رويشان را محكم مى‏پوشانند و كسى آنها را نمى‏شناسد. درِ هر خانه‏اى كه مى‏رسند با كليد چوبى كه همراه دارند به كمو يا در خانه مى‏كوبند.

زن صاحب خانه با شنيدن صداى تق تق، در را باز مى‏كند و بدون سؤال مقدارى از نبات داخل كمو را در دهان مى‏گذارد و از سورمه به چشمش مى‏كشد. سپس مقدارى خوراكى يا پول در كمو مى‏ريزد. هر كس از اين خوراكيهاى كليد زنها بخورد، حاجتش برآورده مى‏شود. اين رسم تا پاسى از شب ادامه دارد. اين رسم در بردسير كرمان نيز وجود دارد.

در زرند نيز رسم كليدزنى وجود دارد با اين تفاوت كه در ايام آخر سال انجام مى‏شود.

در ليالى مبارك قدر يكى دو ساعت بعد از اذان مغرب مردم در مساجد جمع مى‏شوند و به مناجات پروردگار مى‏پردازند. در اين شبها معمولاً سوره يس را قرائت مى‏نمايند. همچنين دعاى جوشن كبير و صغير و در بعضى جاها دعاى ابوحمزه ثمالى را قرائت مى‏كنند.

علاوه بر نمازهاى مخصوص اين شبها، به اقامه نمازهاى قضا نيز مى‏پردازند و در پايان نيز با سرگرفتن قرآن و استغفار به درگاه الهى و زيارت ابا عبدالله عليه‏السلام، مراسم را به اتمام رسانده و به منازل براى صرف سحرى برمى‏گردند.

علاوه بر اين، در شبهاى نوزدهم و بيست و يكم اين ماه به عزادارى در سوگ مولاى متقيان على‏بن‏ابى‏طالب عليه‏السلام مى‏پردازند.

در پايان ماه رمضان و فرا رسيدن عيد فطر مردم به استقبال اين عيد سعيد مى‏روند.

مراسم عيد فطر در كرمان به طرز باشكوهى برگزار مى‏شود. پرداخت فطريه به تعداد اعضاء خانواده امرى واجب است. مردم به ويژه در روستاها در ساعت هشت صبح جهت برگزارى نماز عيد فطر در مساجد جمع مى‏شوند و مراسم نماز عيد فطر و مراسم دعا و نيايش را بجا مى‏آورند.

در ايل بچاقچى، روز عيد فطر پس از اداى زكوة فطر، كليه روزه‏داران در ساعت هشت صبح در مسجد و اگر مسجد نباشد در منزل كدخدا و ريش سفيد ايل، اجتماع كرده و نماز عيد را به امامت يكى از علما و فضلا اقامه مى‏كنند.

پس از پايان نماز از درگاه پروردگار يكتا، قبولى طاعات و عبادات را مسألت مى‏كنند و به يكديگر اين روز بزرگ را تبريك مى‏گويند.

در مورد خوراكى‏هاى مردم كرمان در ماه رمضان بايد يادآور شويم كه غذاى مردم در اين ماه تفاوت زيادى با ساير ماههاى سال ندارد. اما در برخى مناطق مثل بردسير قبل از رمضان غذاهايى را آماده مى‏كنند. در بردسير كرمان، چند روز قبل از ماه رمضان گوسفندى را كه چند ماه پروار كرده‏اند مى‏كشند و گوشت آن را در ديگ مى‏پزند و در پوست همان گوسفند كه خوب تميز كرده و به شكل هميان درآورده‏اند و در محلى كه به آن سختو مى‏گويند، مى‏ريزند. سختو را در جاى خنكى مى‏گذارند و در ماه رمضان سحر و افطار از اين گوشت به عنوان قاتق استفاده مى‏كنند.

در بردسير همچنين همه روزه در ماه رمضان آشى به نام آش روزه مى‏پزند. براى پختن اين آش، ابتدا مكانى را مثل مسجد يا حسينيه يا خانه‏اى در نظر مى‏گيرند. تعدادى ديگ و كاسه از خانه‏ها به امانت گرفته و چند نفر زن و مرد را براى پختن آش و تقسيم آن بين اهالى دعوت مى‏كنند.

همه روزه مواد غذايى مثل گندم، برنج، روغن، پول و گوشت از خانه‏ها جمع مى‏شود و براى افطار آش مى‏پزند و بين خانه‏هاى آبادى تقسيم مى‏كنند.

در رفسنجان در شب بيست و يكم ماه رمضان، افطار «قاتق عدس» مى‏خورند و عقيده دارند، قاتق عدس، اشك چشم را زياد مى‏كند و آنها بهتر مى‏توانند براى امام على عليه‏السلام عزادارى و گريه كنند.



منابع