ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

آداب ویژه ماه مبارک رمضان در استان بوشهر

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

آداب و رسوم ماه مبارك رمضان يكى از مباحث مهم فرهنگ مردم است و از آنجا كه اين آداب و رسوم ريشه دينى دارد مورد توجه همگان است.

قبل از فرا رسيدن ماه رمضان، مردم به نظافت و پاكسازى خانه‏ها، مساجد و حسينيه‏ها مى‏پردازند. همچنين مردم مايحتاج ماه مبارك رمضان را قبل از فرا رسيدن اين ماه تهيه مى‏كنند.

يكى از رسوم پسنديده قبل از فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، رسم آشتى كنان است و عقيده بر اين است كه اگر كسى روزه بگيرد و از بستگان يا برادران دينى خود كدورتى به دل داشته باشد، روزه‏اش قبول درگاه خداوند نيست. اين رسم در همه شهرها و روستا وجود دارد و افراد قبل از فرا رسيدن ماه مبارك رمضان، كدورتها را كنار گذاشته و دل را صاف نموده و با صفاى دل به استقبال ماه مبارك و ميهمانى خداوند مى‏روند.

از ديگر مقدمات ماه رمضان، اعزام مبلغان دينى به شهرها و آبادى‏هاى مختلف است. مردم هر محله اگر با روحانى‏اى آشنا باشند، او را دعوت مى‏نمايند كه در ماه مبارك به آبادى و محله آنها برود و احكام شرعى را براى آنها بيان دارد. در غير اين صورت به سازمان تبليغات اسلامى شهرستان خود مراجعه مى‏كنند و از مسئولين سازمان تقاضاى حضور روحانى در محله و يا روستاى خود را مى‏نمايند. مسئولين سازمان نيز روحانيون اعزامى از قم را به نقاط مختلفى كه خواهان مبلغ مى‏باشند مى‏فرستند.

در برخى از مناطق اسكان روحانى و پذيرايى از او را فرد يا افرادى به عهده مى‏گيرند و در برخى مواد سازمان تبليغات اسلامى شهرستان وظيفه اسكان و پذيرايى از روحانى را عهده‏دار مى‏گردد. در بعد از ظهر ماه مبارك در مساجد مختلف استان مراسم وعظ و سخنرانى برپا مى‏گردد و مردم نيز در اين مراسم شركت مى‏كنند و به سخنان واعظ گوش فرا مى‏دهند.

معمولاً در ايام اين ماه مبارك تمامى نمازهاى به صورت در جماعت در مساجد برپا مى‏گردد و در برخى مساجد كلاس‏هاى قرائت قرآن داير مى‏گردد و پير و جوان كوچك و بزرگ در مراسم روخوانى قرآن مجيد شركت مى‏نمايند. روحانى محل معمولاً مديريت و اداره اين كلاس‏ها را به عهده دارد. زنها نيز معمولاً در منازل و يا احيانا در مساجد مجلس ختم قرآن برگزار مى‏نمايند.

در گذشته در بوشهر و روستاهاى آن از شب اول ماه رمضان دو نفر به نام «دُم دُم سحرى» براى بيدار كردن مردم از نيمه شب تا نزديك سحر در كوى و برزن به راه مى‏افتادند. يكى از اين دو، «دمّام» بزرگى به گردن انداخته و ديگرى در حالى كه چراغ دريايى در دست داشت او را همراهى مى‏كرد.

آنكه دمّام به گردن داشت با چوب محكم به دمّام مى‏كوبيد و هر دو با صداى بلند مى‏گفتند: «يا ماه رمضان مقدمت مبارك» و مردم را از خواب بيدار مى‏كردند. اما امروزه زنگ ساعت، متداولترين وسيله‏اى است كه از آن براى بيدار شدن در سحر استفاده مى‏كنند. غير از اين دو مورد، كوبيدن به ديوار همسايه و يا به صدا درآوردن زنگ در يا تلفن و همچنين صداى مناجات از بلندگوهاى گلدسته‏هاى مساجد از ديگر روش‏هاى بيدار شدن در سحر مى‏باشد.

روزه‏داران بعد از كسب و كار روزانه، براى اداى نماز مغرب و عشا به مسجد مى‏روند و يا در خانه نماز به پا مى‏دارند و نزد خانواده خويش افطار مى‏كنند. كسانى كه در مسجد با جماعت نماز مى‏خوانند اغلب در همان مسجد بين دو نماز روزه خود را باز مى‏كنند. به اين صورت كه هر شب از طرف كسانى كه نذر دارند خرما، زولبيا، باميه، شيرينى يا حلوا بين نمازگزاران تقسيم مى‏شود.

غذاهاى افطارى اغلب ساده است و روزه داران از خوردن غذاهاى سنگين پرهيز مى‏كنند. يكى از رسوم پسنديده در ماه مبارك رمضان افطارى دادن مى‏باشد و آنهايى كه استطاعت مالى دارند چند روز از ماه رمضان را افطارى مى‏دهند.

در بنادر بوشهر، گناوه، ديّر و شهرستان برازجان و روستاهاى آن هر سال در شب پانزدهم (شب ولادت امام حسن مجتبى عليه‏السلام) كه به آن «نيمه برات» مى‏گويند به ياد مردگان خود خيرات مى‏دهند. آنهايى كه استطاعت مالى دارند مستحقان را افطارى مى‏دهند و به اين افطارى «نيمه براتى» مى‏گويند.

اما مهمترين مراسم در شب پانزدهم ماه مبارك يعنى شب نيمه براتى رسم «گرى گشو» است. اغلب خانواده‏هايى كه كودكان كمتر از يكسال دارند به شكرانه سلامتى كودكشان در اين رسم شركت مى‏كنند و از چند روز قبل از نيمه رمضان به تهيه تداركات اين رسم مى‏پردازند. مقدارى آجيل كه شامل گندم برشته، تخم هندوانه بو داده، نخودچى، بادام، كشمش و شيرينى است تهيه مى‏كنند. اگر رمضان در فصل زمستان باشد مقدارى بنك هم به آجيل اضافه كرده و در انتظار نيمه ماه رمضان مى‏مانند. از طرف ديگر شب پانزدهم ماه بچه‏هاى هر محله از مادرانشان كيسه‏اى مى‏گيرند و به «گرى گشو» مى‏روند.

اين مراسم بعد از افطار آغاز مى‏شود و تا پاسى از شب ادامه مى‏يابد. هر گروه يك نفر را به عنوان «سلاّر» يا سالار انتخاب مى‏كند كه كارش رهبرى گروه است به در هر خانه‏اى كه مى‏رسند سلاّر در را مى‏كوبد و با صداى بلند مى‏گويد «گرى گشو» بچه‏ها هم جواب مى‏دهند: «سر ته بشو پى آرد شو» و اين جمله را آنقدر تكرار مى‏كنند و به در مى‏كوبند تا صاحبخانه در را بگشايد و مشتى از آجيلى كه تهيه كرده در كيسه هر كدام از بچه‏ها بريزد، بچه‏ها هم به عنوان تشكر و دعاى خير مى‏گويند «خونه‏اى گچى، پر همه چى» و از خانه دور مى‏شوند.

اما واى بر احوال خانه‏اى كه فيض بچه‏ها را ندهد آن وقت است كه صاحبخانه با هجو بچه‏ها روبرو مى‏شود و بچه‏ها با صداى بلند مى‏گويند: «خونه‏اى گدا، خير شه ندا».

به اين ترتيب بچه‏ها تا پاسى از شب خانه‏هاى محل را مى‏گردند و آنچه جمع كرده‏اند به خانه مى‏برند و براى شفا و خير و بركت مى‏خورند.

ايام شهادت حضرت على عليه‏السلام مصادف با روزهاى نوزدهم، بيستم و بيست و يكم ماه مبارك رمضان است. در اين ايام مسلمانان و دوستداران مولاى متقيان در ماتم و حزن و اندوه فرو مى‏روند و همه جا يكپارچه سياهپوش مى‏شود. كسب و كار و بازار تعطيل مى‏شود و تعزيه و عزادارى در همه جا برپا مى‏گردد. اين ايام كه با شب‏هاى قدر مصادف است، شيعيان شب هنگام تا سحر به دعا و نيايش پروردگار مشغول مى‏باشند و در تمام مساجد و تكايا در سوگ امام متقيان عليه‏السلام نوحه‏خوانى و سينه‏زنى برپاست.

در شب‏هاى قدر مردم استان تا سحر به عبادت و خواندن قرآن و دعا مشغول مى‏باشند. عده زيادى از مردم در مساجد جمع مى‏شوند و به خواندن دعاهاى مخصوص اين شب‏ها از جمله دعاى جوشن كبير، دعاى ابوحمزه ثمالى و... مشغول مى‏شوند. برخى نيز به خواندن نمازهاى مستحبى و قضا مشغول مى‏شوند و در پايان با بر سر گرفتن قرآن و استغفار به درگاه الهى مراسم خاتمه مى‏يابد و شب زنده‏داران براى صرف سحرى به منازل مى‏روند. مردم اين استان تا پايان ماه رمضان به خودسازى و عبادت مشغول مى‏باشند و با پايان يافتن اين ماه جشن باشكوهى برگزار مى‏كنند. در صبح عيد فطر در مساجد استان نماز عيد برگزار مى‏گردد. در گذشته در بوشهر صبح عيد فطر مردم شهر اطراف مسجد جامع جمع مى‏شده و منتظر اقامه نماز عيد مى‏شدند. عده‏اى به منزل امام جمعه مى‏رفتند و با سلام و صلوات او را به مسجد مى‏آورند. نزديك مسجد زن و مردم بر سر امام جمعه گلاب و نقل و نبات مى‏پاشند. پس از اقامه نماز، مجددا امام جمعه را به همان ترتيب به منزل بر مى‏گردانند. در منزل با شربت و چاى از جماعتى كه آقا را همراهى كرده‏اند پذيرايى مى‏شود.

در بندر بوشهر و ديگر بنادر خليج فارس، برازجان و روستاهاى دشتى از جمله لاور رزمى بوشهر به فطريه «سر روزه» مى‏گويند. سر روزه جو يا گندم يا خرما يا آرد و يا پول است كه از قبل آماده كرده تا صبح عيد فطر به فرد مستحقى بدهند. در اين مناطق هم اگر مرد خانواده‏اى دستش تنگ باشد، ظرف مسى بزرگى را در اين چند روزه پيش آخوند ده مى‏برد تا روى ظرف بخواند و نيت مى‏كند كه اين ظرف در عوض سر روزه گرو بماند، آنگاه ظرف را به خانه مى‏آورد و در گوشه‏اى مى‏گذارد و به كار نمى‏گيرند تا زمانى كه سر روزه را تهيه كنند و به مستحقش بدهند و ظرف را از گرو درآورند.

در بردخون بندر دير مردم پس از اقامه نماز عيد به ديد و بازديد يكديگر مى‏روند و عيد را به همديگر تبريك مى‏گويند و با چاى و قليان و شيرينى از ميهمانان پذيرايى مى‏شود.

يكى از مراسم جالب توجه در اين استان در روز عيد فطر رفتن به منازل خانواده‏هايى كه در طول سال گذشته فردى را از دست داده‏اند مى‏باشد. در اين روز خانواده‏هايى كه در طول سال فردى از آنها از دنيا رفته است، عيد تهلو (تلخ) دارند. پس از پايان نماز عيد، كليه افراد محل به خانه بازماندگان متوفى مى‏روند و با خواندن فاتحه ياد او را گرامى مى‏دارند و با چاى و شيرينى از آنها پذيرايى مى‏گردد. تا قبل از ظهر به تمام خانه‏هايى كه در آنها عيد تهلو برگزار مى‏باشد مى‏روند. تشكيل مجلس عيد تهلو براى هر خانواده‏اى كه عزيزى را از دست داده الزامى است.

در بندر گناوه مراسم فاتحه خوانى در تكايا و مساجد برگزار مى‏شود. در اين روز در بسيارى از تكايا و مساجد شهر مراسم روضه خوانى و فاتحه خوانى برقرار مى‏باشد.

همچنين در اين روز كسانى كه اقدام به مراسم دُم دُم سحرى مى‏كردند. پس از اقامه نماز براى گرفتن اجرت به همه خانه‏هاى محل سر مى‏زنند.



منابع