ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

نژاد و تیره در استان خراسان رضوی

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

(تفاوت بین نسخه‌ها)
پرش به: ناوبری, جستجو
سطر ۱: سطر ۱:
موسيقى خراسان را همانند ساير پديده‏هاى اجتماعى اين استان، پژوهندگان در دو بخش، شمال خراسان و جنوب خراسان بررسى كرده‏اند.
+
مورخين عقيده دارند مردم خراسان از نژاد پارتها هستند و پارتها از قوم داهه بودند كه در آغاز در كنار درياى آزُف كنونى نشيمن داشتند. داهه‏ها در روزگار اسكندر مقدونى در صحراهاى ميان آمودريا و سير دريا (رود سيحون) به ييلاق و قشلاق مى‏پرداختند.
  
اين تقسيم بندى شايد بيشتر بر مبناى تفاوتهاى موجود بر فرهنگ مردم جنوب و شمال خراسان باشد و آن اينكه بخش عمده‏اى از ساكنان بخش شمالى خراسان را مهاجران كُرد و ترك تشكيل مى‏دهند كه مهاجرت آنان موجب تغييراتى در شقوق و شؤون مختلفه زندگى اجتماعى مردم اين سامان شده است در حالى كه در جنوب خراسان اين اختلاط و آميختگى كمتر است و يا در بعضى از نقاط اصلاً وجود ندارد.
+
از پايان سده چهارم پيش از ميلاد، پارتها از ديگر قبيله‏هاى داهه جدا شده به سوى مغرب و درياى خزر به راه افتادند و به خراسان رسيدند.
  
در تقسيم‏بندى انجام شده شهرهاى: قوچان، درگز، اسفراين، بجنورد و شيروان از مراكز عمده موسيقى شمال خراسان محسوب مى‏شوند و در اين شهرها انواع و اقسام موسيقى بين مردم رايج است.
+
در مورد نژاد پارتها مدتها بين مورخين اختلاف نظر وجود داشت به طورى كه عده‏اى از مورخين مردم خراسان را از نژاد آريايى و عده‏اى از نژاد مغولى و چينى (گرائيت ايلى) و بعضى هم از اختلاط هر دو نژاد مى‏دانستند.
  
اساساً موسيقى در خراسان (اعم از شمالى و جنوبى) به دو بخش مشخص تقسيم مى‏شود. بخش اول موسيقى كوهپايه‏هاست مثل موسيقى رايج در كوهپايه‏هاى هزار مسجد، اللّه اكبر، دامنه‏هاى اتك و منطقه لائين در شمال و بخش دوم موسيقى جلگه‏هاست مثل موسيقى‏هاى رايج در دامنه‏هاى كوهستانى جنوبى از جمله بينالود در جنوب خراسان.
+
اما پس از مطالعات دقيق معلوم گرديد نژاد مردم خراسان فعلى آريايى است.
  
موسيقى كوهپايه‏اى توأم با فرياد و پر از فراز و نشيب است كه در مقايسه با موسيقى بخشهاى جلگه‏اى: قوى‏تر، رساترو گاه تندتر است.
+
در رابطه با قوم‏ها و قبيله‏هاى موجود در خراسان مى‏توان به اين نتيجه رسيد كه تقريباً تمام گروه‏هاى قومى موجود در ايران در اين خطه نيز زندگى مى‏كنند.  
  
در مقابل موسيقى كوهپايه‏اى، موسيقى جلگه و دشت وجود دارد (مثل جلگه قوچان) كه در آن موسيقى معمولاً ملايم‏تر، آرام و درونى‏تر است. اگر از اين محدوده جغرافيايى به سمت جنوب سرازير شويم مى‏بينيم در جلگه‏هاى نيشابور و سبزوار كه نزديك حاشيه كوير قرار دارند موسيقى‏شان ملايم‏تر مى‏شود و از نرمى بيشترى برخوردار است.
+
از جمله تركمانهاى قبايل گوكلان و يموت كه در نواحى سرحدى شمال شرقى ساكن هستند و همچنين در قوچان، بجنورد و درگز، بيشتر قبايل كرد هستند.
  
به هر حال صورت موسيقى مناطق رنج‏پذير و رياضت طلب اعم از جلگه‏ها، حاشيه‏هاى كوير و يا كوهستانهاى سرسخت و صعب‏العبور هميشه همراه و توأم با عرفان و درون‏گرايى بوده است. كمااينكه طبق شواهد موجود و تذكره‏هاى عارفان، مى‏بينيم كه بيشتر عارفان دلسوخته و اصيل ايران از حاشيه كوير مخصوصاً از خاك خراسان برخاسته‏اند.
+
مرز شمالى به ويژه ناحيه كلات نادرى محل سكونت تركان است كه در قسمت شمال خراسان پراكنده‏اند كه مركز آنان در دره جام است و در آنجا عده‏اى تيمورى و بلوچ نيز وجود دارند كه حتى از آن نقطه فراتر رفته و تا سرخس و داخل تركمنستان پراكنده هستند. در كاشمر، قاين، فردوس و طبس درگذشته افرادى از قبايل عرب وجود داشته‏اند.  
  
از جمله مقامهاى موسيقى در شمال خراسان مى‏توان از: اللّه مزار، دوقرسه، اناركى، هراى و... نام برد.
+
يكى از دلايلى كه باعث ازدياد فوق‏العاد قبايل و طوايف در اين استان گرديده موقعيت خراسان مى‏باشد كه در مسير عبور مهاجران و مهاجمان بوده است.
نوازندگان در اين منطقه به سه گروه شاخص تقسيم مى‏شوند:
+
  
ـ عاشقها،
+
در اين قسمت به نام ايلها و طايفه‏هايى كه در استان خراسان وجود دارد اشاره مى‏كنيم:
  
ـ بخشى‏ها و
+
ـ ايلها و طايفه‏هاى ترك خراسان عبارتند از:
  
ـ لوطى‏ها (كه صحيح آن لوتى است چون لوت ضمناً نام سازى است كه در ايران به عود مشهور است).
+
ابرلو، ابيوردلو، اتاميش، اجرلو،
  
رقص نيز در شمال خراسان در انواع مختلف، يك قرسه، دو قرسه، شش قرسه، اناركى و... مرسوم است كه معمولاً همراه با ساز عاشق‏ها (سورنا، دهل، قشمه، دايره و كمانچه) اجرا مى‏شود.
+
احمدلو، ارشلو، ارغيانلو، ارلات جغتاى،
  
رقصهاى شمال خراسان بيشتر داراى حالت‏هاى رزمى هستند. چوب بازى نمادى از شمشيرزنى و نيزه‏پرانى است. در شمال خراسان به هنگام كشتى نيز از موسيقى رزمى استفاده مى‏شود. مقام اين موسيقى از شاخه‏هاى كوراغلى است و توسط سورنا و دهل نواخته مى‏شود.
+
استاجلو، اشك آبادلو، انائولو، اوتان لو،
  
سازهاى شمال خراسان را دوتار، سورنا يا پيق، قشمه، كمانچه، دهل، نى و رپ (دف = دايره) تشكيل مى‏دهند. (در بجنورد به رپ يا دف، ريزه هم گفته مى‏شود.)
+
اوزبك، اوز دميرلو، ايده‏لو، ايگدرلو،
  
 +
ايل اوغلى، ايمانلو، ايمرلو، باباخانلو،
 +
 +
بغايرى، بقمنجى، بلوى، بوباشى،
 +
 +
بهاذرلو، بيات، بيگ، پاپالو،
 +
 +
تاتار، تركهاى مهاجر آذربايجانى، يكه‏لو،
 +
 +
تيمورتاش، تيمورى، جانى قربانى، جغتايى،
 +
 +
جلاير، جمشيدى، جوان شير، چاووشلو،
 +
 +
چولايى، چوله، خضرلى، خلج،
 +
 +
خواجه‏لر، روتى، زنگانلو، ساروانلو،
 +
 +
سروبرلو، سونجلى، شاملو، شيرقلو،
 +
 +
شيخلر، على‏ايلى، قاجار، قارشى قوزى لو،
 +
 +
قراباشلو، قراچوخالو، قراخانلو، قراقويولى،
 +
 +
قراگوزلو، قرايى، قرقلوء، قزل‏باش،
 +
 +
قلزايى، قليچى، قورغلو، كوسه احمدلو،
 +
 +
كنگرلو، كهرلو، گرايلى، گندوزلو،
 +
 +
گوارسلو، گوگلان، ماداونلو، مورچلو،
 +
 +
ميهنه‏لو، نخورلى، هزاره.
 +
 +
ـ ايلها و طايفه‏هاى كرد خراسان عبارتند از:
 +
 +
آرلكانلو، اردلان، آلانكو، اميرانلو،
 +
 +
اولاشلوء، ايزانلو، باچوانلو، باچپانلو،
 +
 +
بادلانلو، بگى‏آرلو، بالكانلو، بدرانلو،
 +
 +
بريوافلو، بغانلو، بوانلو، بوربور،
 +
 +
بورزانلو، بوزانلو، بيچرانلو، پازوكى،
 +
 +
پايى، پهلوانلو، پيره ودانلو، ترسانلو،
 +
 +
توپاكانلو، تورانلو، توزانلو، تيتكانلو،
 +
 +
جابانلو، جلالان، جوزانلو، چاپانلو،
 +
 +
چخمانلو، چكنه‏لو، حمزه كانلو،
 +
 +
خاضيانلو، خدر، خسروانلو، خلانلو،
 +
 +
خورتاش، دوانلو، دودانلو، دوله‏شانلو،
 +
 +
ديرانلو، دير قانلو، رشوانلو،
 +
 +
روتكانلو، رودكانلو، زعفرانلو، زنگلانلو،
 +
 +
زنگنه، زورتانلو، زيدانلو، زيندانلو،
 +
 +
زينكانلو، سالان‏قوچ، سويدانلو، سيفكانلو،
 +
 +
سيل پسرانلو، سينانلو، سيوكانلو،
 +
 +
سيوه دانلو، شادكانلو، شاديلو،
 +
 +
شامالى، شاهركى، شرانلو، شهركانلو،
 +
 +
شه‏كانلو، شيخوانلو، شير زنلو،
 +
 +
صفاكانلو، صوفيانلو، عزلو، عمارلو،
 +
 +
غم هرانلو، قاچكانلو، قاسمانلو، قراباشلو،
 +
 +
قراچورلو، قراقاشو، قرامانلو، قليچانلو،
 +
 +
قويرانلو، قورچانلو، قورخانلو، كالتمانلو،
 +
 +
كاغاغلو، كالاجلو، كانى مشكان،
 +
 +
كاوانلو، كاهانلو، كپنيك‏لو، كردكانلو،
 +
 +
كرگه‏لو، كورانلو، كوركانلو، كوسه،
 +
 +
كوم‏كيلانلو، كيلانلو، كيوانلو، گريوانلو،
 +
 +
گنجلوكلاوند، گدوگانلو، گنج‏بيگلو، گوران،
 +
 +
گورانلو، گوگان، گوليانلو، گوه‏شانلو،
 +
 +
گيلانلو، ماميانلو، مايوانلو، مترانلو،
 +
 +
مردكانلو، مدلوانلو، ميابلو، ميلانلو،
 +
 +
ميانلو، مينالو، مژدگانلو، نامانلو،
 +
 +
ناوخلو، ورانلو، هيزولانلو، هيودانلو.
 +
 +
طايفه‏هاى عشايرى عرب خراسان عبارتند از:
 +
 +
عرب اسكندرى، عربهاى عرب‏خانه بيرجند،
 +
 +
عرب جذرى، عرب خزاعى، عرب خزيمه يا خزيمه علم،
 +
 +
عرب زنگويى، سادات حسينى، عرب مادرگز، سادات رضوى،
 +
 +
عرب دشتى، عرب سابرمان، عرب عضدى، سيدكلال،
 +
 +
عرب شيبانى، عرب شيخ تيمورى، عرب عادى، عرب ميش مست،
 +
 +
عرب نخورى، نقشبندى، نوربخشيه.
 +
 +
ـ طايفه‏هاى مختلف خراسان عبارتند از:
 +
 +
ارمنيان، اسماعيليان، آسوريان، بختيارى،
 +
 +
بَربَر، بلوچ، به آفريدى، بهلولى،
 +
 +
تاجيك، حيدرى، زردتشتى، زندولك،
 +
 +
سربداران، ملاسلطانى، سيستانى، لالويى،
 +
 +
على‏اللهى، فيوچ، قارنى، كليمى،
 +
 +
لك، ماروچاقى، هروى و يزدى.
  
 
{{منابع}}
 
{{منابع}}
 
[[رده:نژاد و تیره]]
 
[[رده:نژاد و تیره]]

نسخهٔ ‏۵ مهر ۱۳۹۱، ساعت ۱۶:۵۶

مورخين عقيده دارند مردم خراسان از نژاد پارتها هستند و پارتها از قوم داهه بودند كه در آغاز در كنار درياى آزُف كنونى نشيمن داشتند. داهه‏ها در روزگار اسكندر مقدونى در صحراهاى ميان آمودريا و سير دريا (رود سيحون) به ييلاق و قشلاق مى‏پرداختند.

از پايان سده چهارم پيش از ميلاد، پارتها از ديگر قبيله‏هاى داهه جدا شده به سوى مغرب و درياى خزر به راه افتادند و به خراسان رسيدند.

در مورد نژاد پارتها مدتها بين مورخين اختلاف نظر وجود داشت به طورى كه عده‏اى از مورخين مردم خراسان را از نژاد آريايى و عده‏اى از نژاد مغولى و چينى (گرائيت ايلى) و بعضى هم از اختلاط هر دو نژاد مى‏دانستند.

اما پس از مطالعات دقيق معلوم گرديد نژاد مردم خراسان فعلى آريايى است.

در رابطه با قوم‏ها و قبيله‏هاى موجود در خراسان مى‏توان به اين نتيجه رسيد كه تقريباً تمام گروه‏هاى قومى موجود در ايران در اين خطه نيز زندگى مى‏كنند.

از جمله تركمانهاى قبايل گوكلان و يموت كه در نواحى سرحدى شمال شرقى ساكن هستند و همچنين در قوچان، بجنورد و درگز، بيشتر قبايل كرد هستند.

مرز شمالى به ويژه ناحيه كلات نادرى محل سكونت تركان است كه در قسمت شمال خراسان پراكنده‏اند كه مركز آنان در دره جام است و در آنجا عده‏اى تيمورى و بلوچ نيز وجود دارند كه حتى از آن نقطه فراتر رفته و تا سرخس و داخل تركمنستان پراكنده هستند. در كاشمر، قاين، فردوس و طبس درگذشته افرادى از قبايل عرب وجود داشته‏اند.

يكى از دلايلى كه باعث ازدياد فوق‏العاد قبايل و طوايف در اين استان گرديده موقعيت خراسان مى‏باشد كه در مسير عبور مهاجران و مهاجمان بوده است.

در اين قسمت به نام ايلها و طايفه‏هايى كه در استان خراسان وجود دارد اشاره مى‏كنيم:

ـ ايلها و طايفه‏هاى ترك خراسان عبارتند از:

ابرلو، ابيوردلو، اتاميش، اجرلو،

احمدلو، ارشلو، ارغيانلو، ارلات جغتاى،

استاجلو، اشك آبادلو، انائولو، اوتان لو،

اوزبك، اوز دميرلو، ايده‏لو، ايگدرلو،

ايل اوغلى، ايمانلو، ايمرلو، باباخانلو،

بغايرى، بقمنجى، بلوى، بوباشى،

بهاذرلو، بيات، بيگ، پاپالو،

تاتار، تركهاى مهاجر آذربايجانى، يكه‏لو،

تيمورتاش، تيمورى، جانى قربانى، جغتايى،

جلاير، جمشيدى، جوان شير، چاووشلو،

چولايى، چوله، خضرلى، خلج،

خواجه‏لر، روتى، زنگانلو، ساروانلو،

سروبرلو، سونجلى، شاملو، شيرقلو،

شيخلر، على‏ايلى، قاجار، قارشى قوزى لو،

قراباشلو، قراچوخالو، قراخانلو، قراقويولى،

قراگوزلو، قرايى، قرقلوء، قزل‏باش،

قلزايى، قليچى، قورغلو، كوسه احمدلو،

كنگرلو، كهرلو، گرايلى، گندوزلو،

گوارسلو، گوگلان، ماداونلو، مورچلو،

ميهنه‏لو، نخورلى، هزاره.

ـ ايلها و طايفه‏هاى كرد خراسان عبارتند از:

آرلكانلو، اردلان، آلانكو، اميرانلو،

اولاشلوء، ايزانلو، باچوانلو، باچپانلو،

بادلانلو، بگى‏آرلو، بالكانلو، بدرانلو،

بريوافلو، بغانلو، بوانلو، بوربور،

بورزانلو، بوزانلو، بيچرانلو، پازوكى،

پايى، پهلوانلو، پيره ودانلو، ترسانلو،

توپاكانلو، تورانلو، توزانلو، تيتكانلو،

جابانلو، جلالان، جوزانلو، چاپانلو،

چخمانلو، چكنه‏لو، حمزه كانلو،

خاضيانلو، خدر، خسروانلو، خلانلو،

خورتاش، دوانلو، دودانلو، دوله‏شانلو،

ديرانلو، دير قانلو، رشوانلو،

روتكانلو، رودكانلو، زعفرانلو، زنگلانلو،

زنگنه، زورتانلو، زيدانلو، زيندانلو،

زينكانلو، سالان‏قوچ، سويدانلو، سيفكانلو،

سيل پسرانلو، سينانلو، سيوكانلو،

سيوه دانلو، شادكانلو، شاديلو،

شامالى، شاهركى، شرانلو، شهركانلو،

شه‏كانلو، شيخوانلو، شير زنلو،

صفاكانلو، صوفيانلو، عزلو، عمارلو،

غم هرانلو، قاچكانلو، قاسمانلو، قراباشلو،

قراچورلو، قراقاشو، قرامانلو، قليچانلو،

قويرانلو، قورچانلو، قورخانلو، كالتمانلو،

كاغاغلو، كالاجلو، كانى مشكان،

كاوانلو، كاهانلو، كپنيك‏لو، كردكانلو،

كرگه‏لو، كورانلو، كوركانلو، كوسه،

كوم‏كيلانلو، كيلانلو، كيوانلو، گريوانلو،

گنجلوكلاوند، گدوگانلو، گنج‏بيگلو، گوران،

گورانلو، گوگان، گوليانلو، گوه‏شانلو،

گيلانلو، ماميانلو، مايوانلو، مترانلو،

مردكانلو، مدلوانلو، ميابلو، ميلانلو،

ميانلو، مينالو، مژدگانلو، نامانلو،

ناوخلو، ورانلو، هيزولانلو، هيودانلو.

طايفه‏هاى عشايرى عرب خراسان عبارتند از:

عرب اسكندرى، عربهاى عرب‏خانه بيرجند،

عرب جذرى، عرب خزاعى، عرب خزيمه يا خزيمه علم،

عرب زنگويى، سادات حسينى، عرب مادرگز، سادات رضوى،

عرب دشتى، عرب سابرمان، عرب عضدى، سيدكلال،

عرب شيبانى، عرب شيخ تيمورى، عرب عادى، عرب ميش مست،

عرب نخورى، نقشبندى، نوربخشيه.

ـ طايفه‏هاى مختلف خراسان عبارتند از:

ارمنيان، اسماعيليان، آسوريان، بختيارى،

بَربَر، بلوچ، به آفريدى، بهلولى،

تاجيك، حيدرى، زردتشتى، زندولك،

سربداران، ملاسلطانى، سيستانى، لالويى،

على‏اللهى، فيوچ، قارنى، كليمى،

لك، ماروچاقى، هروى و يزدى.


منابع