شعرا و ادیبان استان کرمانشاه
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
ميرزا احمد الهامى
ميرزا احمد الهامى فرزند آقا رستم در سال 1250 ه .ق در كرمانشاه متولد شد. نياكانش روحانى و مروج شريعت بودند. پدرش ساكن تويسركان بوده سپس به كرمانشاه آمد و در اين شهر اقامت گزيد.
ميرزا احمد در خواب جمال حضرت سيدالشهداء عليهالسلام را ديد و به وى الهام شد كه مصائب وارده ائمه اطهار عليهالسلام را منظوم سازد و از آن پس به الهامى متخلص گرديد. از ايشان قريب به 30 هزار بيت شامل غزل و قصيده باقى است كه تا كنون نسبت به چاپ آنها اقدام نشده است.
دكتر عبدالحسين الهامى
دكتر عبدالحسين الهامى فرزند ميرزا احمد الهامى در سال 1260 ه .ش در كرمانشاه متولد شد. تحصيلات ابتدايى را در كرمانشاه به پايان رسانيد. سپس به تهران رفت و در مدرسه دارالفنون به تحصيل علم طب پرداخت و موفق به اخذ ديپلم پزشكى شد. الهامى داراى بيست و پنج هزار بيت شعر شامل غزلهاى عشقى، عرفانى و قصايد مديحه ائمه اطهار عليهمالسلام است.
وى در پانزده آذر 1348 ه .ش در 88 سالگى درگذشت.
حسن باقرپور
حسن باقرپور فرزند ملك محمد در سال 1293 ه .ش در كرمانشاه متولد شد. باقرپور داراى طبعى موزون بود و بيش از پنج هزار بيت شعر از او باقى مانده است.
او در 5 آذر 1329 ه .ش وفات يافت.
عبدالمجيد بختيارى
عبدالمجيد بختيارى متخلص به مجيد در سال 1323 ه .ش در كرمانشاه متولد شد. ايشان در فاصله سالهاى 1342 تا 1343 ه .ش از اعضاى فعال انجمن ادبى سخن كرمانشاه بود و به شعر و ادب علاقه داشت و از طبعى روان و بيانى شيرين برخوردار است.
ميرزا عبدالقادر پاوهاى
ميرزا عبدالقادر متخلص به قادر در سال 1266 ه .ق در پاوه متولد شد و در سال 1328 ه .ق در 62 سالگى در شهر كرمانشاه درگذشت.
وى از شاعران بلندآوازه به شمار مىرفت. اخوان ثالث در مقالهاى كه از وى بر جاى مانده وى را از سخنوران بليغ و داراى ذوق و انديشه نغز دانسته است.
حاجى نعمتالله جيحونآبادى
حاجى نعمتالله جيحون آبادى مكرى فرزند ميرزا بهرام كه در شعر به مجرم تخلص مىكرد، در سال 1288 ه .ق در روستاى جيحونآباد دينور كرمانشاه متولد شد. وى يكى از رهبران فرقه اهل حق و سرسپرده خاندان شاه حياس، از اهالى مُكرى است. مجرم در سال 1338 ه .ق ديده از جهان فروبست.
مير محمد صالح حسنى نعمت اللهى
مير محمد صالح حسنى نعمت اللهى ملقب به حيرانعلى شاه در سال 1213 ه .ش در ماهىدشت كرمانشاه متولد شد و در 1284 ه .ش در كرمانشاه درگذشت و در جوار آرامگاه ميرزا محمد تقى، ملقب به مظفرعلى شاه مدفون گرديد.
على محمد خزاعى
على محمد خزاعى، فرزند نورالله در سال 1282 ه .ش در روستاى چقابالا متولد شد. خزاعى با كهولت سن خط زيبايى داشت و با حافظهاى قوى، شعر منسجم مىسرود و به فنون موسيقى و دستگاههاى اصيل ايرانى شناخت و تسلط داشت.
محمدعلى ميرزا دولتشاه
محمدعلى ميرزا دولتشاه فرزند فتحعلى شاه قاجار متخلص به دولت، در سال 1203 ه .ق متولد شد. وى در تدبير و فضل معروف بود و در 26 صفرالمظفر 1237 ه .ق در پاطاق واقع در 128 كيلومترى كرمانشاه به رحمت ايزدى پيوست.
پيرمرادبيك زنگنه
پيرمرادبيك زنگنه كه در شعر مشفق تخلص مىكرد از ايل زنگنه كرمانشاهان بود. در جوانى به خدمت زنديه اشتغال داشت و در پيرى مربى فرزندان بعضى از امراى فارس بود. او مردى فقير، معقول و مؤدب بوده است. مشفق از شعراى اواخر سده دوازده و اوايل سده سيزده ه .ق در كرمانشاه بوده است.
حسين قلى خان سلطانى
حسين قلى خان سلطانى در سال 1213 ه .ش در كرمانشاه متولد شد. سلطانى شاگرد حاج ملامحمد بيدل بود و بعدها از شاعران بزرگ عصر خود شد. وى در سال 1307 ه .ق وفات يافت.
استاد سيد طاهر سيد زاده هاشمى
استاد سيد طاهر سيد زاده هاشمى در سال 1332 ه .ق در دولتآباد روانسر متولد شد و پس از يك عمر تلاش در دوم تيرماه 1370 ه .ش به رحمت ايزدى پيوست. سيد داراى ديوانى مشتمل بر پانزده هزار بيت شعر مىباشد.
محمد مهدى صباح
محمد مهدى صباح، فرزند عبد الرسول در سال 1262 ه .ش در كرمانشاه متولد شد. از اسفند 1299 ه .ش تا آخر سال 1306 به انتشار روزنامه صباح و تأسيس قرائت خانه صباح همت گماشت. صباح از شعراى قصيده سراى كرمانشاه به شمار مىرفت و در شعر به «ناطق» تخلص مىكرد.
غيرت كرمانشاهى
سيد عبدالكريم غيرت متخلص به غيرت در سال 1257 ه .ش در همدان متولد گرديد و سپس همراه پدرش به كرمانشاه عزيمت نمود. وى در كرمانشاه در مكتب ملاعلى كزازى پرورش يافت و در جريان نهضت مشروطيت در سران مشروطهخان بود. اشعار وى از ايام جوانى در مجلات محلى چاپ مىشد. غيرت در سال 1308 منظومه خشخاشيه و در سالهاى بعد مجنون نامه را در بمبئى به چاپ رساند و در سال 1327 ه .ش مديريت بخش ادبى روزنامه كوكب را بر عهده داشت.
وى در سال 1335 ه .ش چشم از جهان فروبست.
معين
ميرزا حسن مدنى (دبير اعظم)، متخلص به معين در سال 1246 ه .ش در كرمانشاه متولد شد. در اثر خدمات دولتى از سوى مظفرالدين شاه ملقب به دبيراعظم و عمادالسلطنه گرديد. وى در سال 1298 به معاونت دادگسترى برگزيده شد و بعد از چندى از خدمات دولتى كنار گرفت و اقدام به تشكيل انجمنهاى ادبى در كرمانشاه نمود. وى به زبانهاى عربى، فرانسه و تركى تسلط داشت. از وى قريب چندين هزار بيت به يادگار مانده است.
سرانجام معين در سال 1323 ه .ش چشم از جهان فروبست.
شيخ نظر على
شيخ نظر على جناب از بزرگان اهل حق در سال 1251 ه .ق در صحنه كرمانشاه متولد شد و تحصيلات ابتدايى را در ديار خود كسب كرد. اشعار وى علاوه بر جنبه عرفانى از روانى خاصى برخوردار است. از تأليفات وى مىتوان از اسرار نامه حقيقت، خرد نامه و ضياء المعصومين نام برد. از وى اشعارى نيز به زبان كردى باقى مانده است.
وى در سال 1334 ه .ق دار فانى را وداع گفته است.
وحدت
طهماسب قلىخان، متخلص به وحدت از غزلسرايان نامى دوره قاجار، در سال 1341 ه .ق در كرمانشاه ديده به جهان گشود. وى سالهاى متمادى به رياضت نفس پرداخت و در نزد برخى از مشايخ صوفيه به سير و سلوك پرداخت و در سال 1311 ه .ق در تهران ديده از جهان فروبست.
بعد از مرگش برخى از ارادتمندان وى مجموعه غزلياتش را جمعآورى و به چاپ رساندند.
از اشعار اوست:
از يك خروش يارب شب زندارها حاجت روا شدند هزاران هزارها يك آه سوخته جانى سحرزند در خرمن وجود جهانى شرارها
موسیقی دانان
از مشاهير موسيقى كرمانشاه مىتوان از هنرمندانى چون عباس خان و ميرزا عبدالله ناظم الطراب، حسين چلبى، درويش عبدالله خان، ابوالحسن ميرزاى دولتشاهى و سالاراشرف زنگنه نام برد.
از چهرههاى معاصر موسيقى كرمانشاه نيز بايد از هنرمندانى نظير فريدون حافظى، پرويز دولتشاهى، على ناظرى، شهرام ناظرى، نام برد. از ميان تنبور نوازان كرمانشاه كه بيشتر از ميان يارسان (اهل حق) برخاستهاند مىتوان از حاج نورعلى الهى جيحون آبادى، سيد امرالله و سيد لطفالله شاهابراهيمى نام برد كه به زندگى برخى از آنها اشاره مىشود:
حاج نور على الهى جيحون آبادى
حاج نور على الهى از سران اهل حق، در سال 1313 ه .ق در جحيون آباد متولد شد. پدر وى حاج نعمتالله جيحون آبادى از سران اهل حق بوده است. وى علاوه بر تأليفات متعدده در عرفان، اطلاعات وسيع و مهارت خاصى در موسيقى كردى داشته است و در تنبورنوازى شهرتى فراگير داشته است.
وى در سال 1392 ه .ق در تهران درگذشته است.
سيد امرالله شاه ابراهيمى
سيدامرالله شاه ابراهيمى فرزند سيدلطفالله در كرمانشاه متولد گرديد. پدر وى از بزرگان يارسان (اهل حق) و تنبورنوازان بزرگ كرمانشاه بوده است. وى نيز در كنار پدر به آموزش تنبور پرداخت و نخستين پايههاى مدون تنبورنوازى را در كرمانشاه بنيان نهاد. بسيارى از تنبورنوازان بزرگ كشور از شاگردان شاه ابراهيمى محسوب مىگردند و هنر تنبورنوازى در كشور تا حدود بسيار زيادى مرهون تعاليم ايشان مىباشد.
على پور ناظرى (كيخسرو)
على پور ناظرى، فرزند حاجى خان ناظرى در سال 1322 ه .ش در كرمانشاه متولد گرديد. پدرش حاجى خان از شيفتگان موسيقى اصيل ايرانى بود و ساليان متمادى از اساتيدى مانند كلنل وزيرى و درويشخان موسيقى را فرا گرفته بود. تعاليم اوليه پورناظرى در نزد پدرش بود و در دانشگاه هنرهاى زيبا نيز از اساتيد مشهور موسيقى ايران استفاده برد. پورناظرى فعاليت خود را در سال 1348 ه .ش از مركز حفظ و اشاعه موسيقى كرمانشاه آغاز كرد و كار خويش را با گروه شمس ادامه داد. شهرام ناظرى
شهرام ناظرى در سال 1328 ه .ش در كرمانشاه به دنيا آمد. خانواده وى اكثرا اهل موسيقى بودند. وى از طريق پدرش كه همواره همدم برادر خويش حاجى خان ناظرى (از اساتيد برجسته موسيقى ايرانى) بود، اندوختههاى فراوانى را به ارث برد. در سن يازده سالگى به اجراى برنامه در تلويزيون (در) تهران پرداخت و درهنرستان موسيقى ملى به فراگيرى رديفهاى آواز پرداخت.
آشنايى و همراهى وى با خواننده و استاد موسيقى و آواز ايران، محمدرضا شجريان موهبتى بود تا اندوختههاى خويش را كامل كند. وى درنخستين كنكور موسيقى ايران (آزمون باربد) در رشته آواز به مقام نخست دست يافت. ناظرى از جمله كسانى است كه در سالهاى اخير شكل و شيوه نوينى از موسيقى عرفانى ايران ارائه كرده است.
سيد جلال محمديان
سيد جلال الدين محمديان در سال 1327 ه .ش در كرمانشاه متولد شد. از آغاز جوانى به تشويق استاد سيدامرالله شاه ابراهيمى با گروه تنبورنوازان به همكارى پرداخت. در سال 1351 فعاليت رسمى خود را در فرهنگ و هنر كرمانشاه آغاز كرد. او در سال 1355 به تهران آمد و در نزد محمد رضا شجريان به آموزش گوشهها و رديفهاى موسيقى اصيل ايرانى پرداخت. او از سال 1366 همكارى خود را با وزارت ارشاد اسلامى آغاز كرد و تاكنون بيش از دهها آهنگ جالب اجرا كرده است. از آهنگهاى وى مىتوان از «باز هواى وطنم» و «مردان خدا» نام برد.
