منابع آب استان آذربایجان غربی
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
آبهاى سطحى
به دليل شرايط زمينشناسى آذربايجان غربى، به غير از قسمت كوچكى از آبهاى ناحيه جنوب غربى مهاباد كه از طريق «زاب كوچك» به خليج فارس مىرود، بقيه آبهاى سطحى آذربايجان به درياچه اروميه يا از طريق رودهاى ارس و قزلاوزن به سوى درياى مازندران جارى مىگردند.
1ـ حوضه آبريز درياى مازندران
ـ ناحيه ماكو
در پيرامون ماكو چهار رودخانه اصلى جارى است كه رودخانههاى سارى سو، اواجيق و زنگمار به هم متصل گرديده، به نام رودخانه زنگمار در محل عربلو وارد ارس مىشود. رودخانه قره سو از دامنههاى شمال شرقى آرارات سرچشمه گرفته قبل از زنگمار و در غرب ناحيه پلدشت به ارس مىپيوندد.
ـ ناحيه خوى
در اين ناحيه رودهاى قطور چاى، الند چاى و آق چاى وجود دارد كه به آنها آب چشمههاى شاهانك و اواوغلى اضافه مىگردد. وسعت حوضه آبريز رود قطور قريب به 840 كيلومتر مربع و مقدار آب سالانه آن 180 تا 200 ميليون متر مكعب برآورد گرديده است.
2ـ حوضه آبريز درياچه اروميه
ـ ناحيه سلماس
در اين ناحيه رودهاى دير على سو، زرين دره و زولا چاى جريان دارند كه به ترتيب از ارتفاعات مرزى هراويل، سارى چيچك و سارى داش سرچشمه مىگيرد.
مساحت حوضه آبريز رود زولا در محلى كه براى ايجاد مخزنى مناسب مىباشد، بالغ بر 850 كيلومتر مربع است.
ـ ناحيه اروميه
در اين ناحيه رودهاى نازلو چاى، روضه چاى، شهر چاى (برده سوه يا بكشلو چاى) و باراندوز چاى تأمين مىگردد.
نازلو رود از كوه كردستان تركيه سرچشمه گرفته و در شمال رباط قسمتى از آن خط سرحدى را تشكيل داده، وارد ايران مىشود و پس از تشكيل دادن دلتايى به دو شعبه تقسيم گرديده، وارد درياچه اروميه مىشود.
باراندوز چاى، از كوه سرحدى جمال الدين سرچشمه مىگيرد و به سوى شمال جارى مىشود و از روستاى باراندوز گذشته و از ماشقان به طرف شرق رفته و شعبهاى از باغ شيرين ضميمه آن شده و در جيران وارد درياچه اروميه مىشود.
ـ ناحيه نقده
رودخانه گدار در اين ناحيه جارى است و از سه شعبه اصلى رود اشنويه، گدار و چم غلطيان تشكيل يافته است. مساحت حوضه آبريز اين رود در محل دربند نقده قريب به 875 كيلومتر مربع است.
ـ ناحيه مهاباد
رودخانه مهاباد از دامنههاى شرقى كوههاى زاگرس سرچشمه مىگيرد و داراى دو شعبه اصلى به نام رود دهبكو (شاخه اصلى) و بيطاس مىباشد كه نزديك مهاباد به هم پيوسته و رود مهاباد را تشكيل مىدهند.
مساحت حوضه آبريز اين رود در پل سرخ حدود 842 كيلومتر مربع مىباشد.
ـ ناحيه مياندوآب
در اين ناحيه رودهاى زرينه رود و سيمينه رود جارى است. اين رودخانهها كه آب اراضى زراعى از آنها منشعب مىگردند سيلابى و در حدود 90 درصد از آب آنها در بهمن ماه تا خرداد ماه جارى مىگردد.
رود سيمينه، نسبت به اراضى اطراف در گودى قرار گرفته و اشتقاق نهر به آسانى از آن مقدور نمىباشد، لذا اهالى براى بالا آوردن سطح آب همه ساله اقدام به بستن بند مىنمايند.
آبهاى زير زمينى
منابع آبهاى زير زمينى در اين استان عبارتند از 2251 حلقه چاه عميق، 23448 حلقه چاه نيمه عميق، 335 حلقه قنات و 353 چشمه كه ميزان آبدهى سالانه آنها 1223 ميليون متر مكعب مىباشد.
آبهاى معدنى
آذربايجان غربى از لحاظ آبهاى معدنى غنى مىباشد، برخى از آنها به درياچه اروميه مىريزند و برخى نيز در خود درياچه فوران مىكنند.
مهمترين آبهاى معدنى اين استان عبارتند از:
ـ چشمه قى نجه، در 27 كيلومترى اروميه و در كنار جاده اروميه ـ سلماس.
ـ چشمه زنبيل، در 36 كيلومترى شمال شرقى اروميه و در دامنه شرقى كوه زنبيل.
ـ چشمه زندان سليمان، در شهرستان تكاب، بين احمد آباد عليا و كوه زندان.
ـ چشمه رازى در شهرستان خوى و در 6 كيلومترى قطور.
ـ چشمه دسته دره در 29 كيلومترى شمال غربى خوى.
ـ چشمه كلوانس، در شمال غربى خوى و در 9 كيلومترى چشمه دسته دره.
ـ چشمه قارنجه در 5 كيلومترى شمال غربى روستاى قارنجه شهرستان خوى.
ـ چشمه خان در 24 كيلومترى جنوب غربى خوى.
ـ چشمه ويشلق در 12 كيلومترى شمال شرقى خوى.
ـ چشمه نوايى در 9 كيلومترى جاده خوى ـ تبريز.
ـ چشمه زارعان در 4 كيلومترى غرب روستاى زارعان در 26 كيلومترى شمال خوى.
ـ چشمه بيلوار در 21 كيلومترى شمال شرقى خوى در جنوب روستاى بيلوار.
ـ چشمه صدقيان در جنوب شرقى روستاى صدقيان در 8 كيلومترى سلماس.
ـ چشمه ميناس در 16 كيلومترى جنوب شرقى سلماس.
ـ آبگرم باش كندى در 6 كيلومترى جاده ماكو ـ بازرگان.
ـ چشمه زى سو در 6 كيلومترى كليساى كندى ماكو.
ـ چشمه شاه آباد در 30 كيلومترى جنوب شرقى ماكو.
ـ سيه چشمه در جنوب غربى ماكو.
ـ چشمه گرادو در غرب مهاباد.
درياچه اروميه
درياچه اروميه در دوره آئوسن تشكيل شده وسعت اين درياچه در زمان كم آبى 4000 كيلومترمربع و در زمان پر آبى 6000 كيلومترمربع مىباشد.
طول آن حدود 130 تا 140 كيلومتر و عرض آن بين 15 تا 50 كيلومتر متغير است.
كمترين پهناى درياچه در شمال شرقى اروميه و مقابل جزيره اسلامى قرار دارد و ارتفاع آن از سطح درياى آزاد حدود 1275 كيلومتر است.
عمق متوسط درياچه را 5 الى 6 متر تخمين زدهاند، ليكن اين ميزان در برخى جاها به 14 الى 16 متر مىرسد.
آب درياچه بىنهايت شور و ميزان نمك محلول آن دو برابر اقيانوسها است و به علت بالا بودن غلظت نمك طعام در آب درياچه هيچگونه ماهى در آن زيست نمىكند و فقط موجودات سخت پوست در ساحل آن زندگى مىكنند. درياچه اروميه داراى 102 جزيره كوچك و بزرگ با صخرههاى سنگى بدون سكنه غير از جزيره اسلامى بوده كه محل تخمگذارى انواع پرندگان مهاجر و آبزى مىباشد.
رودخانههاى مهمى كه به درياچه اروميه مىريزند عبارتند از: تلخه رود، زرينه رود، سيمينه رود، صافى رود، مهاباد رود، گدار، باراندوز چاى، شهر چاى، نازلو چاى و زولا چاى.
در درياچه اروميه كشتيرانى صورت مىگيرد و بنادر آن عبارتند از: شرفخانه، گلمانخانه، حيدر آباد، رحمانلو و دانالو كه مهمترين و بزرگترين آنها، بندر شرفخانه و گلمانخانه مىباشند.
