ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

عزاداری‌های استان آذربایجان شرقی

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

پرش به: ناوبری, جستجو

عزاداری محرم

مردم تبريز نيز مانند اهالى ساير نقاط آذربايجان به تعزيه دارى حضرت امام حسين عليه‏السلام اهميت فوق العاده‏اى مى‏دهند و تقريبا همه ساله مجالس روضه خوانى در مساجد و تكايا و خانه‏هايشان برپاست.

روضه را به تركى آذرى و اشعار مذهبى را كه غالبا نوحه و مرثيه است از كتاب كليات دخيل مى‏خوانند.

در روزهاى اول تا دهم محرم بزرگان هر محله از ساعت هشت بعدازظهر تا نيمه شب به عزادارى مشغول مى‏شوند.

معمولاً چند روز مانده به محرم دسته‏هاى كوچك و بزرگى به نام «شاخْسِىْ و واخسِىْ» (كه در اصل شاه حسين و واى حسين است و به جهت آسانى تلفظ به اين صورت گفته مى‏شود) از محله‏هاى مختلف شهر به راه مى‏افتند.

اين گروه‏ها در حالى كه با دست چپ شانه همديگر را گرفته و در دست ديگر چوبى كوتاه دارند، پايشان را به زمين مى‏كوبند و با گفتن: يا حسين، واى حسين، تشنه عباس، يا على، حيدر حيدر حيدر و ... با آهنگ و حركات ويژه‏اى به اجراى اين مراسم مى‏پردازند و به اين ترتيب از نزديك شدن ايام محرم و ماه عزاى حسينى خبر مى‏دهند.

اين برنامه غالبا بعد از نماز مغرب و عشا شروع مى‏شود و تا پاسى از شب ادامه دارد و از ريش سفيدان محل گرفته تا كودكان و نوجوانان در آن شركت مى‏كنند.

در اين حال چهره شهرها تماما دگرگون شده و سرتاسر سياه‏پوش مى‏شود و هيأتهاى عزادارى، حسينيه‏ها و تكيه‏ها نيز آماده مراسم ويژه خود مى‏شوند و تا پاسى از شب به عزادارى و سينه‏زنى مى‏پردازند.

از روز سوم ماه محرم هيأتهاى سينه‏زنى و زنجيرزنى در كوچه‏ها، خيابانها، بازارها و ميادين حضور پيدا كرده و به سوگوارى مى‏پردازند.

لازم به ذكر است كه دسته‏هاى سينه‏زن محله‏ها، هر شب در محله‏اى ديگر ميهمان هستند و وقتى به آن محله وارد مى‏شوند، در مقابل آنان گاو و گوسفند قربانى كرده و اسپند دود مى‏كنند.

روزهاى تاسوعا و عاشورا شدت و اوج عزادارى است. مراسم شبيه خوانى در صبح عاشورا و شمع گذارى در شام غريبان يكى ديگر از سوگوارى‏هاى اين ايام است.

بعدازظهر عاشورا بيشتر خانه‏ها حلوا خير مى‏كنند و شله زرد و آش كشك و پلو مى‏پزند. دسته‏هاى سينه زنى كه به بازار وارد مى‏شوند، به تيمچه مظفريه كه از سراهاى معروف و زيباى بازار است مى‏روند و در مجلس روضه خوانى و عزادارى شركت مى‏كنند.

مراسم شاخسى، تعزيه دارى، شمع گذارى و شبيه خوانى، از جمله عزادارى‏هاى سنتى اين منطقه است كه نقش به سزايى در زنده نگه‏داشتن پيام نهضت عاشورا دارند، حتى بهترين وسيله ارتباط عامه مردم و به خصوص نوجوانان و كودكان با اين حماسه هميشه جاويد تاريخ به شمار مى‏آيند.

مجالس ترحيم

مراسم سوگوارى هر كس، در بالاى سر او و يا در خانه‏اش و يا به هنگام دفن در گورستان اجرا مى‏گردد و شعرهايى كه در اين مراسم خوانده مى‏شود «آغى» نام دارد. در اين شعرها مرده را تعريف مى‏كنند و نقايص و معايب او را به فراموشى مى‏سپارند.

زنان همسايه براى كمك به صاحب عزا به منزل او مى‏روند و در طبخ حلوا و نظافت خانه و تهيه غذا به وى كمك مى‏كنند.

مردان همسايه جهت حفر قبر به قبرستان مى‏روند و مرده را در منزل يا غسالخانه شسته و كفن مى‏پوشانند. بعد از اين مراسم، مرده را داخل تابوت گذاشته پارچه‏اى بر روى آن مى‏كشند كه صطلاحا «پالاز» مى‏گويند.

روحانى محل همراه تشيع كنندگان، نماز ميت را برگزار مى‏كند، سپس به سوى قبرستان كه مى دورتر از شهر [يا روستا] است، برده و با گفتن لا اله الاّ اللّه تشيع و دفن مى‏كنند.

در برخى مناطق نيز رسم است كه بعد از غسل و كفن جنازه را در تابوت مى‏گذارند و روى آنرا ا طاقه شال مى‏پوشانند و بعد به مسجد يا منزل متوفى مى‏برند. بعد از نماز ميت تابوت را به وش گرفته به سوى قبرستان رهسپار مى‏شوند. در هنگام حمل جنازه، شخصى كه او را «معرف» ى‏گويند، پيشاپيش جنازه حركت كرده و شعار «لا اله الا الله» را با عبارات عربى ديگر كه حاكى از حدانيت خدا و نبوّت حضرت محمد صلى‏الله‏عليه‏و‏آله و ولايت على عليه‏السلام و اولادش است با صداى بلند ى‏خواند و تشييع كنندگان نيز تكرار مى‏كنند.

جنازه را معمولاً فرزند ارشد يا نزديكترين شخص از كسان در قبر مى‏گذارد و اگر متوفى زن باشد به وسيله فرزند يا برادر و يا يكى از محارم در قبر گذارده مى‏شود. پس از مراسم خاك سپارى صاحبان عزا در خانه مى‏نشينند و مردم دسته دسته براى تسليت مى‏آيند. مجلس ختم رسمى فرداى دفن در مسجد تشكيل مى‏شود.

اين مجلس صبح زود قبل از طلوع آفتاب منعقد مى‏شود و كسانى كه براى تسليت مى‏آيند، جزواتى از قرآن مجيد را خوانده و در آخر مجلس با چاى و كلوچه پذيرايى مى‏شوند.

پس از مجلس مذكور مجلس ديگرى تشكيل مى‏شود و در پايان مجلس با اجازه ريش سفيدان فاميل، دكمه‏هاى يخه پيراهن صاحب عزا را كه از روز درگذشت متوفى به علامت مصيبت ديدگى باز مانده، مى‏بندند.

سپس روحانى دعوت شده ضمن ايراد سخنرانى به بازماندگان تسليت مى‏گويد و از سوى بازماندگان از همدردى مردم سپاسگزارى مى‏كند و مجلس به پايان مى‏رسد.

در پنج‏شنبه اول وفات و روز هفتم آن، كسان و دوستان متوفى سر قبر رفته و بعد از عزادارى مختصر با حلوا، خرما و ميوه از مردم پذيرايى مى‏كنند.

روز چهلم و سالگرد نيز چنين مراسمى بر سر قبر برپا مى‏شود.


منابع