دانشمندان حوزه و دانشگاه استان تهران
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
سيد عبدالمجيد ايروانى
سيد عبدالمجيد ايروانى در سال 1315 ه .ق در تبريز و در خانوادهاى روحانى متولد شد. ايشان مقدمات علوم دينى را نزد پدر و در زادگاه خود گذراند و سپس جهت ادامه تحصيلات راهى قم شد و در اين شهر مدارج علمى را طى كرد. آيت الله ايروانى با اوجگيرى نهضت امام خمينى(ره) به صف مبارزان پيوست.
ايشان در سال 1354 به تهران مهاجرت كرد و مسجد حضرت ابوالفضل(ع) را پايگاه تبليغ و تبيين اسلام كرد. از همين زمان ايشان تحت مراقبت نيروهاى امنيتى رژيم شاه قرار گرفت و در سال 1355 ممنوع المنبر شد.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى آيت الله ايروانى در ترويج و گسترش مساجد تلاش فراوانى كرد. ايشان در سال 1371 ه .ش دار فانى را وداع گفت.
على اكبر برهان
حاج شيخ على اكبر برهان در سال 1324 ه .ق در تهران متولد شد. مقدمات و قسمتى از سطوح اوليه را نزد آقا محمد قيصر، شيخ على رشتى و سيد محمد استر آبادى فرا گرفت. سپس به نجف اشرف مشرف گرديد و نزد ميرزا محمد عراقى و شيخ مرتضى طالقانى تلمذ نمود.
پس از سه سال به تهران مراجعت نمود و سپس به قم مشرف شد. بعد از مدتى مجددا به نجف اشرف جهت تكميل دروس رفت و در سال 1358 ه .ق به تهران مراجعت نمود و با داشتن وكالت از آيت الله اصفهانى و حجت كوهكمرهاى خدمات بسيارى نموده است.
سرانجام اين عالم فرزانه در نيمه ماه ذى الحجة الحرام در سال 1378 ه .ق پس از مناسك حج در مكه معظمه وفات نمود.
از اين عالم بزرگوار بناهايى در تهران و رى همچون مسجد 1350و مدرسه لر زاده،دبستان و دبيرستان پسرانه و دخترانه برهان باقى مانده است.
بعضى از آثار وى عبارتند از: تفسير سوره يوسف، پريشان نامه.
سيد مجتبى ميرلوحى (نواب صفوى)
سيد مجتبى ميرلوحى معروف به نواب صفوى فرزند سيد جواد در سال 1303 ه .ش در يك خانواده روحانى تولد يافت.
پس از اتمام دوره ابتدايى، وارد مدرسه صنعتى «آلمانىها» گرديده و همزمان به آموختن دروس حوزه پرداخت.
در 17 آذر ماه سال 1321 ه .ش، اولين سخنرانى خود را در خصوص هجوم اجانب و تهديد بنيادهاى مذهبى ايراد كرد و تظاهراتى به سوى مجلس به راه انداخت.
با استخدام در شركت نفت، به تشكيل جلسات شبانه براى كارگران و روشنگرى ايشان اقدام نمود. در پى عزيمت به نجف اشرف، به تحصيل پرداخت و با ملاحظه يكى از كتابهاى كسروى كه در آن به حضرت امام صادق(ع) توهين شده بود، حكم ارتداد نويسنده را از حاج آقا حسين قمى گرفت و جهت اداى تكليف روانه وطن گرديد و گروه فدائيان اسلام را تشكيل داد. از جمله فعاليتهاى اين گروه به هلاكت رساندن احمد كسروى و هژير وزير وقت دربار بود.
او در تيرماه 1330 در زمان نخست وزيرى مصدق دستگير شد و با سرنگونى دولت مصدق او و يارانش آزاد شدند و نواب با انتشار اعلاميهاى حركت مصدق را در جهت تحكيم مبانى ظلم و بر خلاف مصالح عمومى قلمداد كرد.
بعد از 28 مرداد 1332، نقشه تطميع نواب صفوى ناكام ماند و چند روز پس از ترور حسين علا نخست وزير، وى دستگير و به اعدام محكوم گرديد.
سيد مجتبى نواب صفوى در تاريخ 27 ديماه 1332 اين حكم اجرا گرديد.
مهدى حايرى تهرانى
حاج شيخ مهدى حايرى تهرانى فرزندآيت الله شيخ عباس حائرى در سال 1304 ه .ش در كربلا به دنيا آمد.
او مقدمات علوم را نزد پدر فرا گرفت. سالها در قم و تهران تحصيلات خود را ادامه داد و در 15 سالگى پدر را از دست داد.
او در تهران از محضر اساتيدى همچون آيت الله محمد حسين زاهد، ميرزا محمد باقر آشتيانى و ميرزا مهدى آشتيانى استفاده برد. ضمنا وى در طول اين سالها با ورود به دانشكده الهيات موفق به اخذ دكترا گرفت.
او سپس در سال 1327 ه .ش به قم مهاجرت نمود و از محضر علماى حوزه مثل آيت الله بروجردى، گلپايگانى، مرعشى نجفى، امام خمينى و ديگران استفاده نمود.
بعد از مدتى در سال 1335 ه .ش براى زيارت بارگاه امام على عليهالسلام به نجف اشرف رفت و در حوزه علميه نجف نزد اساتيدى چون آيت الله سيد جمال گلپايگانى، سيد عبدالهادى شيرازى اجازه اجتهاد دريافت نمود.
او پس از چندى از نجف به قم بازگشت و مشغول مباحث علمى و خدمات اجتماعى شد. او با امضاى بعضى از اطلاعيهها در مبارزات سياسى هم شركت نمود.
سرانجام آيت الله حايرى پس از سالها تلاش و خدمت به جامعه اسلامى و به جا گذاشتن دهها مركز و بنياد دينى و رسيدگى مستمر به فقرا و ايتام در اثر سكته قلبى، روز جمعه 30 دى ماه سال 1379 ه .ش در تهران دار فانى را وداع كرد و در شهر قم و در قبرستان شيخان قم دفن گرديد.
از جمله خدمات دينى ايشان تأسيس و تكميل كتابخانه، فعاليت در امور مدارس، احداث مساجد، تاسيس مراكز خيريه مىباشد. تاليفات و آثار وى بالغ بر 20 اثر مىباشد كه برخى از آنها عبارتند از: تاريخ علوم قرآن، راز خوشبختى، بشارات غيبى، اخلاق در نظر قرآن.
محى الدين انوارى
محى الدين انوارى در سال 1305 ه .ش در شهر قم متولد شد و همراه با پدر روحانى خويش به همدان رفت.
پس از اتمام سطح، حدود هشت سال بحث خارج فقه و اصول مرحوم آيت الله آشتيانى و شرح منظومه سبزوارى را در محضر استاد مطهرى و آيت الله شعرانى، و شرح اشارات را در محضر استاد حايرى گذراند. پس از آن نزد آيت الله رفيعى قزوينى به تحصيل اسفار ملا صدراپرداخت.
وى در جريان مبارزات پيش از انقلاب، وى از سالهاى 1340 به بعد فعالانه شركت داشت و در جلسات دينى هفتگى مردم را در جهت قيام عليه حكومت ستمشاهى تشويق مىكرد.
او در مورد تصويب نامه انجمنهاى ايالتى و ولايتى و لغو آن سهم به سزايى داشت و در كنار شهيد مطهرى و شهيد بهشتى يكى از 4 نفر اعضاى شوراى روحانيت جمعيت مؤتلفه اسلامى بود و در تشكيل شاخه نظامى موتلفه نقش موثرى داشت، لذا پس از اعدام انقلابى منصور ـ عامل تبعيد امام و برقرارى كاپيتولاسيون ـ در سال 1344 همراه ياران دستگير شد و به 15 سال زندان محكوم گرديد كه پس از 13 سال مقاومت و تلاش در زندان، در سال 1356 آزاد شد و دوباره مبارزه را دنبال كرد.
وى به عنوان عضو روحانيت مبارز در شكلگيرى جريانات سالهاى 56 و 57 سهيم بود و در ارتباط با مسايل انقلابى به فرانسه، پاكستان و عربستان سفر كرد.
در كميته استقبال از امام مسئول نظارت بر انتظامات 60 هزار نفرى اين كميته بود و در اسفند 1357 جهت تنظيم امور اصناف از طرف امام در كميته امور صنفى مسئوليت يافت و تا سال 1358 در اين مسئوليت انجام وظيفه كرد. سپس نمايندگى امام در ژاندارمرى كل كشور به ايشان واگذار شد. ايشان در دوره اول مجلس از رزن همدان به نمايندگى مجلس شوراى اسلامى انتخاب گرديد. وى هم اكنون مسئول مركز رسيدگى به امور مساجد است.
يحيى نورى
آيت الله يحيى نورى معروف به علامه نورى در سال 1305 ه .ش متولد شد و در حوزههاى علميه قم، مشهد و نجف تحصيل كرد. همچنين دورههاى جديد آموزشى را نيز با گرفتن دو ليسانس و يك دكترا در رشته حقوق از دانشگاه تهران به پايان برد.
وى در موسسهاى كه به مجمع مطالعات و تحقيقات اسلامى معروف بود در تهران تدريس مىكرد و از مبلغان جدى آيين اسلام بود. همچنين تلاشهاى ايشان موجب شد تعداد قابل توجهى را پيرو دين اسلام كند.
در دوران انقلاب محفل درس او بسيار گرم بود و گروهى از مردم تهران علاقمند به مباحث دينى مطرح شده توسط ايشان بودند. همچنين به خاطر مخالفتش با رژيم اسرائيل تحت نظر مأموران امنيتى شاه بود و در سال 1352 نيز بازداشت و زندانى شد.
حضرت آيت الله علامه نورى از چهرههاى ممتاز بود و از پيشگامان انقلاب و نهضت اسلامى و يادآور مبارزات و حماسه 17 شهريور است. او در جنب كارهاى علمى و تأليفات به ساختن و اداره نمودن بيمارستان و درمانگاههاى مذهبى غير انتفاعى و موسسات عام المنفعه و مدارس و مراكز آموزشى و مساجد و تشكيل مجامع علمى و اسلامى و توسعه خدمات علمى و اسلامى در سطح دنياى اسلام و بين المللى اقدام نمود.
برخى از آثار وى عبارتند از: حقوق زن در اسلام و جهان، شيعه و فلسفه امامت، پژوهشى در مكتب شيخيه، اسلام دين برتر، ماركسيسم و كمونيسم از ديدگاه علم و اسلام.
دكتر مفتح
حجت الاسلام و المسلمين محمد مفتح در سال 1307 ه .ش در همدان متولد شد. وى در همدان فراگيرى علوم دينى پرداخت و در محضر آيت الله آخوند ملا على همدانى دروس اوليه فقه را فراگرفت و براى ادامه تحصيل راهى قم شد و در محضر عالمانى چون حضرت امام خمينى، آيت الله بروجردى، آيت الله گلپايگانى، علامه طباطبايى و محقق داماد به تحصيل پرداخت، سپس به آموختن تحصيلات دانشگاهى همت گماشت.
ايشان مدارج دانشگاهى را تا درجه دكترى در فلسفه طى كرد. وى در اين مدت در دبيرستانهاى مختلف تدريس نمود و مدتى نيز مدرس حوزه بود.
دكتر مفتح به خاطر فعاليتهاى سياسى عليه رژيم پهلوى از قم به زاهدان تبعيد شد و پس از آن نيز به چند شهر ديگر به تبعيد گرديد.
وى در سال 1348 به تهران آمد و در دانشكده الهيات دانشگاه تهران به تدريس پرداخت و در سال 1355 با قبول مسئوليت امامت مسجد قبا به مبارزه ادامه داد.
در ماه رمضان سال 1356 نخستين بار سخنرانىهايى را با حضور جمعيت دهها هزار نفرى در مسجد قبا برپانمود.
در روز عيد فطر سال 1357 در زمين قيطريه پس از نماز، اولين تظاهرات باشكوه را در سطح وسيعى با شركت بيش از 2 ميليون نفر برگزار كرد. وى با پيروزى انقلاب اسلامى وى مدتى رياست كميتههاى انقلاب اسلامى و همچنين سرپرستى دانشكده الهيات را به عهده گرفت و سرانجام در 27 آذر سال 1358 توسط گروه فرقان به شهادت رسيد.
از آثار اوست: ترجمه تفسير مجمع البيان، روش انديشه در منطق، حاشيهاى بر منظومه مرحوم سبزوارى.
حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ فضل الله محلاتى
حجت الاسلام و المسلمين حاج شيخ فضل الله محلاتى در سال 1309 ه .ش در خانوادهاى متدين و مذهبى در شهرستان محلات متولد شد. وى در سال 1324 به حوزه علميه قم وارد شد. در طول تحصيل از محضر اساتيد بزرگوارى چون آيات عظام حاج سيد محمد تقى خوانسارى، بروجردى، حضرت امام خمينى(ره)، علامه طباطبايى و مشكينى كسب فيض كرد.
از سال 1326 به دنبال آشنايى با فدائيان اسلام و آيت الله كاشانى مبارزه خود عليه رژيم را آغاز نمود.
در رمضان سال 1332 به واسطه سخنرانى عليه كنسرسيوم نفت و كودتاى 28 مرداد در بجنورد دستگير و به مشهد تبعيد گرديد.
در جريان جشنهاى 2500 ساله شاهنشاهى، ممنوع المنبر شد و سرانجام در سال 1351 دستگير و روانه زندان گرديد. محلاتى در آستانه ورود حضرت امام يكى از فعالترين اعضاى كميته استقبال از معظم له بود در حمله به مركز راديو شركت جست و براى نخستين بار در طول 1400 سال تاريخ اسلام، صداى انقلاب اسلامى به وسيله ايشان از راديو بر سرتاسر عالم طنين افكند.
پس از پيروزى انقلاب اسلامى، فعاليتش را به عنوان معاون كميته مركزى انقلاب اسلامى شروع كرد. وى در سال 1359 به عنوان نماينده مجلس شوراى اسلامى انتخاب شد.
او در همان دوره نيز به عنوان نماينده حضرت امام در سپاه پاسداران انقلاب اسلامى منصوب گرديد. وى به امر «دفاع مقدس» توجه خاصى داشت.
رهبر معظم انقلاب، حضرت آيت الله خامنهاى درباره او فرموده است:
«همه كارهايى كه احتياج به يك پيگيرى مداوم و خستگىناپذير داشت، از دست شهيد محلاتى برمىآمد... اعتماد و ارادت ايشان به امام به نظر من يكى از عوامل خستگى ناپذيرى ايشان بود. اين را من احساس مىكردم كه حضرت امام (قدس سره) يك اعتمادى به او داشتند و نظراتش را گوش مىكردند.»
سرانجام وى در اول اسفند ماه 1364 هنگامى كه به همراه جمعى از نمايندگان مجلس و مسئولان قضايى كشور با يك فروند هواپيما عازم جبهههاى نبرد بودند، به وسيله هواپيماهاى جنگى رژيم بعثى ـ صهيونيستى عراق در حوالى اهواز مورد هدف قرار گرفتند و به همراه 40 تن ديگر از دلباختگان مكتب عشق به فيض شهادت نايل آمدند.
حجت الاسلام و المسلمين محمد على موحدى كرمانى
حجت الاسلام والمسلمين محمد على موحدى كرمانى در سال 1310 ه .ش در كرمان متولد شد. تحصيلات ابتدايى را در همان شهر ادامه داد. سپس به تحصيل علوم دينى پرداخت و وارد حوزه علميه كرمان شد.
وى سرانجام به قم عزيمت نمود و در آنجا سطح را به پايان رسانيد و درس خارج را در محضر آيت الله بروجردى آغاز كرد. وى سپس براى فراگيرى بيشتر علوم دينى در سال 1335 به نجف اشرف رفت و از محضر اساتيدى چون آيت الله آقا ميرزا باقر زنجانى، آيت الله حكيم، آيت الله سيد محمود شاهرودى و آيت الله خويى بهره برد.
حجت الاسلام موحدى كرمانى در سال 1337 به كشور بازگشت و در قم به تحصيلات خود ادامه داد تا سال 1342 در محضر آيت الله داماد و آيت الله بروجردى و علامه طباطبايى و حضرت امام به كسب علم مشغول شد. سپس به كرمان رفت به تبليغ دين مقدس اسلام و ايراد سخنرانىهاى علمى و دينى پرداخت.
او در سال 1349 به درخواست حجت الاسلام محمد جواد باهنر به تهران آمد و امام جماعت مسجد مسلم بن عقيل را عهدهدار شد و پايگاهى براى مبارزه ايجاد كرد و در تربيت عناصر انقلابى متدين نقش موثرى ايفا كرد و در اين رابطه بارها مورد تعقيب و آزار و اذيت ساواك قرار گرفت.
وى پس از پيروزى انقلاب به عضويت شوراى مركزى روحانيت تهران درآمد و در كنار آيت الله دكتر بهشتى در ايجاد حزب جمهورى اسلامى شركت داشت. وى همچنين مدتى به نمايندگى امام و امام جمعه باختران منصوب گرديد.
حجت الاسلام موحدى كرمانى سمتهاى ديگرى نيز بر عهده داشتهاند كه مىتوان از آن به نمايندگى مجلس دوره اول از كرمان، نمايندگى دوره دوم، چهارم و پنجم از تهران، نمايندگى مجلس خبرگان رهبرى دوره اول، نمايندگى امام در شهربانى، رياست اداره عقيدتى ـ سياسى شهربانى را مىتوان اشاره كرد. وى هم اكنون نماينده رهبرى در سپاه پاسداران و عضو مجمع تشخيص مصلحت نظام است.
حجت الاسلام و المسلمين سيد هاشم رسولى محلاتى
حجت الاسلام و المسلمين سيد هاشم رسولى محلاتى در سال 1311 ه .ش در محلات متولد شد. پس از چندى به قم رفت و به تحصيلات علوم دينى پرداخت و در اين مسير از محضر درس فضلا و علماى بزرگى چون آيت الله نور اللهى اصفهانى، سلطانى، آيت الله بروجردى و حضرت امام خمينى(ره) كسب فيض نمود. ايشان همچنين در نجف از محضر ايت الله حكيم،خويى و شاهرودى بهره برد.
وى مبارزات سياسى خود را در جامعه روحانيت مبارز تهران سازمان بخشيد و در كنار شهيدان مطهرى، بهشتى، محلاتى، مفتح و شاه آبادى به ابلاغ انديشههاى ناب امام(ره) پرداخت.
با پيروزى انقلاب و حضور رهبر كبير انقلاب اسلامى به دستور امام قسمت مهمى از كارهاى دفتر بر عهده ايشان قرار گرفت و تا هنگام رحلت بنيانگذار جمهورى اسلامى عهدهدار آن بود. وى سپس به عنوان نماينده ولى فقيه در بنياد مسكن انقلاب اسلامى مشغول به كار شد.
رسولى محلاتىاز پر كارترين نويسندگان معاصرمى باشند. برخى از آثار وى عبارتند از: راه مبارزه با گناه، تاريخ انبياء، ترجمه ارشاد مفيد، تصحيح اثبات الهداة (در 7 جلد).
حجت الاسلام و المسلمين على اكبر هاشمى رفسنجانى
على اكبر هاشمى رفسنجانى در سال 1313 در يكى از روستاهاى رفسنجان در خانوادهاى متدين به دنيا آمد.
تحصيلات ابتدايى را در زادگاه خود سپرى و در سن 14 سالگى براى تحصيل در حوزه علميه قم به اين شهر عزيمت نمود و در محضر اساتيد بزرگى چون آيت الله طباطبايى، آيت الله بروجردى و امام خمينى(ره) تلمذ نمود.
در قضيه سربازگيرى اجبارى طلاب در قم بازداشت و به خدمت سربازى برده شد. وى به همراه چند تن از طلاب همفكر خويش كه در جهت آگاهى و بيدارى نسل جوان و ساير اقشار توانست مجله مكتب تشيع را در قم نشر نمايد.
آيت الله هاشمى رفسنجانى از سال 1337 تا پايان دوران مبارزه در اغلب حوزههاى مبارزاتى حضورى چشمگير داشته و در طى اين مدت بارها توسط ساواك بازداشت و زندانى گرديد كه آخرين مرحله آن در سال 1354 بود كه به سه سال زندان محكوم گرديد. از اقدامات فرهنگى آقاى هاشمى رفسنجانى به جز ايراد سخنرانى در مجامع مختلف در قم و تهران نمود و مسجد هدايت و ترجمه و تأليف كتب و دهها مقاله از جمله كارهاى ايشان است.
ايشان از اعضاى مؤثر و از تصميم گيرندگان اصلى كميته استقبالى از امام در كنار شهيد رجايى، شهيد بهشتى بود كه با تشكيل شوراى انقلاب در آستانه انقلاب توسط حضرت امام در اين شورا عضويت يافت.
وى پس از پيروزى انقلاب شكوهمند اسلامى به كمك شهيدان دكتر بهشتى، دكتر باهنر، آيت الله خامنهاى هسته مركزى و اوليه حزب جمهورى اسلامى ايران را پايه گذارى كردند.
آقاى هاشمى رفسنجانى در اولين دوره مجلس خبرگان قانون اساسى و پس از آن در دورههاى اول تا چهارم آن به عنوان نماينده مردم تهران در مجلس شوراى اسلامى و در تمام اين دورهها رياست مجلس را بر عهده داشت. در طول دوران پس از پيروزى انقلاب مسئوليتهاى حساس متعددى نظير سرپرستى وزارت كشور، امام جمعه موقت تهران (كه هم اكنون ادامه دارد)، جانشين فرمانده كل قوا در دوران دفاع مقدس، نيابت رياست مجلس خبرگان، دو دوره رياست جمهورى، رياست شوراى عالى انقلاب فرهنگى، رياست شوراى امنيت ملى و مجمع تشخيص مصلحت نظام را بر عهده داشته است و او در حال حاضر نيز از سوى رهبر معظم انقلاب اسلامى رياست مجمع تشخيص مصلحت را بر عهده دارد.
تعدادى از آثار ايشان عبارتند از: تفسير راهنما (13 جلد)، سرگذشت فلسطين يا كارنامه سياه استعمار، جهان در عصر بعثت، شهيد استاد مطهرى آن طور كه من مىشناسم، حق و باطل.
رضا استادى
رضا استادى فرزند حاج خداداد در سال 1316 ه .ش در يكى از محلات جنوب تهران به دنيا آمد. او د پس از اتمام تحصيلات در مدارس ابتدايى مشغول كسب و كار شد.
وى در سال 1332 در حوزه عملميه تهران نزد عالمانى همچون حاج شيح عبدالكريم حق شناس و ديگران به تحصيل علوم دينى پرداخت. سپس در حدود سال 1336 ه .ش به حوزه علميه قم آمد و تا 7 سال دروس سطح را نزد مدرسين بزرگ حوزه همچون آيت الله ستوده، آيت الله نورى، آيت الله سبحانى و ديگران به اتمام رساند.
پس از اين دوره، حدود 10 سال در درس خارج فقه و اصول شركت نمود واز درس آيات عظام محقق داماد، گلپايگانى، شريعتمدارى، اراكى وديگران استفاده نمود.
از سال 1350 تا كنون ايشان به تدريس، تحقيق و تاليف اشتغال دارند افزون بر آن از سالههاى آغازين فعاليت موسسه در راه حق در هيئت مديره آن موسسه انجام وظيفه مى نمايند.
ايشان پس از پيروزى انقلاب در مشاغل متعددى همچون عضويت در جامعه مدرسين، عضويت در شوراى عالى سياستگذارى، مديريت حوزه علميه قم، سرپرست كتابخانه مسجد اعظم، نمايندگى دوره سوم مجلس خبرگان رهبرى و عضو فقهاى شوراى نگهبان به انجام وطيفه بودهاند.
از ايشان آثار فراوانى كه عدد آنها بالغ بر 250 اثر مىباشد به چاپ رسيده است كه برخى از آنها عبارتند از: فهرست نسخههاى خطى، مدارك نهج البلاغه، چهل داستان، امامت.
سيد محسن خرازى
محسن خرازى فرزند مهدى در سال 1316 ه .ش در تهران به دنيا آمد. پدران وى از اهالى سده اصفهان بودند كه به تهران مهاجرت كرده بودند.
او دروس ابتدايى را در مجتمع فرهنگى برهان تهران گذراند و در مسجد امين الدولة و تحت نظارت شيخ حسين زاهد قرار گرفت. سپس در بازار تهران به همراه پدر و عمويش مشغول كار شد و دوره ادبيات عرب را در تهران به اتمام رساند.
او سپس در سال 1336 ه .ش به قم هجرت نمود و دوران سطح و عالى را در محضر آيات عظام محقق داماد، حسن فريد اراكى، محمد رضا گلپايگانى و آيت الله اراكى به اتمام رسانيد.
وى در سال 1343 باهمكارى جمعى موسسه در راه حق راپايه گذارى كرد به خدمت مشغول شد.
او در سال 1359ـ1360 به همكارى با جامعه مدرسين حوزه علميه قم دعوت شد.
آيت الله خرازى از حدود سال 1363 به تدريس خارج فقه واصول پرداخت و همچنين دو دوره به نمايندگى مجلس خبرگان رهبرى از سوى مردم تهران برگزيده شد.
برخى از آثار علمى ايشان عبارتند از: احياء موات، قيامت، حديث ثقلين، فى رحاب التقوى.
عميد زنجانى
حاج ميرزا عباسعلى عميد زنجانى در سال 1316 ه .ش در شهرستان زنجان متولد شد. تحصيلات ابتدايى جديد و كلاسيك را با مقدمات علوم دينى در آن شهر فرا گرفت.
در سال 1329 ه .ش به قم مهاجرت نمود و سطوح متوسط و عالى را فرا گرفت. سپس در درس خارج آيت الله بروجردى حاضر گرديد.
ايشان در سال 1340 ه .ش به نجف اشرف مهاجرت نمود و از محضر درس آيت الله خويى و ميرزا باقر زنجانى بهرها برد.
در در سال 1347 ه .ش به قم عريمت نمود و به تدريس و تحصيل ماندگار پرداخت.
وى در سال 1391 ه .ق به تهران رفت و در مسجد لرزاده به انجام وظايف دينى، ارشاد، امامت پرداخت.
حجت الاسلام عميد زنجانى پس از پيروزى انقلاب در دانشگاههاى مختلف كشور به تدريس پرداخت و با شوراى عالى انقلاب فرهنگى همكارى داشته و دارد.
وى در دورههاى سوم و چهارم مجلس شوراى اسلامى از طرف مردم تهران به نمايندگى مجلس برگزيده شد. هم اكنون ايشان عضو هيئت علمى دانشگاه تهران است.
از ايشان تاليفات زيادى برجاى مانده كه بعضى از آنها عبارتند از: اسلام و همزيستى مسالمتآميز، اسلام و حقوق ملل، حقوق اقليتها.
سيد على اندرزگو
سيد على اندرزگو مشهور به شيخ عباس تهرانى، در سال 1318 ه .ش در تهران به دنيا آمد، پس از گذراندن تحصيلات ابتدايى به تحصيل علوم دينى رو آورد.
اندرزگو مبارزه خود عليه رژيم پهلوى را با فداييان اسلام شروع كرد و از نزديك با نواب صفوى ـ رهبر اين گروه ـ آشنا بود. او بعد از واقعه 15 خرداد در تهران دستگير شد و شهربانى در مورد او حساسيت زيادى نشان داد.
اندرزگو پس از رهايى، با حاج صادق امانى و ديگر دوستانشان تصميم گرفتند در راه پيشبرد اهداف امام مبارزه مسلحانه را در پيش گرفته و براى شروع، اعدام حسنعلى منصور را در دستور كار خود قرار دادند.
پس از ترور منصور، اندرزگو كه خود نيز در صحنه حضور داشت در دادگاه رژيم پهلوى غيابى به اعدام محكوم شد. بنابراين مخفيانه به عراق سفر كرد و در سال 1345 به ايران مراجعت كرد و در قم شناسايى شد و به تهران گريخت و دوباره فعاليت و تحصيل خود را با اسم مستعار آغاز كرد.
در سال 1351 بعد از اعتراف يكى از دوستانش كه دستگير شده بود، ناچار شد به قم سفر كند. از قم دوباره به تهران بازگشت و از آنجا بلافاصله به مشهد عزيمت كرد. پس از مدتى به زابل و زاهدان و از آنجا به افغانستان رفت و پس از يك ماه توقف در افغانستان به مشهد بازگشت.
اندرزگو مدتى در آنجا ماند و با تغيير قيافههاى متعدد به تهران و شهرستانها رفت و آمد مىكرد. دوبار به طور مخفيانه به مكه رفت. در راه بازگشت از سفر دوم، براى تماس با امام به نجف رفت.
وى مسافرتى نيز به كشورهاى سوريه و لبنان داشت و در اين زمان دورههاى آموزش نظامى را طى نمود.
پس از بازگشت به ايران تصميم گرفت شاه را ترور كند، ولى براى اين كار مهلتى نيافت و در روز 2 شهريور مصادف با 19 رمضان، در اطراف منزل يكى از دوستانش كه ساواك به انتظار دستگيرى وى تمام كوچه را محاصره كرده بود به شهادت رسيد.
حجت الاسلام و المسلمين ناطق نورى
حجت الاسلام و المسلمين على اكبر ناطق نورى در سال 1322 در شهرستان نور متولد شد. در سال 1337 براى تحصيل علوم دينى به شهر قم رفت و نزد اساتيدى چون آقايان مشكينى و منتظرى درس خواند.
همگام با آغاز مبارزات سياسى امام خمينى(ره) در سال 1342 وى نيز به جرگه روحانيون مبارز پيوست.
در سال 1346 به جرم چاپ اعلاميه امام دستگير و زندانى شد. بار ديگر در سال 1350 به دام ساواك افتاد. ناطق نورى تحصيلات خود را تا خارج فقه و اصول ادامه داد و نيز آموزش جديد را نيز تا مقطع ليسانس فلسفه پى گرفت.
وى از گردانندگان جريانات سياسى در سالهاى 56ـ1357 مىباشد و در دوران پيروزى انقلاب اسلامى عضو مؤثر كميته استقبال حضرت امام خمينى(ره) بود و پس از پيروزى انقلاب مسئوليتهايى از قبيل سرپرستى كميته انقلاب اسلامى، نمايندگى امام در جهاد سازندگى، وزير كشور، نمايندگى مجلس شوراى اسلامى و رياست آن، بازرسى ويژه مقام معظم رهبرى و عضويت شوراى مركزى جامعه روحانيت مبارز تهران را بر عهده دارد.
حاج سيد احمد خمينى
حاج سيد احمد خمينى در سال 1324 ه .ش در قم ديده به جهان گشود و پس از گذراندن تحصيلات متوسطه به فراگيرى علوم اسلامى پرداخت و پس از گذراندن مقدمات در محضر درس اساتيد بزرگى چون سلطانى، فاضل و ابطحى شركت كرد.
وى از محضر درس خارج فقه و اصول حضرت امام خمينى(ره)، آيت الله حاج شيخ مرتضى حائرى، زنجانى و آيت الله حاج آقا مصطفى خمينى كسب فيض كرد. هنگامى كه پدر و برادرش تبعيد شدند او وظيفه داشت تا شغل مبارزه را در كانون قيام، روشن نگه دارد.
وى در اواخر سال 1344 به همراه يكى از دوستان مخفيانه از طريق آبادان به نجف اشرف رفت.
وى پس از پنج ماه اقامت در نجف اشرف به ايران بازگشت و به هنگام مراجعت در مرز خسروى توسط ساواك دستگير شد.
او در سال 1345 دوباره به عراق رفت و در همين صفر ملبس به لباس روحانى شد و در سلك روحانيون درآمد. اما هنگام مراجعت براى دومين بار دستگير شد و بعد از بازجويى و مدتى حبس در زندان «قزل قلعه» زندانى شد.
در سال 1356 مجددا عازم نجف اشرف شد و رابط بين امام و ساير مراكز مبارزاتى بود. وى در طول مبارزات خستگىناپذير پدر، در كنار امام خمينى(ره) بود.
حاج سيد احمد خمينى آخرين روزهاى سال 1373 به ديار باقى شتافت و در تهران در كنار پدر بزرگوارشان مدفون گرديدند.
رى شهرى
محمد محمدى نيك معروف به محمدى رى شهرى فرزند اسماعيل در سال 1325 ه .ش در شهرستان رى به دنيا آمد و مقدمات علوم را در شهر رى فرا گرفت. پس از پايان تحصيلات ابتدايى در سال 1339 ه .ش وارد حوزه علميه رى گرديد و در سال 1340 ه .ش به حوزه علميه قم آمد و تا زمان پيروزى انقلاب در شهر قم مشغول تحصيل در سطح و خارج فقه و اصول بوده است.
ايشان از درس خارج آيات عظام محمد على اراكى، حسين وحيد خراسانى و سيد محمد رضا گلپايگانى و ديگران استفاده برد و مبارزات سياسى را از سال 1342 ه .ش آغاز نمود و در سال 1344 به زندان رفت و در سال 1345 ه .ش به عراق رفت و در سال 1356 ه .ش به دليل سخنرانى بر ضد رژيم ممنوع المنبر گرديد.
او پس از پيروزى انقلاب در دادگاه انقلاب، وزارت اطلاعات، دادستانى كل، دادستانى ويژه روحانيت، توليت حضرت عبدالعظيم حسنى و ... مشغول خدمت بوده است.
از ايشان آثار زيادى بر جاى مانده است كه برخى از آنها عبارتند از: ميزان الحكمة، موسوعه الامام على بن ابى طالب، اهل البيت فى الكتاب و السنه.
حجت الاسلام و المسلمين دكتر حسن روحانى
حجت الاسلام حسن روحانى در سال 1327 ه .ش در يك خانواده مذهبى در استان سمنان به دنيا آمد.
وى داراى تحصيلات حوزوى خارج فقه و اصول مىباشد و در رشته حقوق قضايى نيز به درجه دكترا نايل گرديده است.
او در نهضت امام خمينى(ره) در صف مبارزان عليه رژيم ستم شاهى قرار گرفت. حجت الاسلام و المسلمين روحانى از سال 1356 به عضويت شوراى مركزى جامعه روحانيت مبارز تهران درآمد و پس از پيروزى انقلاب اسلامى در پنج دوره مجلس به عنوان نماينده مردم در مجلس حضور داشته است.
دكتر حسن روحانى از سال 1364 تا 1366 رياست ستاد قرارگاه مركزى خاتم الانبياء و همزمان فرماندهى ستاد كل پدافند هوايى كشور را نيز تا پايان جنگ بر عهده داشت.
ايشان پس از جنگ در سال 1368 با تشكيل شوراى عالى امنيت ملى كشور به نمايندگى از سوى رهبر معظم انقلاب اسلامى در اين شورا حضور يافت و دبيرى اين شورا را بر عهده دارد.
صاحب بن عباد
ابوالقاسم اسماعيل فرزند عباد، ملقب به صاحب و مشهور به صاحب بن عباد در سال 326 ه .ق در اصفهان ديده به جهان گشود. پدر و اجداد او از بزرگان و سرشناسان اصفهان بوده و مقام وزارت داشتند. صاحب پس از فراگيرى مقدمات به تحصيل فقه، حديث، تفسير، كلام و ديگر علوم رايج پرداخت. پس از چندى جهت تكميل مطالعات به رى كه از مراكز علم و ادب آن زمان بود مهاجرت كرد و به درس ابن عميد حاضر گرديد.
ابن عميد وقتى توانايى صاحب در انشاى متون ادبى را مشاهده نمود او را از نويسندگان مقام وزارت قرار داد. صاحب در سال 347 ه .ق به همراه مويد الدولة و وزيرش ابو على به بغداد رفت و به حضور بزرگان علم و ادب چون سيرافى، قاضى ابوالسائب، ابوبكر احمد بن كامل و ديگران شتافت و از آنها بهره برد.
مويد الدولة در سال 366 ه .ق سال صاحب را به وزارت برگزيد.
او هم در گسترش عدل و داد، آئينهاى نيكو، آباد ساختن كشور، رفاه مردم، رونق اقتصادى، ترويج دانش و هنر كوشش بسيار نمود و حوزه علمى و ادبى خود را در رى نيز همانند اصفهان برقرار نمود.
بسيارى از بزرگان شيعه صاحب را شيعه دوازده امامى مىدانند. تحقيق در احوال صاحب نشان مىدهد كه وى از مجلسى نيكو بهره داشته و بزرگان علم و ادب را جذب مىنمود. كَرَم و جوانمردى از صفات ايشان بوده است.
صاحب در تمامى ابواب و فنون شعر از قبيل مدح، وصف، رثاء، هجاء، هذل، مواعظ و غيره اشعارى سروده است.
سرانجام صاحب در اواخر عمر بيمار و رنجور گشت و در سال 385 ه .ق دار فانى را وداع گفت و پيكر وى از رى به اصفهان جهت دفن برده شد و در زادگاه خود دفن گرديد.
از ايشان آثار و تاليفات زيادى بر جاى مانده است كه بعضى از آنها عبارتند از: كتاب الابانه، كتاب الاقناع، الامثال السايره، التذكرة، ديوان اشعار.
ابو حسين احمد قزوينى لغوى (احمد ـ قزوينى)
ابو حسين احمد قزوينى لغوى از علماى معروف علم نحو، فقه و از بزرگان علم لغت بوده است او در اصل قزوينى (روستاى كرسف) مىباشد و در همدان نشو و نما يافت و بيشتر اوقات زندگى او در رى بوده است. او مردى كريم و بخشنده بود.
وى نزد بديعالزمان همدانى و مجدالدولة پسر فخرالدولة شاگردى نمود و خود داراى شاگردانى چون صاحب بن عباد و ديگران مىباشد.
او در ابتدا شافعى و سپس مذهب مالكى را اختيار نمود و خود بصير در فقه مالكى بود. همچنين او اشعار بسيار نيكوئى مىسرود.
او جهت ارتقاء سطح علمى خود به زنجان و ميانه مسافرت نمود و از محضر درس احمد بن طاهر استفاده نمود.
او سرانجام در ماه صفر سال 395 ه .ق در رى درگذشت و در همان جا مدفون شد.
از جمله آثار اوست: المجمل فى اللغه، مقدمة فى النحو، فتاوى فقيه العرب» مىباشد.
ابن مسكويه رازى
ابوعلى احمد بن محمد ملقب به ابن مسكويه رازى، مشهور به خازن در حدود سال 325 ه .ق ديده به جهان گشود. ابن مسكويه از دانشمندان نامبردار مسلمان شيعى است كه در فن تاريخ و فلسفه اخلاق صاحب نظر بوده است.
وى با ابوريحان و ابن سينا معاصر بوده و مدتى خازن كتابهاى ابن العميد بوده است. مدتى نيز همين سمت را در كتابخانه عضدالدوله آلبويه داشته است.
تهذيب الاخلاق و تطهير الاعراق (مهمترين كتاب ابن مسكويه است كه او را به عنوان فيلسوف اخلاق، بلندآوازه ساخته است.) بوده است. ابن مسكويه در سال 421 ه .ق در اصفهان وفات يافته و در محله خواجو مدفون شده است.
ابن مسكويه داراى تأليفات متعددى است كه برخى از آنها عبارتند از: الفوز الاصغر (در فلسفه)، تجارب الامم و تعاقب الهمم (در تاريخ، از خلافت آدم تا سال 372 ه .ق)، تهذيب الاخلاق و تطهير الاعراق.
ابوبكر محمد بن زكريا رازى طبيب (محمد ـ رازى)
محل تولد و رشد او در شهر رى بود و جوانى را به زرگرى ـ صرافى ـ گذراند. او براى كسب علم به شهرهاى مختلف سفر كرد. از جمله اساتيد او را ابو زيد بلخى گفتهاند.
شاگردان بسيارى همچون يحيى بن عدى و ابوغانم طبيب داشته است رياست بيمارستان رى را به عهده داشته است. بعد از آن در دولت مكتفى سرپرست بيمارستان بغداد گرديد.
محمد بن زكريا رازى يگانه عصر خويش بود و به تمامى علوم قبل از خود آگاهى داشته است. وى در طب و حكمت شهرتى زيادى داشته است.
مشهور است كه كار طبابت را پس از 40 سالگى شروع نمود.
در اواخر عمر در بغداد نابينا گشت و در همان جا از دنيا رحلت نمود.
از جمله آثار مهم اوست: الجامع الكبير، البرهان فى الطب، النفس الكبير.
عبدالله كاتب (عبدالله ـ رازى)
اصل او از شهررى بوده است دوران كودكى را در باديه سپرى نمود. او از شاعران و اديبان فاضل بوده است. سپس وى تعليم فرزند اميرطاهر بن حسين را به عهده گرفت و با امير در خراسان مقيم شد و بعد از مرگ امير وى شاعر و كاتب فرزند ايشان عبدالله بن طاهر گرديد.
از جمله آثار اوست: الابيات السائرة، معانى الشعر، التشابه و ما اتفق لفظه و اختلف معناه.
درويش عبدالمجيد طالقانى
درويش عبدالمجيد طالقانى از بزرگ خطاطان قرن دوازدهم، در سال 1150 ه .ق در روستاى مهران از توابع طالقان به دنيا آمد. وى در دوران نوجوانى به اصفهان عزيمت نمود و از خرمن صاحبان دانش خوشهچينى كرد. درويش در خط نستعليق و شكسته استاد بود و بىگمان در شكسته نويسى سرآمد اقران خويش بود.
وى با آنكه عمرى كوتاه (35 ساله) داشت اما آثار گرانسنگ متعدد بر جاى گذاشته است.
وى علاوه بر دارا بودن هنر خط، داراى طبعى روان بوده و ديوان اشعارش به نام «ديوان خموش» شاهد اين مدعاست.
او سرانجام در سال 1185 ه .ق دارفانى را وداع و در قبرستان تخت فولاد اصفهان مدفون گرديد.
دكتر مصدق
دكتر محمد مصدق در سال 1258 ه .ش در تهران متولد شد. در 17 سالگى به تصدى استيفاى خراسان انتخاب شد و دو سال در اين سمت باقى ماند. پس از افتتاح مدارس جديد، به فرا گرفتن علوم جديد پرداخت.
با آغاز انقلاب مشروطيت وارد فعاليتهاى سياسى شد. او از مخالفان سرسخت قرارداد ننگين 1919 بود كه بين امپرياليسم انگلستان و دولت وثوق الدوله منعقد شد كه ايران را رسما تحت الحمايه انگليس مىكرد در موقع امضاى آن، اعتراضات خود را در زمينه عقد اين قرارداد به جامعه ملل تقديم كرد.
پس از سقوط كابينه سيد ضياء در كابينه بعدى به وزارت دارايى منصوب شد. اما پس از چند ماه به دليل وجود مستشار ماليه انگليسى اين سمت را نپذيرفت.
در زمان نخست وزيرى سردار سپه از قبول پست وزارت در كابينه او امتناع كرد و بعد از سوى مردم تهران به نمايندگى دوره پنجم مجلس شوراى ملى انتخاب شد. در اين دوره با تصويب ماده واحده تغيير قاجاريه به پهلوى مخالفت كرد كه به هر حال تصويب شد. در دوره ششم مجلس نيز به نمايندگى انتخاب شد و پس از پايان اين دوره دستگير و ابتدا در بيرجند، سپس احمد آباد زندانى شد. پس از شهريور 1320 محمد مصدق در پى 16 سال بركنارى از عرصه سياست، به عنوان نماينده اول مردم تهران، به مجلس دوره چهاردهم راه يافت.
بعد از اين تاريخ مبارزات او براى ملى كردن صنعت نفت يا جشن ضد ديكتاتورى و ضد امپرياليستى آغاز شد. مجلس شوراى ملى در آن زمان، عمدتا از نمايندگان سر سپرده امپرياليسم و دربار سلطنتى تشكيل شده بود و با تصويب قانون ملى شدن نفت مخالفت مىكرد.
نهضت ملى نفت آنچنان شدت يافت كه مجلس نيز طرح ملى شدن صنعت نفت به تصويب رساند. در پى تصويب آن توطئههاى مشترك آمريكا و انگلستان و دربار سلطنتى وسعت يافت. آنان چندان در كار توليد و توزيع نفت كارشكنى كردند كه دكتر محمد مصدق اقتصاد بدون نفت را اعلام كرد.
سرانجام سازمان سيا با كمك عوامل سرسپرده امپرياليسم و دربار، كودتاى ننگين 28 مرداد را به ثمر رساند و دولت قانونى دكتر مصدق سرنگون كرد.
دكتر مصدق در دادگاهى فرمايشى محاكمه شد و به سه سال زندان محكوم شد و پس از پايان اين دوره محكوميت، در منزلش واقع در احمد آباد تحت كنترل مأمورين نظامى بود تا سرانجام در 14 اسفند 1345 درگذشت.
مهندس مهدى بازرگان
مهندس مهدى بازرگان از نقشآفرينان سياسى و انديشمندان مسلمان در دوره معاصر است. او در سال 1286 ه .ش چشم به جهان گشود. پس از طى تحصيلات در ايران از سال 1306 تا 1313 را در فرانسه گذراند و به تحصيل در رشته ترموديناميك پرداخت و سالها در كرسى رياست و تدريس در دانشكده فنى خدمت نمود.
وى در سال 1340 به همراهى آيت الله طالقانى و دكتر سحابى نهضت آزادى را تأسيس نمود و بارها از سوى رژيم زندانى و آزاد گرديد. بازرگان در دوران حيات خود به تأليف بيش از 50 رساله و كتاب دست يازيد.
بازرگان در سال 1356 به عضويت شوراى انقلاب و پس از پيروزى انقلاب به عنوان نخستوزير موقت از طرف حضرت امام خمينى رحمهالله برگزيده شد. وى داراى تفكرات سياسى خاصى بود كه در آن روز با تفكرات انقلابى جامعه هماهنگى نداشت و ناچار به استعفا گرديد. آثار وى در زمينههاى مختلف از سوى انديشمندان مسلمان مورد نقد و بررسى و انتقاد قرار گرفته است. او در تفكرات دينى داراى جهانبينى خاص بود.
سرانجام بازرگان در سال 1374 دارفانى را وداع و در آرامگاه خانوادگىشان در قم مدفون گرديد.
از آثار اوست: عشق و پرستش، مطهرات در اسلام، بازگشت به قرآن (7 جلد)، سير تحول در قرآن (2 جلد).
جلال آل احمد
جلال آل احمد نويسنده بزرگ معاصر، در ميان خانوادهاى روحانى، در سال 1302 ه .ش در تهران چشم به جهان گشود، پدران او همه از عالمان دين بودند.
او در سال 1322 ش دوره دبيرستان را به پايان برد. در همان سالها به مدرسه مروى مىرفت و صرف و نحو را مىآموخت و در سال 1325 ش از دانشكده ادبيات تهران ليسانس گرفت و در سال 1329 با خانم سيمين دانشور ازدواج كرد.
آل احمد در سالهاى پر آشوب جنگ جهانى دوم وارد سياست شد و در 1323 به حزب توده پيوست ولى در سال 1326 از آن جدا شد.
در ماجراى ملى شدن صنعت نفت فعالانه در آن شركت كرد و پس از مرداد 1332 از سياست كنارهگيرى كرد و به كار تأليف و تعليم پرداخت.
او در سال 1241 براى احراز هويت ملى، كتاب «غربزدگى» را منتشر كرد و در آن اعلام كرد: اعدام شيخ فضلالله نورى نشانه استيلاى غربزدگى و شكست مشروطيت است.
وى در سال 1343 به زيارت حج رفت و كتاب «خسى در ميقات» را نوشت. مهمترين آراء سياسى و اجتماعى آل احمد در كتاب «در خدمت و خيانت روشنفكران» آمده است.
ستاره جلال در سال 1348 در اسالم غروب كرد و در مسجد فيروز آبادى شهر رى به خاك سپرده شد.
از ديگر آثار اوست: مدير مدرسه، نون والقلم، جزيره خارك دُرّ يتيم خليج فارس.
دكتر مهدى محقق
دكتر مهدى محقق در سال 1308 ه .ش در خانوادهاى روحانى در مشهد متولد شد. پدر وى حاج محقق از واعظان بزرگ خطه خراسان بود. تحصيلات ابتدايى و متوسطه و مطالعات عالى علوم قديمه را در تهران و مشهد به پايان برد و در سال 1330 از دانشكده الهيات و در سال 1333 از دانشكده ادبيات در مقاطع ليسانس و فوق ليسانس فارغ التحصيل گرديد.
از سال 1330 با سمت دبير دبيرستانهاى تهران به خدمت خويش ادامه داد و در سال 1339 به سمت دانشيارى و سپس در سال 1345 به سمت استادى دانشگاه تهران نائل گرديد.
وى داراى تجارب تدريس در دانشگاههاى خارج از كشور از جمله در لندن و مك كيل كانادا مىباشد. تأليفات متعددى به زبانهاى فارسى، عربى و انگليسى دارد و در مجامع علمى بين المللى عضويت داشته و در سمينارهاى خارجى متعددى حضور يافته است.
برخى از آثار ايشان عبارتند از: پانزده قصيده از ناصر خسرو، تحليل اشعار ناصر خسرو، لسان التنزيل، شرح غرر الفوائد سبزوارى.
دكتر عباس شيبانى
دكتر عباس شيبانى در سال 1310 ه .ش در تهران در خانواده مذهبى متولد شد. آقاى شيبانى به اتفاق دكتر چمران و ديگران در 16 مهر 1333 با توجه به اينكه از اعضاى موسس كميته نهضت ملى مقاومت در دانشگاه بودند در اعتراض به محاكمه دكتر مصدق دانشگاه را تعطيل كردند. دكتر شيبانى در سال 1335 پس از به راه انداختن تظاهرات عظيمى در پشتيبانى از مصر در جنگ با اسرائيل و انگلستان و فرانسه توسط دكتر اقبال از دانشگاه اخراج و توسط فرماندارى نظامى تهران دستگير شد. ولى به علت فشار افكار عمومى از زندان آزاد و به دانشگاه مشهد تبعيد شد.
در سال 1341 به نمايندگى از دانشگاه در كنگره جبهه ملى معرفى شد ولى به دليل اعتراض به عدم قبولى نهضت آزادى ايران در احزاب جبهه ملى به دليل گرايشات مذهبى اين كنگره را ترك نمود و به نهضت آزادى پيوست.
در 6 بهمن سال 1341 كه رژيم شاه سران نهضت را دستگير و به زندان انداخت. همراه دكتر سحابى، آيت الله طالقانى و مهندس بازرگان محاكمه و به 6 سال زندان محكوم و در سال 1347 از زندان آزاد گرديد.
دكتر شيبانى در دوران مبارزه جمعا 9 بار به زندان رفت و 13 سال مدت زندان وى طول كشيد. وى در دومين دوره انتخابات رياست جمهورى از سوى حزب جمهورى اسلامى نامزد عنوان رياست جمهورى گرديد. دكتر شيبانى پس از پيروزى انقلاب مسئوليتهاى متعددى از جمله نماينده مردم تهران در مجلس خبرگان قانون اساسى، عضو شوراى انقلاب، عضو شوراى مركزى حزب جمهورى اسلامى، سرپرست دانشگاه تهران، نماينده مردم تهران در چهار دوره مجلس شوراى اسلامى فعاليت داشته.
آثارى نيز در ترجمه و تأليف دارد كه عبارتند از: حيات و هدفدارى، ايمان مذهبى و انسان قرن بيستم، كمال شخصيت در روانكاوى.
دكتر على شريعتى
دكتر على شريعتى در سال 1312 ه .ش در روستاى مزينان از توابع مشهد متولد شد. تحصيلات متوسطه را در دبيرستانهاى مشهد به پايان برد و با توجه به حرفه پدر خود، استاد محمد تقى شريعتى علاقمند به شغل آموزگارى گرديد و پس از سپرى كردن دورههاى آموزشى در دانشسراى تربيت معلم مشهد در سن 18 سالگى به آموزگارى در يكى از روستاهاى خراسان پرداخت. چندى بعد به دانشگاه مشهد راه يافت و در رشته زبان و ادبيات فارسى موفق به اخذ ليسانس گرديد.
دكتر شريعتى به دليل استعداد وافرى كه داشت در سال 1338 با استفاده از بورسيه وزارت فرهنگ براى ادامه تحصيلات در مقطع دكترا عازم فرانسه شد و در سال 1343 از دانشگاه سوربن در رشته زبانشناسى تطبيق موفق به اخذ دكترا گرديد.
دكتر شريعتى در سالهاى جوانى در جلسات كانون نشر حقايق اسلامى مشهد كه توسط پدرش تأسيس شده بود حضور يافت.
در سال 1332 به عضويت نهضت مقاومت ملى شاخه مشهد درآمد و پس از تأسيس نهضت آزادى بدان پيوست. دكتر شريعتى در بازگشت از فرانسه به ايران در سال 1343 در مرز تركيه توسط ساواك دستگير و به مدت 9 ماه زندانى گرديد.
وى پس از آزادى به تدريس رشته تاريخ در دانشگاه فردوسى مشهد پرداخت. ساواك به دليل سابقه فعاليتهاى سياسى وى را از سمت استاديارى دانشگاه محروم نمود. دكتر شريعتى به دعوت استاد شهيد مطهرى به ايراد سخنرانى در حسينيه ارشاد پرداخت.
وى در سال 1352 توسط ساواك دستگير و به مدت دو سال در زندان بسر برد. پس از آزادى از زندان كه ساواك حسينيه ارشاد را تعطيل كرد و عازم انگلستان شد و در 29 خرداد 1356 به طور مشكوكى از دنيا رفت. جسد وى به سوريه منتقل و در جوار حضرت زينب به خاك سپرده شد.
از دكتر شريعتى آثار و تأليفات بسيار زيادى در زمينههاى مختلف منتشر و برخى از آنها به زبانهاى خارخى ترجمه شدهاند. برخى از آثار وى عبارتند از: اسلامشناسى، امت و امامت، ايدئولوژى، مجموعه مخاطبهاى آشنا.
جلال الدين فارسى
جلال الدين فارسى در سال 1312 در مشهد مقدس متولد شد. وى پس از تأسيس كانون نشر حقايق اسلامى مشهد توسط محمد تقى شريعتى از اعضاى ثابت آن گرديد. در دوران جوانى در رويدادهاى نهضت ملى در تظاهرات نهضت در مشهد شركت داشت.
در سال 1339 همزمان با اوجگيرى نهضت جمال عبدالناصر در مصر از طريق عراق و سوريه به لبنان رفت.
وى در سال 1341 به محض ورود به كشور دستگير و در زندان قزل قلعه زندانى شد.
فارسى پس از قيام 15 خرداد 1342 به رهبرى امام با مشاهده روش غير انقلابى نهضت آزادى از آن كناره گرفت و به همكارى با هيئتهاى موتلفه پرداخت.
در سال 1349 تصميم به ادامه مبارزه در خارج از كشور گرفت و از طريق عراق به بيروت رفت. در بيروت سلسله درسهاى امام خمينى را كه تحت عنوان ولايت فقيه ايراد مىشد به صورت مخفى چاپ و به كشورهاى مختلف ارسال مىكرد. به همين دليل توسط مأموران امنيتى لبنان دستگير و به تركيه و سپس به عراق تبعيد گرديد. او در عراق نيز به جرم تهيه و توزيع اعلاميههاى امام دستگير و 5/4 ماه زندانى شد. وى مجددا به سوريه و لبنان رفت و بعد از مهاجرت امام به فرانسه از بيروت به پاريس رفت.
در سال 1357 مسئوليت تنظيم رابطه بين نهضت اسلامى ايران و سازمان آزاديبخش فلسطين را عهدهدار گرديد. آقاى فارسى در سال 1358 از سوى مردم خراسان به عنوان نماينده اين استان به مجلس خبرگان تدوين قانون اساسى راه يافت و در اولين انتخابات رياست جمهورى نامزد پيشنهادى جامعه مدرسين حوزه علميه قم و حزب جمهورى اسلامى بود.
در سال 1359 كه شوراى عالى انقلاب فرهنگى به دستور امام خمينى تشكيل گرديد به عضويت اين ستاد نائل شد و در دومين دوره مجلس شوراى اسلامى از سوى مردم تهران به مجلس راه يافت.
از فارسى آثار متعددى منتشر شده كه برخى از آنها عبارتند از: ترجمه فصل جهاد تحرير الوسيله امام خمينى(ره)، انقلاب اسلامى و ساماندهى اجتماعى، تعالىشناسى (3 جلد).
استاد غلامحسين اميرخانى
استاد غلامحسين اميرخانى در سال 1318 ه .ش در طالقان متولد شد و سپس به تهران آمد و در خدمت خوشنويس گرانمايه استاد حسين ميرانى و برادرش استاد حسن اميرخانى به تعليم خط پرداخت.
استاد اميرخانى در طول ساليان دراز به تعليم هنرمندان فراوانى پرداخته كه هر كدام از چهرههاى برجسته هنر خوشنويسى كشور مىباشند. از آثار ايشان مىتوان از نگارش ديوان حافظ، تركيب بند محتشم، ترجيع بند هاتف اصفهانى و ... نام برد.
دكتر سيد محمد مهدى جعفرى
سيد محمد مهدى جعفرى در سال 1318 در خانوادهاى مذهبى در يكى از روستاهاى برازجان متولد شد.
وى ليسانس ادبيات فارسى را از دانشگاه شيراز و فوق ليسانس زبان و ادبيات عرب و نيز دكتراى علوم قرآنى را از دانشگاه تهران گرفت و به مدت 4 سال در فرهنگستان زبان به كارهاى پژوهشى به عنوان مترجم متون جغرافيايى از عربى به فارسى فعاليت نمود. به دليل فعاليتهاى سياسى دوران تحصيل در دانشسراى عالى در سال 1342 توسط ساواك دستگير و به 4 سال زندان محكوم گرديد.
وى در جريان دستگيرى سران نهضت آزادى در بهمن 1341 توسط ساواك دستگير و به زندان قزل قلعه فرستاده شد.
جعفرى پس از آشنايى بيشترى كه در زندان با آيت الله طالقانى پيدا كرد. از سوى ايشان ادامه ترجمه كتاب امام على كه جلد اول آن را خود ترجمه نموده بود بر عهده گرفت.
وى از سال 1358 كار تدريس در دانشگاه را آغاز كرد و در اولين دوره مجلس شوراى اسلامى نماينده مردم دشتستان بود و مدتى نيز مسئوليت معاونت پژوهشى وزارت فرهنگ و آموزش عالى را عهدهداربود.
ازايشان آثار متعددى در زمينه تأليف و ترجمه وجود دارد كه برخى از آنها عبارتند از: روش تربيتى اسلام (ترجمه): سيد قطب، همكارىهاى اجتماعى (ترجمه): شيخ محمد ابو زهره، امام على ابن ابيطالب (ترجمه): شيخ عبدالله علايلى، روش بررسى قرآن.
