ÌÓÊÌæ ÇÑÊÈÇØ ÈÇ ãÇ ÎÇäå  

جنگ جهانی اول در استان اصفهان

از ویکی اطلس فرهنگی ایران

ویرایش در تاریخ ‏۲۳ فروردین ۱۳۹۱، ساعت ۱۹:۵۲ توسط 192.168.110.133 (بحث)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
پرش به: ناوبری, جستجو

در روز ششم مرداد 1293 ه .ش / 1940 م. جنگ جهانى اول شروع شد. دولت ايران در اين جنگ رسما اعلام بى‏طرفى نمود، ليكن روس‏ها و انگليسى‏ها به بهانه‏هاى مختلف وارد ايران شدند و آنچه از جنايت و ظلم و بيداد كه در قدرت داشتند نسبت به ملت مظلوم ايران روا داشتند. همزمان با پيشروى قواى روس به سوى مركز كشور، اعضاى كميته دفاع ملى (مركب از نمايندگان مجلس و برخى از علما) از قم وارد كاشان و از آنجا به سوى اصفهان عزيمت كردند.

در اصفهان حاج سيد حبيب الله امين التجار از آنها پذيرايى به عمل آورد و پيرو مذاكرات سران كميته دفاع ملى و اتخاذ تدابير لازم، با موافقت مرتضى قلى‏خان پسر صمصام السلطنه، در جهت تكميل قواى مسلح كافى، به طرف كرمانشاه كه مقر نظام السلطنه و اردوى مجاهدين ملى بود حركت كردند. پس از حركت قواى مجاهدين، با تصميم كميته دفاع ملى اصفهان، قواى ژاندارمرى اصفهان با مهمات كافى به اتفاق محمدكريم خان گزى، ميرزا آقا خان، شكر الله خان لنبانى و يكصد و هشتاد نفر مجاهد اصفهانى عازم جبهه كرمانشاه شدند.

در اين هنگام عده‏اى از مجاهدين اصفهان كه جهت يارى مجاهدين به سمت على‏آباد قم رفته بودند پس از تهديد متفقين و انصراف احمدشاه قاجار از عزيمت به اصفهان (به عنوان پايتخت)، به شهر اصفهان بازگشتند و به دستور حاج آقا نورالله، سردار صولت و سهراب خان ارشد و عده‏اى سوار مسلح از راه رود شتين عازم جرقويه شهرضا شدند.

عصر روز سى‏ام اسفند 1293 ه .ش روسها به راهنمايى يمين السلطنه، صارم الدوله، همايون ميرزا و احمدخان مفخم الملك كه طرفدار متفقين بودند، به دروازه تهران آهنگران رسيدند و عليرغم دفاع مجاهدين، آنجا را متصرف شدند و نيروى مقاومت از هم پاشيد.

با استيلاى سربازان روسيه تزارى بلوكات اطراف اصفهان در ميان فرزندان ظل السلطان كه تحت الحمايه روس بود تقسيم گرديد.

در اين ميان به علت اعتراض حاج آقا جمال نسبت به اعمال خشونت سالدات‏هاى روس و احقاق حق يكى از محترمين اصفهان چند نفر از سالدات‏هاى روس شبانه به دستور يمين السلطنه به خانه حاج آقا جمال رفته او را بدون عبا و عمامه به كنسولگرى روس جلب و در آنجا زندانى كردند و چند روز بعد هم، وى را به تهران تبعيد نمودند.

بعد از اين واقعه يمين السلطنة به غارت اموال مخالفين خود تحت عنوان مخالفت آنها با روسيه پرداخت و املاك حاج آقا نور الله و حاج آقا جمال نيز توقيف كرد و عده‏اى از قزاقان روس به ورنا مخواست حمله و با آتش توپخانه عده زيادى از زن و مرد را به قتل رساندند.

انگليسى‏ها نيز به موجب قرارداد 1907 م. كه ايران را به دو منطقه تقسيم كرده بود به پيروى از روسيه، هم عهد و هم پيمان خود، در مقام اذيت و آزار آزاديخواهان برآمدند و در دهكرد كنسولخانه داير نمودند. مستر هريس نيز مشغول مداخله در امور شد و براى اجراى دستورات خود، عده‏اى سوار استخدام نمود.

در ديگر شهرهاى استان نيز وضع چندان خوبى نبود. در شهر كاشان نايبى‏ها (از اشرار معروف) براى رسيدن به پول بيشتر، خود را به عمّال آلمان‏ها رسانده، با آنها معاهده همكارى بستند و پس از آمدن روس‏ها به كاشان، به كوهستان‏هاى اطراف گريختند و آنجا را پناهگاه قرار دادند و حريصانه در صدد جمع‏آورى نيرو، سلاح و امكانات برآمدند. اغلب قريه‏هاى كوچك و بزرگ را غارت و عده زيادى از جوانان را كشتند و به قورخانه دولتى كه در آن سلاح‏هاى جديد بود دستبرد زده، همه سلاح‏ها را غارت كردند. اما با پايان جنگ جهانى اول و تحولات روسيه، در آستانه استقرار حكومت رضاخان، ناامنى‏هاى وسيعى در سراسر ايران به وقوع پيوست كه استان اصفهان نيز از اين قاعده مستثنى نماند. رجبعلى راهزن معروف در راه‏هاى اهواز و اصفهان و گلپايگان به تاراج اموال مردم و راهزنى و قتل نفوس پرداخت. نراق و نطنز را محاصره و اموال مردم را به غارت بردند و در اثر حملات اشرار قحطى و كمبود نان اغلب مناطق استان را فراگرفت و عده زيادى از نفوس به هلاكت رسيدند.



منابع