ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

فرق مذهبی استان گلستان

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

ویرایش در تاریخ ‏۲۲ فروردین ۱۳۹۱، ساعت ۱۴:۳۶ توسط 192.168.110.133 (بحث)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به: ناوبری, جستجو

شيعيان استان گلستان دوازده امامى هستند و از ساير فرق شيعه در استان به ندرت ممكن است يافت شود. از فرق اهل سنت مذهب حنفى اكثريت مطلق دارد. تركمن‏هاى اهل تسنن «حنفى» و پيرو (ابو حنيفه نعمان بن ثابت) مى‏باشند.

بلوچ‏هاى مهاجر كه از استان سيستان و بلوچستان به استان گلستان مهاجرت كرده‏اند نيز پيرو مذهب حنفى مى‏باشند. در شهرهاى بندر تركمن، آق قلا، گميشان، گنبد و مراوه تپه اكثريت با اهل سنت تركمن و بعضى شهرهاى ديگر نيز جمعيت قابل توجهى از تركمنهاى اهل سنت زندگى مى‏كنند. بلوچ‏هاى اهل سنت در روستاها و شهرهاى مختلف پراكنده‏اند و جمعيت اندكى را تشكيل مى‏دهند.

پيشينه مذهبى تركمن‏ها

از آنجا كه تركمانان جمعيت قابل توجهى از مردم استان را تشكيل مى‏دهند به پيشينه مذهبى آنان پرداخته مى‏شود. در اينجا نخست به مذهب آنها در پيش از اسلام و سپس در دوره اسلامى پرداخته مى‏شود.

1ـ پيش از اسلام

تركمن‏ها چون ساير گروه‏هاى ساكن در آسياى ميانه پيرو آئين (شامانيسم) بودند. شامانيسم آئينى است كه در آن نوعى تصورات مبهم درباره خداى آسمان يعنى «تنگرى» وجود دارد. گذشته از آن، الهه «اتوگن» نيز كه الهه زمين و منبع فراوانى است مورد توجه قرار دارد. اين خدايان همراه با خدايان خورشيد و ماه، نيروهاى طبيعى، كوه‏ها، رودهاى مقدس، ارواح سران و ديگر ارواح مورد پرستش قرار مى‏گرفتند. نوعى پرستش آتش نيز در اين آيين ديده شده است. تمام وظايف مذهبى ايشان به وسيله «شامان» يا روحانى آئين شامانيسم در شب و در مقابل آتش انجام مى‏گرفت.

ابن فضلان كه در قرن دهم ميلادى به عنوان نماينده خليفه از سراسر آسياى ميانه گذشته است، مى‏نويسد:

«غزها (تركمن‏ها) داراى زندگى كوچى بوده و تمام زندگى خود را در رنج و سختى مى‏گذرانند. آنها از گمراهانند و به خداى يگانه اعتقاد ندارند».

2ـ بعد از اسلام

تركمن‏ها در نيمه دوم قرن شانزدهم ميلادى (قرن نهم و دهم ه .ق) به تدريج به دين مبين اسلام گرويدند.

تركمن‏هاى سلجوقى نخستين گروه تركمن بودند كه اسلام آورند. زمينه اسلام آوردن تركمانان را در يكجا نشينى و ترك كوچ نشينى دانسته‏اند.

تركمن‏ها اهل تسنن «حنفى» و پيرو طريقه امام اعظم (ابو حنيفه نعمان ابن ثابت) مى‏باشند و چون تصوف در ميان تركمن‏ها خصوصا (طايفه گوكلان) داراى اهميت ويژه‏اى است ما به اختصار به سير تاريخى يكى از فرقه‏هاى مهم تصوف (فرقه نقشبنديه) اشاره مى‏كنيم:

طريقت نقشبندى (نقشبنديه)

مؤسس طريقه نقشبنديه خواجه بهاء الدين محمد بن محمد بن محمد شاه نقشبند اويسى مى‏باشد. او را در علوم الهى داراى مقامى شامخ و پايگاهى بلند دانسته‏اند و نيز رئيس دينى و پيشواى روحانى به شمار مى‏رفته است. آثارش بعد از او به قلم يكى از خلفايش به نام «شيخ صلاح ابن مبارك» تحت عنوان «مقامات سيدنا» در سال 893 ه .ق گردآورى شد و اين مجموعه اساس كتاب «رشحات عين الحياة» در همان سال قرار گرفت.

شيخ بهاء الدين در سال 717 ه .ق در قريه كوشك عارفين واقع در نزديكى بخارا متولد شد. وى در سال 791 ه .ق وفات كرد و آرامگاهش در «باوه دين» در نزديكى بخارا زيارتگاه مردم است. بخارائيان او را بهاء الدين بلا گردان مى‏نامند. از جمله آثار او دليل عاشقين، تحفه الطالبين و هدية السالكين است.

نقشبنديه به سماع اعتقاد ندارند و جنبه نمايش مانند قادريه ندارند و براى اقطاب ولايت كليه قائلند. شعار اين مكتب يازده جمله مى‏باشد كه سه جمله از خواجه بهاء الدين و هشت جمله ديگر از عبدالخالق عجدوانى است.

خواجه عبدالخالق عجدوانى از مشايخ نامى ماوراء النهر و سلسله خواجگان منسوب به اوست. وى در بيست و دو سالگى به هنگام اقامت خواجه يوسف همدانى (440ـ535 ه .ق) در بخارا از وى طريقت مى‏گيرد.

نورالدين عبدالرحمن جامى نيز به متصوفه نقشبنديه انتساب داشته است.

اصول عقايد نقشبنديه كه آن را «طريقه خواجگان» نيز مى‏گويند عبارت است از: هوش در دم، نظر بر قدم، سفر در وطن، خلوت در انجمن، ياد كرد، بازگشت، نگاهداشت، يادداشت و غير از اين همه پنداشت.

هوش در دم: حضور و دورى از غفلت هميشگى،

نظر بر قدم: حفظ چشم و مهار آن،

سفر در وطن: سفر در طبيعت بشرى،

خلوت در انجمن: به ظاهر با خلق بودن و به باطن با خدا بودن،

بازگشت: اخلاص در ذكر خدا،

نگاهداشت: مراقبت خاطر و جلوگيرى از تشتت خواطر و

يادداشت: حضور بى‏غيبت است.


منابع