ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

ناهمواری‌های استان مازندران

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

ناهموارى‏ها

اين استان قسمت جنوبى آن كوهستانى و قسمت شمالى آن جلگه‏اى ساحلى مى‏باشد. شيب آن به طرف مشرق در دشت گرگان است كه به تدريج به ارتفاعات غربى خراسان منتهى مى‏گردد و به علت فراوانى نسبى آب و فرسايش كوه‏ها، آبرفتهاى ناشى از آن در دريا ته‏نشين شده و جلگه مازندران را تشكيل داده است.

1ـ ارتفاعات

رشته‏هاى متعدد سلسله جبال البرز كه در جنوب مازندران واقع است و به ديوارى بلند از غرب به شرق كشيده شده و شهرهاى اين استان را از مركز ايران جدا مى‏سازد.

مهمترين ارتفاعات آن عبارتند از:

1ـ چندين رشته فرعى از سلسله جبال البرز كه جهت آنها از جنوب به شمال و متمايل به غرب است در شهرستان سارى قرار دارد كه مرتفع‏ترين قلل آن قله كوه سفيد يا دله كوه، داراب كوه و كوه چنگى در جنوب دهستان چهاردانگه و نيز قله چلم كوه واقع بين دره زارم رود و گرماب رود مى‏باشد.

2ـ خط الرأس جبال البرز در 60 كيلومترى شهرستان تنكابن كه موازى با ساحل كشيده شده است. مرتفع‏ترين قله آن تخت سليمان به ارتفاع بيش از 4000 متر از سطح دريا مى‏باشد. اين قله در جنوب شرقى تنكابن واقع شده است. شعب متعدد ديگرى از سلسله اصلى جبال البرز نيز در اين شهرستان وجود دارد كه شيب آنها به سمت دريا بوده و به تدريج كه به دريا نزديكتر مى‏شود، جنگلهاى آن انبوه‏تر مى‏شود.

3ـ در شهرستان نوشهر نيز سه رشته كوه از سلسله جبال البرز كشيده است:

الف) رشته اول موازى با ساحل دريا و مرتفع‏ترين قلل آن قله شور و قله كلارآباد در جنوب صلاح‏الدين كلا قرار دارد. ب) رشته دوم تقريبا موازى با رشته اولى، ولى مرتفع‏تر از آن است. قلل مرتفع آن عبارتند از: شاه كوه، قرق كوه و سياه سنگ. ج) رشته سوم از دو رشته اول و دوم مرتفع‏تر و خط‏الرأس آن حد طبيعى بين مازندران و شهرستان تهران مى‏باشد. مرتفع‏ترين قله آن تخت سليمان در جنوب كلاردشت و كندوان قرار دارد.

2ـ جلگه‏ها

حاشيه باريك جنوبى درياى خزر كه بلافاصله بعد از دريا شروع مى‏شود و امتداد آن تا دامنه‏هاى شمالى البرز مى‏رسد، جلگه‏هاى ساحلى درياى خزر را تشكيل مى‏دهد. طول جلگه‏هاى ساحلى درياى خزر حدود 500 كيلومتر و عرض اين جلگه‏ها در طول خود از آستارا تا رود گرگان همواره متغيّر بوده، غالبا كمتر از 20 كيلومتر مى‏باشد، حتى در بعضى جاها دامنه‏هاى شمالى البرز تقريبا به آب درياى خزر متصل شده حاشيه باريك ساحلى را به حداقل مى‏رساند.

تنها در سه ناحيه است كه عرض آن وسعت يافته، دشتها و جلگه‏هاى نسبتا وسيعى مانند جلگه‏هاى گيلان، مازندران و دشت گرگان را تشكيل داده است.

جلگه‏هاى ساحلى درياى خزر عموما از رسوبات رودخانه‏ها بوجود آمده‏اند و عرض اين جلگه‏ها بستگى به طول رودخانه‏ها و رسوبات آن دارد، هر چه رودخانه‏ها طويلتر و رسوبات در حوضه‏هاى آبريز بيشتر باشد، جلگه‏هاى ساحلى عريض‏تر است، چنانچه در گيلان و مازندران عرض جلگه‏هاى ساحلى در حوضه‏هاى آبريزى رودهاى هراز و سفيدرود از 30 كيلومتر تجاوز مى‏كند و در گرگان بر اثر جريان رودهاى بزرگ اترك و گرگان و قره‏سو دشت پهناور گرگان بوجود آمده است.

سواحل مازندران از دو قسمت كم‏عرض يكى در شرق و ديگرى در غرب و يك قسمت عريض ميانى تشكيل شده است.

قسمت كم‏عرض شرقى آن به عرض حدود 5 كيلومتر در مجاورت خليج گرگان و بخش كم عرض غربى ساحل باريكى است به عرض 6 كيلومتر، كه متصل به جلگه‏هاى پست گيلان مى‏باشد.

قسمت عريض مازندران همان جلگه ميانى و اصلى آن است كه عرض آن بيشتر از دو قسمت ديگر است (20 تا 30 كيلومتر) و وسعت آن با 3000 كيلومتر مربع كمى كمتر از گيلان مى‏باشد.

در جلگه‏هاى ميانى مازندران رودهاى نسبتا معتبر به نام هراز، بابل، تالار و تجن جريان دارند كه هر يك با به جا گذاشتن رسوبات در اين جلگه‏ها موجب حاصلخيزى زمين گشته و آب آنها جهت مشروب ساختن اراضى مورد استفاده قرار مى‏گيرد.

در بخش كم عرض غربى، جلگه حاصلخيز تنكابن قرار دارد كه تنوع در كار كشاورزى آن به چشم مى‏خورد.

به طور كلى در ايجاد و ميزان گسترش جلگه مازندران عوامل گوناگونى نظير: ميزان آب رودها، وسعت حوضه رودها، مقاومت سنگها، عمق دريا، اختلاف زياد بين سطح پايه و ارتفاعات شمالى البرز دخالت دارند.



منابع