پیشینه مذهبی استان کرمان

پيشينه مذهبى

آثار به دست آمده در منطقه شهداد كرمان گواه آن است كه مردم آن ديار با توجه به موقعيت زمان، خدايانى را پرستش مى‏كردند كه هر يك از آنان داراى مسئوليت‏هايى در سرنوشت بشر بوده‏اند. دست كم دو نوع از اين خدايان كه اتفاقا هر دو مؤنث بودند تاكنون شناسايى شده‏اند.

يكى از اين دو تن بانوبغ، الهه كشاورزى و فراوانى است كه احتمالاً همان «اينانا» بانوبغ نيكوكارى ايلاميان و سومريان است. نقش اين خدا بر روى يكى از مهرهاى استوانه‏اى به صورت بانويى نشان داده مى‏شود كه بر روى زمين نشسته و نه شاخه گندم ـ سنبله ـ از بدنش به صورت نه شعاع روييده است.

خداى ديگر بانو بغى است كه حامى حيوانات و نگهدارنده و زياد كننده آنان به شمار مى‏رود. نشانه اين خدا، شاخ يا كلاه شاخدارى است كه بر سردارد.

سومين خدايى كه از آن در اين مقام مى‏توان نام برد خداى باران است. نام وى هنوز مشخص نيست. اما نقش او بر روى صفحه فلزى در حاليكه كه گروهى از انسان‏ها و جانوران اهلى و وحشى از او طلب آب مى‏كنند، وجود دارد.

مسلما براى هر يك از اين خدايان، نيايشگاه‏هاى ويژه‏اى وجود داشته و ارباب مذهب نيز براى امور مذهبى در آن به كار مى‏پرداختند.

در دوران‏هاى بعد آيين مهرپرستى جايگزين پرستش خدايان متعدد شده است. قبرستان كشف شده در عباس آباد نوق عليا واقع در شهرستان رفسنجان نشانگر گسترش آيين مهرپرستى در اين استان است. قبرهاى اين گورستان همگى رو به خورشيد بوده و مربوط به دوران قبل از ظهور دين زرتشت در اين منطقه مى‏باشد.

پس از آيين مهرپرستى، آيين مزدايى ظهور كرد و بين پيروان اين دو مذهب اختلاف عقيده آشكار شد. اما آيين مزدايى نتوانست پيروان زيادى را به خود جلب كند. بنابر روايات ايرانى پس از آيين مزدايى و چند سده قبل از ميلاد مسيح در ايران پيامبرى ظهور كرد كه او را «زراتوشتر» مى‏گفتند لذا دين ملى ايرانيان پيش از اسلام متأثر از نام وى «زرتشتى» نام گرفت.

آيين زرتشت همانند ديگر اديان الهى، بر اساس يكتا پرستى پايه‏ريزى شده و يكى از مظاهر پر ارج معنوى ايران زمين است. اين آيين از روزگار مادها تا انقراض دولت ساسانى از اديان زنده ايرانيان به شمار مى‏رفته است.

و در كرمان اين آيين از رايج‏ترين و پايدارترين آيين‏ها، به شمار مى‏رفته است و حتى بعد از ظهور اسلام و فتح كرمان (در حدود سال 24 ه .ق) تا دوره حكومت عمر بن عبد العزيز (99ـ101 ه .ق)، در بسيارى از آتشكده‏هاى زرتشتيان كه به آن مجوسيه مى‏گفتند، آتش مقدس افروخته مى‏شد.

در سال 24 ه .ق كرمان به دستور عمر بن الخطاب فتح گرديد و يك نفر در كرمان باقى ماند تا كسانى كه به دين مبين اسلام مشرف مى‏شوند راهنمايى كند و شهادتين را به آنها ياد دهد. اما در اين زمان عده زيادى به دين اسلام نگرويدند. در برخى مناطق عده زيادى از مردم اين منطقه به دست اعراب مسلمان كشته شدند و غنايم زيادى به دست اعراب افتاد.

در سال 31، عبدالله بن عامر از سوى عثمان مأمور فتح كرمان و گرفتن جزيه عقب مانده شد. در اين سال مردم كرمان جزيه عقب مانده را پرداختند و عده زيادى نيز به دين اسلام شرف ياب شدند.

مسلمانان در كرمان در آغاز پذيرش اسلام پيرو مذهب اهل سنت بودند. با شكل‏گيرى مذاهب فقهى، مسلمانان كرمان پيرو مذهب حنفى و شافعى بودند و از خلفاء به بزرگى ياد مى‏نمودند.

شافعيان در دستگاه حكومت تركان خانم، جانشين قطب‏الدين، جايگاه ويژه‏اى داشتند. آنان داراى مدرسه علميه بوده‏اند و جلال‏الدين سمعانى، از علماء بزرگ مذهب شافعى در آن شهر داراى مقام قضاوت بوده است.

در زمان طاهريان مردم كرمان به مذهب شيعه روى آوردند. علويان و آل بويه نيز شيعه مذهب بودند و به تدريج مذهب تشيع در كرمان تقويت شد.

در زمان آل بويه مذهب شيعه در كرمان به رسميت شناخته شد.

در دوره حكومت ديلمان و آل‏بويه در كرمان، آنجا پناهگاه امنى براى متمايلان به تشيع و حتى اسماعيليان بوده است. اين آزادى براى شيعيان تا آنجا توسعه يافته بود كه در زمان حكومت معزالدوله، عضدالدوله و شرف‏الدوله، خطباء بر منابر، معاويه پسر ابوسفيان را لعن مى‏كردند.

بر اساس سرشمارى سال 1375، تعداد مسلمانان استان كرمان 1997934 نفر بوده‏اند كه 68/99 درصد جمعيت استان را به خود اختصاص داده‏اند. اين در حالى است كه 56/99 درصد جمعيت كل كشور مسلمان هستند. از اين لحاظ، مسلمانان استان كرمان در كل كشور مقام دهم را دارا مى‏باشند.

استان كرمان پس از تهران، يزد و خراسان، چهارمين مركز بزرگ زرتشتيان است. 07/0 درصد جمعيت استان كرمان زرتشتى مى‏باشند. 83/2 درصد اقليتهاى دينى استان كرمان مسيحى مى‏باشند. از لحاظ تعداد جمعيت مسيحى استان كرمان مقام دوازدهم را در سطح كشور داراست.

88/2 درصد اين اقليتهاى مذهبى استان كليمى بوده‏اند. 8/0 درصد كليميان كشور در اين استان ساكن بوده‏اند. از لحاظ تعداد جمعيت كليمى، اين استان مقام ششم را در سطح كشور داشته است. 05/55 درصد اقليتهاى مذهبى نيز داراى مذاهبى غير از مسيحى و كليمى و زرتشتى بوده‏اند.

اين امر بيانگر اين است كه كرمان مهد اديان است و از همه فرقه‏ها و مذاهب در آن يافت مى‏شود.

جدول 1ـ5ـ توزيع نسبى جمعيت بر حسب دين به تفكيك ساكن و غير ساكن

ديناستانساكنغيرساكن نقاط شهرىنقاط روستايى

جمع00/10000/10000/10000/100

مسلمان68/9958/9979/9982/99

زرتشتى07/010/004/001/0

مسيحى01/001/000/000/0

كليمى01/001/000/000/0

ساير و اظهار نشده24/031/016/017/0

مأخذ: مركز آمار ايران، سرشمارى عمومى نفوس و مسكن 1375، نتايج تفصيلى استان كرمان.