ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

عزاداری‌های استان کردستان

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

ویرایش در تاریخ ‏۲۹ مهر ۱۳۹۱، ساعت ۱۵:۴۱ توسط Kabir (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به: ناوبری, جستجو

عزادارى ماه محرم

در سنندج عزادارى عمومى در ماه محرم به وسيله خانواده‏هاى شيعى مذهب برگزار مى‏گردد و سنندجى‏هاى شافعى مذهب نيز در مجالس آنان شركت مى‏كنند. شيعيان در ماه محرم اقدام به برپاى مجالس روضه خوانى و سينه زنى به خصوص در شبهاى تاسوعا و عاشورا و شام غريبان مى‏كنند.

خانواده‏هاى بزرگ شيعى، در اين ماه مراسم عزادارى و روضه‏خوانى ترتيب داده و علم و كتل و شمعدان‏هايى تدارك مى‏بينند. از وعاظ براى سخنرانى دعوت مى‏كنند.

از اول ماه محرم تا دهم محرم، شب‏ها مجالس مملو از جمعيت مى‏شود. سنى‏ها براى تماشا به اين مجالس مى‏روند. در شب تاسوعا عزادارى گرمتر مى‏شود و علم و كتل و شمعدان‏ها بيرون آورده مى‏شود و وارد خيابان‏هاى شهر مى‏شوند. صدها علم و كتل و دست‏هاى سينه‏زنى به حركت در مى‏آيند و پس از گردش در شهر به اقامتگاه اوليه خود باز مى‏گردند.

در روز عاشورا مراسم از صبح شروع مى‏شود. در منازلى كه روضه خوانى بر پا بوده سينه‏زنى و زنجيرزنى به اوج خود مى‏رسد و حدود ساعت 10 صبح دسته‏هاى عزادار و سينه زن در خيابان‏ها به حركت در مى‏آيند.

در اين روز بازار شهر تعطيل مى‏شود و سنى‏ها هم براى تماشاى عزاداران به خيابان‏ها مى‏آيند. در ساعت يك بعدازظهر دسته‏ها و هيئت‏هاى عزادار به منازلشان باز مى‏گردند. بعدازظهر فقط بازار روضه خوانى و نوحه گرى برپاست و چون شب فرا مى‏رسد مراسم شام غريبان را انجام مى‏دهند پس از تاسوعا و عاشورا نيز بعضى خانواده‏ها يك تا سه روز مجلس روضه خوانى ترتيب مى‏دهند.

اهل سنت نيز نذر امام حسين عليه‏السلام و حضرت عباس عليه‏السلام مى‏كنند. چون ماه محرم فرا مى‏رسد اغلب پسران، كه با نذر امام حسين عليه‏السلام و حضرت عباس عليه‏السلام بدنيا آمده‏اند بازوبندهاى پارچه‏اى مى‏بندند و در شب عاشورا به فروش شمع مشغول مى‏شوند.

زنها در عصر روز تاسوعا چادر به سر كرده و پسران نذرى را به امامزاده مى‏برند و شمع روشن مى‏كنند.

در شب و صبح قتل، امامزاده مملو از زن مى‏شود و امامزاده غرق در شمع مى‏گردد. پس از اينكه زنها به منزل بر مى‏گردند. حلوا درست مى‏كنند و در بين همسايه‏ها و اقوام تقسيم مى‏كنند و سپس در مراسم روضه خوانى كه اهل تشييع بر پا مى‏كنند شركت مى‏كنند.

در روز قتل (روز عاشورا در سنندج به روز قتل مشهور است) كسب و كار و درآمد را حرام مى‏دانند.

در شب قتل مردم بر سر خاك اموات مى‏روند و بعدازظهر عاشورا بر سر خاك جوانان مى‏روند و گورستانها شهر شلوغ مى‏شود. در عصر روز عاشورا مراسم عزادارى در سنندج پايان مى‏يابد.

مجالس ترحيم

استان كردستان به علت وسعت جغرافيايى و تنوع فرهنگ‏ها و عقايد مراسم ترحيم متوفى در شهرستان‏هاى مختلف، به شيوه متنوع و مختلفى برگزار مى‏شود كه به برخى از اين مراسم پرداخته مى‏شود. هنگامى كه فردى در آستانه مرگ قرار گيرد، پاهاى او را رو به قبله مى‏كنند و سعى مى‏كنند كه محيط آرامى را براى محتضر آماده كنند.

در منطقه بيجار شربتى از آب قند را مرتب در حلق او مى‏ريزند و در كنارش سوره ياسين مى‏خوانند و افراد فاميل دور تا دور او جمع مى‏شوند. اگر جان دادن بيمار سخت باشد، يك جلد مفاتيح الجنان در زير بالش زير سر او قرار مى‏دهند. به محض جان دادن محتضر، شيون و زارى اطرافيان شروع مى‏شود.

بعد از فوت فرد در منطقه بيجار چشم و دهان او را مى‏بندند و انگشت‏هاى شست پاهايش را نيز به هم مى‏بندند و جنازه جهت غسل و كفن كردن آماده مى‏شود. براى غسل دادن ميت، در صورت وجود داشتن غسالخانه، جنازه را به غسالخانه مى‏برند و در غير اين صورت در خانه ميت غسل داده مى‏شود.

در منطقه گرميان اگر مرده دختر جوان يا تازه ازدواج كرده باشد، دست و پايش را حنا گرفته و لباس عروسى به تنش مى‏كنند و با همان لباسها او را به خاك مى‏سپارند.

در اين استان قبل از شستن مرده كفن را آماده مى‏كنند و براى اين باورند كه نبايد كفن با قيچى بريده شود. در اين منطقه اگر مرده در همان روز به خاك سپرده نشود، به روى سينه‏اش سنگ و آئينه‏اى مى‏گذارند و روى آئينه را به سمت چهره او مى‏گيرند. اما در منطقه گرميان اگر كسى در شب بميرد تا صبح بر بالينش قرآن مى‏خوانند و چاقويى روى سينه‏اش مى‏گذارند تا «گور گوش» يا «گورنه سار» نشود.

در بيجار پس از مراسم تدفين، شركت كنندگان به در خانه صاحب عزا مى‏روند و بعد از خواندن فاتحه به محل برگزارى مراسم مجلس ترحيم مى‏روند.

در روز اول غذاى صاحب عزا به وسيله همسايگان و نزديكان تهيه مى‏گردد. در انتهاى مجلس ترحيم پس از مراسم ختم قرآن مجلس خصوصى در منزل متوفى تشكيل مى‏شود.

در اين مجلس براى يادآورى خاطرات متوفى لباس‏هاى او را در وسط اتاق پهن كرده و گريه و زارى مى‏كنند و در وصف نيكى‏هاى او مرثيه سرايى مى‏كنند.

در بيجار شب اول قبر را «شوقريو» يا شب غربت مى‏گويند. در اين شب حلوا درست كرده و به سر قبر مى‏برند. خواندن نماز شب اول قبر نيز جزء مراسم اين شب مى‏باشد.

صبح روز دوم قبل از طلوع آفتاب وابستگان نزديك اعم از زن و مرد در قبرستان حاضر مى‏شوند.

روز سوم يا «روز تراش» هنگام تراشيدن ريش و مو مى‏باشد و مجلس خصوصى نيز برگزار مى‏شود.

مجالس ترحيم بعدى در شبهاى جمعه اول، دوم و سوم برگزار مى‏گردد و تا شب چهلم ديگر مراسمى وجود ندارد.

نحوه از عزا در آمدن عزاداران به اين ترتيب است كه در روز چهلم هنگام برگزارى مراسم هر يك از نزديكان به فرا خور مقدارى حنا، پارچه يا پيراهن همراه آورده تا به اصطلاح عزا را بشكنند و لباس سياه خانواده را عوض كنند.

در روزهاى بعد از چهلم زنان فاميل آرايشگرى را با خود به خانه صاحبان عزا مى‏برند و آنان را وادار به اصلاح مى‏نمايند.

در اولين عيد كه به آن «نو عيد» مى‏گويند همسايه‏ها و نزديكان در خانه صاحب عزا جمع شده و بر بام خانه آنها آتش روشن مى‏كنند و از آنها مى‏خواهند مراسم مخصوص شب عيد را به جا آورند. در روز عيد نيز مجلس ترحيم در خانه صاحب عزا برگزار مى‏شود. اين مجلس به عنوان ختم عزادارى است.

در مناطق ديگر مانند سنندج پس از غسل و كفن ميت او را داخل تابوت گذاشته و تابوت را به سوى مسجد روانه مى‏كنند.

در اين هنگام فقط مردها همراه تابوت مى‏آيند و زنها در خانه باقى مى‏مانند. در مسجد نيز از مردم با گلاب و چاى پذيرايى مى‏كنند.

در مسجد مراسم اسقا به عمل مى‏آورند. اسقا عبارت است از پولى كه از مال ميت يا فرزندان بابت كفاره گناهان، نماز و روزه فرد متوفى طى مراسم خاصى به حداقل 10 مسكين داده مى‏شود.

در اين مراسم قاريان به تلاوت قرآن مى‏پردازند و در اين هنگام با خبر آماده شدن قبر، مردم تابوت را بر دوش گرفته و به گورستان حمل مى‏كنند پس از اينكه جنازه را داخل قبر گذاشتند و سنگ‏هاى لحد را گذاشتند روى آن خاك مى‏ريزند وقتى كه نصف گور پُر شد ملا (ماموستا) بر لب گور نشسته و تلقين (قسمتى از سوره بقره و آية الكرسى) را مى‏خواند و سپس به خانه‏هايشان مى‏روند. اما خانم‏ها به مدت هفت تا پانزده روز به خانه صاحب عزا مى‏روند و به آنها تسليت مى‏گويند.

در هنگام عصر مردها براى فاتحه خوانى به مسجد مى‏روند در ضمن قرائت فاتحه به بازماندگان تسليت مى‏گويند و پس ازاقامه نماز عصر به سرخاك مرحوم مى‏روند وبر مزار آن مرحوم فاتحه مى‏خوانند.

روز دوم و سوم نيز به همين ترتيب مراسم برگزار مى‏شود. در شب سوم كه مراسم مردانه خاتمه مى‏يابد، آغاز مراسم زنانه است.

خانم‏ها در شب سوم در خانه ميت جمع شده و فرش و پارچه قرمز و ميوه‏هايى مانند سيب و پرتقال و عكس و گل و گلاب پاش را به قبرستان مى‏برند و در كنار قبر قرار داده و خانم‏ها با چادرهاى سياه به حركت در مى‏آيند و به گورستان مى‏روند.

مردها در اين روز براى آخرين بار به گورستان مى‏روند و در هنگام غروب گورستان را ترك مى‏كنند.

يكى ديگر از مراسم عزادارى اين است كه در اطاق متوفى تا سه شب چراغ را تا روز روشن نگاه مى‏دارند.

اگر مرده در منزل شسته شود چراغى در محل شستن مرده مى‏گذارند.

از ديگر مراسم عزادارى بزرگان، دادن غذا به مردم و قاريان قرآن و گدايان و مساكين است كه تا 3 شبانه روز ادامه دارد.

اين مراسم فقط در سنندج رواج دارد. در ديگر جاهاى استان تمام مخارج مهمانى و فاتحه خوانى بوسيله مردم و هم محلى‏ها و فاميل تأمين مى‏شود. اما در سنندج اين مخارج به عهده بزرگتر خانواده متوفى است.

از ديگر مراسم عزادارى كه اختصاص به اشراف و ثروتمندان دارد اين است كه بر سر قبر متوفى چادرى مى‏زنند و قاريان قرآن بر سر قبر او به تلاوت قرآن مشغول مى‏شوند تا شب جمعه فرا برسد. اگر فردى روز شنبه فوت مى‏كرد مى‏بايست تا شب سه شنبه بر گور او قرآن بخوانند.

در سنندج مراسم چهلم و سالگرد معمول است اما در بانه شب هفت، چهلم و سالگرد وجود ندارد. لباس سيا هم نمى‏پوشند.

در سنندج اگر كسى داراى چند فرزند اولاد باشد به تعداد فرزندانش از روز چهلم كاسته مى‏شود (مثلاً اگر كسى داراى پنج فرزند باشد در روز سى و پنجم، مراسم چهلم را برگزار مى‏كنند) مراسم چهلم (چله) در منزل متوفى بر پا مى‏شود و از مدعوین با ناهار يا شام پذيرايى مى‏شود. مراسم سال نيز به همين ترتيب برگزار مى‏شود.

هر شب سه شنبه جمعى به سر خاك كسانى كه تازه فوت كرده‏اند مى‏روند. در شب عيد فطر و عيد قربان و شب قتل (عاشورا) و روز عاشورا و شب عيد نوروز بر سر قبر متوفى مى‏روند و بر مزار او فرش انداخته و سيب و پرتغال، و گلاب و سمنو و ديگر خوردنى را بر روى قبر مى‏گذارند و به مرثيه سرايى مى‏پردازند.

در نخستين عيد بعد از مرگ متوفى، صاحبان عزا، مجلس عزا ترتيب مى‏دهند و مردم به خانه آنها مى‏روند و ضمن قرائت فاتحه به آنها تسليت مى‏گويند.


منابع