عزاداری‌های استان مازندران
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
محتویات |
عزادارى ماه محرم
عزادارى سالار شهيدان اباعبدالله الحسين عليهالسلام در مازندران مانند ساير نقاط كشور از شكوه و عظمت زيادى برخوردار است. چند روز قبل از آغاز ماه محرم مردم به فكر آذين كردن و تميز كردن مساجد، تكيهها و حسينيهها مىافتند و اين اماكن را سياهپوش مىكنند.
در اين استان عزادارىها كمتر در مساجد انجام مىشود و بيشترين توجه به تكيهها و حسينيههاست. كمتر مسجدى در اين استان يافت مىشود كه در كنار آن براى اجراى مراسم عزادارى محرم، تكيه و حسينيه ساخته نشده باشد.
با آغاز ماه محرم، افرادى به نمايندگى از مردم به سازمان تبليغات اسلامى مراجعه مىكنند و تقاضاى روحانى مىنمايند. سازمان تبليغات اسلامى استان نيز روحانيون اعزامى از قم را با توجه به مناطق مختلف و خصوصيات هر محل، افرادى را به آن مناطق اعزام مىكند. روحانيون در مناطق تبليغى در منزل بانى پذيرايى مىشوند و در برخى جاها در خانه عالم سكونت مىگزينند و براى شام و نهار از سوى اهالى محل دعوت مىشوند. در بسيارى از مناطق سعى بر آن است كه از روحانى بومى و محلى استفاده كنند كه نياز به اسكان و پذيرايى نداشته باشد.
در دهه اول ماه محرم عزادارى همه شب بعد از نماز مغرب و عشا آغاز مىشود. شبهاى محرم قبل از منبر حداقل يك نوحه خوانده مىشود و بعد با سر دادن صلوات روحانى منبر مىرود. پس از سخنرانى و سينه زنى با اطعام عزاداران پايان مىيابد. در سالهاى اخير ساخت ابوالفضليه نيز متداول شده است.
اين رسمها باعث شده تا محوطه مساجد شلوغ شود و هزينههاى بيهودهاى صرف گردد. حركت دستههايى محدود يك روز قبل از محرم براى اعلام عزاى حسينى در بعضى نقاط استان متداول است.
در اكثر نقاط استان تمام ده شب محرم شام داده مىشود. غذاى شبهاى محرم گاه توسط يك نفر كه نذر دارد فراهم مىشود و اگر كسى نذر خاص نداشته باشد، عموم مردم به طور مشاركتى شام را فراهم مىكنند.
عزادارى و سينهزنى يا زنجيرزنى شبها انجام مىشود. حركت دستهها در شهرها از پنجم محرم به بعد صورت مىگيرد و معمولاً در تاسوعا و عاشورا دستههاى عزادار با شكوهى دو چندان به عزادارى مىپردازند دارد.
تاسوعا و به ويژه عاشورا روز جمع شدن دستههاى عزادار در امامزادههاست. همه روستاهاى اطراف در مساجد يك شهر يا در محل امامزاده جمع مىشوند و به عزادارى مىپردازند. در مناطق روستايى مرسوم است كه در ظهر عاشورا يك سخنرانى مشترك انجام مىشود و تمام روحانيون مساجد روستاها در مراسم شركت مىكنند.
دستههاى عزادار پس از عبور از محلات قديمى شهر و عزادارى در مقابل تكايا محلهها وارد صحن امامزادهها مىشوند و آيينهاى سوگوارى را با شكوه خاصى برگزار مىكنند. در كنار مرثيه خوانى و سينه زنى از كوبيدن دو قطعه چوبى به اندازه كف دست به يكديگر رايج است كه حكايت از اندوه و حزن دارد.
تعزيهخوانى در طول سال به ويژه در دو ماه محرم و صفر مرسوم است. استان مازندران تعزيهخوانهاى معروفى دارد كه اين نمايش سنتى را خيلى زيبا و پرجاذبه برگزار مىكنند.
از يازدهم محرم تعزيه و مجالس وعظ در تكايا، حسينيهها و منازل مردم و مشتاقان اهل بيت تا پايان ماه صفر ادامه مىيابد. برخى اين آيينها را در صبح زود بعد از نماز و برخى نيز آن را بعد از ظهرها برگزار مىكنند.
رسم بر اين است كه بعد از مراسم عمومى جوانان در تكيه جمع مىشوند و با نوحهخوانى به سينهزنى و عزادارى مىپردازند.
يكى از رسوم استان رفتن سر مزار اهل قبور و شهداء در شب عاشورا است. علاوه بر مردم، دستههاى سينهزنى و زنجيرزنى نيز شب عاشورا به ديدار اهل قبور مىروند و در آنجا عزادارى مىكنند.
از ديگر رسوم در شب عاشورا (در بابل) اين است كه برخى جوراب زنانه بر سر خود مىگذارند و به نام جنيان به كمك امام حسين مىآيند.
در بعضى نقاط استان مراسم عَلَم بستن روز پنجم و يا هفتم محرم انجام مىشود و مرسوم است كه روضه حضرت ابوالفضل عليهالسلام را مىخوانند.
بعد از دهه اوّل محرم روضهخوانى به صورت خانگى و معمولاً زنانه تا پايان ماه صفر ادامه مىيابد.
دهه آخر ماه صفر
در اين ايام كمتر مراسم رسمى برگزار مىشود و بعضى از روستاها و يا مساجد شهرها برنامه دارند.
البته تعزيهخوانى به صورت گردشى در محلهها و روستاها انجام مىشود. روضههاى خانگى در اين ايام فراوان است. ن
كته قابل توجه، رفتن اعضاى هيئتها در ايام دهه آخر صفر به مشهد است. اكثر هيئتهايى كه توان داشته باشند، عازم مشهد شده و در آنجا به عزادارى مىپردازند.
دهه فاطميه
برگزارى مراسم دهه فاطميه در بعضى از نقاط استان متداول است و به صورت روضهخوانى برگزار مىشود. زمان برگزارى مراسمها هم معمولاً سه روز است.
مجالس ترحيم
وقتى فردى از دنيا مىرود، با پخش قرآن از مسجد يا گورستان، مردم را مطلع مىنمايند و گروهى قبر متوفى را آماده مىكنند و عدهاى نيز به غسل و كفن او مشغول مىگردند. پس از آماده شدن قبر و انجام غسل و كفن نماز ميت را خوانده و سپس او را به خاك مىسپارند. بعد از مراسم خاكسپارى، اقوام نزديك و دوستان صاحب عزا به منزل صاحب عزا مىروند و به بازماندگان تسليت مىگويند.
در برخى جاها چون كلاردشت پس از دفن ميت، مردم در مسجد محل جمع مىشوند و به بازماندگان متوفى تسليت مىگويند. در اين مجلس از حاضران با ناهار گرم مثل آب گوشت پذيرايى مىشود. هزينه اين ناهار را اهالى محل متقبل مىشوند.
در روز سوم نيز مردم در مسجد جمع شده و مجلس ترحيم را بر پاى مىدارند. در اين مجلس ابتدا قارى به قرائت قرآن مجيد مشغول مىشود و شركت كنندگان نيز هر كدام چند آيه از قرآن را تلاوت مىكنند. سپس مداح مرثيه سرايى مىكند. سپس با تلاوت چند آيه از سوره مباركه «الرحمن» به استقبال سخنرانى واعظ مىروند. پس از سخنرانى، از حاضرين با ناهار پذيرايى مىشود و برخى خانوادهها، مخارج و هزينه ناهار را به مستمندان يا بنگاههاى خيريه كمك مىنمايند.
در بعضى نقاط مرسوم است كه افرادى كه براى عرض تسليت مىآيند، بعد از ورود در مجلس عزا مىنشينند و فاتحهاى مىخوانند و سپس بلند شده و با صداى بلند به صاحب عزا تسليت مىگويند. اخيرا نوشتن و نصب پارچههاى تسليت بر در و ديوار منزل صاحب عزا مرسوم گرديده است و به تناسب موقعيت اجتماعى متوفى و يا فرزندان او پارچهها سياه كم و زياد مىگردد.
مراسم هفتم و چهلم نيز به همين نحو برگزار مىشود. لازم به ذكر است كه در يكى از روستاهاى متل قو (ساقى كلايه) ساكنين روستا، در طول سال وجوهى بابت مراسم عزادارى و ديگر مصائب عمومى نزد هيأت امناى محل پرداخت مىكنند و در هنگام وقوع حادثه، از آن بودجه پس انداز شده استفاده مىشود و تمام اهل محل مراسم سوم، هفتم و چهلم را به وسيله هيأت امنا انجام مىدهند.
