وضع سواد در استان مازندران
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
وضع سواد
سرزمين مازندران از روزگاران ديرين مهد علم و دانش بوده و دانشمندان بسيارى از آن برخاستهاند. بعد از اسلام به خصوص از زمان علويان مدارس علمى فراوانى تشكيل و دانش دوستان بسيارى را جذب خود كردند. در اين عصر مساجد نيز از مراكز مهم درس و بحث و سوادآموزى به ويژه آموزش قرآن به حساب مىآمدند. اولين مدرسه در ناحيه طبرستان (مازندران فعلى) در شهر آمل حدود سالهاى 302 ه .ق توسط ناصر كبير از حكمرانان علوى طبرستان بنا گرديد كه خود وى نيز مدتى در آن به تدريس شعر، ادب، فقه و حديث پرداخت.
گسترش فرهنگ و ادب و آموزش مسائل اعتقادى و دينى در عصر علويان به ويژه در دوره ناصر كبير، داعى كبير و داعى صغير بوده است و متأسفانه درگيرىهاى جانشينان بعدى از رونق كار فرهنگى كاسته است. از جمله مدارس مهم قرن 5 و 6 مدرسه رويانى آمل است.
در قرن پنجم خواجه نظامالملك نيز براى مبارزه فكرى با اسماعيليان مدرسه نظاميه آمل را تأسيس كرد.
سالهاى سال مساجد و مدارس دينى كانون تعليم و تربيت بود و روحانيان شهرهاى مازندران و استادان قرآن به كار آموزش مشغول بودهاند. حتى در روزگار ما (قرن 14 و 15 هجرى) بقاياى آن سبك آموزشى باقى بوده كه با به وجود آمدن نظام جديد تحصيلى از اواخر دوره قاجار و گسترش آن در عصر پهلوى از رونق افتاده و امروزه به تاريخ سپرده شده است.
ملاخانههاى شمال ايران (مكتبخانهها) در ميان مردم معروف بودهاند و ملا كه به بچههاى مردم قرآن و احكام آموزش مىداده است، از ناحيه مردم تأمين معيشتى مىشده و به طور كلى نظام تحصيلى مردمى بوده و هزينهاى براى دولت مركزى نداشته است. در تمام شهرهاى مازندران و حتى در روستاها اين ملاخانهها توسعه زيادى داشتهاند و در كنار آنها مدارس علوم دينى كه علاوه بر علوم دينى طبيعيات، طب، رياضيات و ... را آموزش مىدادهاند در واقع دوره عالى همان مكتب خانه به حساب مىآمدهاند.
بعد از تشكيل نظام آموزشى كلاسيك و نظام يافته كه به اواخر دوره قاجاريه و بيشتر به دوره پهلوى برمىگردد، مازندران نيز مانند ساير نقاط كشور از مدارس جديد بهرهمند شد و به دليل فرهنگ دوستى مردم رشد و توسعه مدارس سريع بود و تا جايى كه دولتها موافقت مىكردند، مردم پىگير تشكيل مدارس بودهاند.
نكته قابل توجه اينكه قبل از انقلاب اسلامى، به دليل تعصبات مذهبى مردم استان مازندران از ادامه تحصيل دختران خود در سطوح عالى غالبا جلوگيرى مىكردند زيرا مىديدند كه به طور معمول زمينهساز بىحيايى و بىحجابى دختران پاك دامن آنها خواهد بود. ولى به بركت انقلاب اسلامى اين مانع برطرف شد و امروزه دختران نيز مانند پسران در تمام سطوح تحصيلى فعال هستند.
بر اساس آمار سال 1375 از كل جمعيت 2319486 نفرى بالاى 6 سال استان مازندران 1873934 نفر (8/80 درصد) (982769 مرد و 891165 زن) با سواد و 445552 نفر (2/19 درصد) (169872 مرد و 275680 زن) بىسواد بودهاند كه در مقايسه با نرخ باسوادى كل كشور (51/79 درصد) از ميزان باسوادى بالايى برخوردار بوده است. از جمعيت 1073581 نفرى بالاى 6 سال شهرى، 932252 نفر (8/86 درصد) (487541 مرد و 444711 زن) با سواد و 141329 نفر (3/13 درصد) (51843 مرد و 89486 زن) بىسواد بودهاند.
همچنين از 1245905 نفر (613257 مرد و 32648 زن) جمعيت بالاى 6 سال مناطق روستايى، 941682 (6/75 درصد) (495225 مرد و 446454 زن) با سواد و 304223 نفر (4/24 درصد) (118029 مرد و 186194 زن) بىسواد بودهاند.
البته با كمال تأسف هنوز هم در بعضى نقاط روستايى كوهستانى افراد لازمالتعليم از نعمت مدرسه محروماند و فقط نهضت سوادآموزى خدمات محدود آموزشى ارائه مىدهد.
از كل جمعيت با سواد اين استان 2/36 درصد (678194 نفر) داراى تحصيلات ابتدايى، 1/27 درصد (508110 نفر) داراى تحصيلات راهنمايى، 3/24 درصد (455728 نفر) داراى تحصيلات متوسطه، 5/0 درصد (8839 نفر) داراى تحصيلات پيشدانشگاهى، 1/6 درصد (114696 نفر) داراى تحصيلات عالى، 1/0 درصد (2563 نفر) داراى تحصيلات حوزوى و 4 درصد (75614 نفر) داراى تحصيلات سوادآموزى بودهاند.
آموزش
در سال 1375 تعداد 329746 دانشآموز در مقطع ابتدايى در 2550 آموزشگاه با 13187 كلاس مشغول تحصيل بودهاند. بنابراين نسبت دانشآموز به كلاس 25 نفر بوده است.
در مقطع راهنمايى 234014 دانشآموز شامل 118104 پسر و 115910 دختر در 1367 آموزشگاه با 7679 كلاس مشغول تحصيل بودهاند. به طور متوسط در هر كلاس راهنمايى 30 دانشآموز متراكم بوده است.
دانشآموزان مقطع متوسطه 170891 نفر (79817 پسر و 91074 دختر) بودهاند كه در 544 آموزشگاه با 5217 كلاس مشغول تحصيل بودهاند. نسبت دانشآموز به كلاس 33 نفر بوده است.
در هنرستانهاى اين استان نيز 18852 نفر (14962 پسر و 13890 دختر) مشغول تحصيل بودهاند.
در مجموع اين استان داراى 50 هنرستان (4 هنرستان كشاورزى، 24 هنرستان بازرگانى و حرفهاى و 22 هنرستان فنى) بوده است كه داراى 276 كلاس بودهاند.
در نقاط شهرى اين استان 142697 دانشآموز ابتدايى وجود داشته كه در 571 دبستان با 4810 كلاس مشغول تحصيل بودهاند. نسبت دانشآموز به كلاس در اين مقطع 30 نفر بوده است.
دانشآموزان راهنمايى اين نقاط 120759 نفر بودهاند كه در 403 آموزشگاه با 3451 كلاس مشغول تحصيل بودهاند. بنابراين در هر كلاس راهنمايى شهرهاى اين استان 35 نفر مشغول تحصيل بودهاند.
همچنين در نقاط شهرى 133977 نفر در مقطع متوسطه 361 دبيرستان با 3936 كلاس مشغول تحصيل بودهاند. در نقاط روستايى اين استان 187049 دانشآموز ابتدايى، 113255 دانشآموز راهنمايى و 36914 دانشآموز متوسطه وجود داشته است.
