صنایع دستی در استان گیلان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
شرايط خاص آب و هوايى گيلان و موقعيت جغرافيايى و سابقه چندين هزار ساله مردم اين سرزمين درهنر و صنعت موجب شده است كه گيلان داراى صنايع دستى متنوع باشد. كشفيات باستانشناسى تپه مارليك (چراغعلى تپه) نشانگر فرهنگ، تمدن و هنر دستى مردم اين خطه از سرزمين ايران است.
هم اكنون صنايع دستى گيلان در رشتههايى مانند، سبدبافى و حصيربافى، مرواربافى، بامبوبافى، سفالگرى، نمدمالى، دستبافهاى ابريشمى، نخى و پشمى، قالىبافى، چموشدوزى، چوبكارى محدود گشته است و صنايع دستى به عنوان كالايى تزئينى قلمداد مىشود.
خانوادههاى روستايى در فصلهايى كه كار كشاورزى كمتر مىشود به توليد صنايع دستى چون حصير بافى، بامبو بافى، قالى بافى و دستبافهاى ابريشمى، نخى و پشمى مىپردازند و از اين راه صنايع دستى نقش مهمى در اقتصاد خانواده ايفا مىكنند.
برخى از مردم گيلان به شكل حرفهاى به توليد صنايع دستى مانند سفالگرى، حصير بافى، نمدمالى مىپردازند و از اين راه كمكهاى شايانى به اقتصاد استان و جلوگيرى از بى كارى مىكنند.
مهمترين صنايع دستى در گيلان عبارتند از:
1ـ سبدبافى و حصيربافى
سبدبافى و حصيربافى از صنايع دستى و خانگى بسيار رايج در گيلان است و توليد انواع سبدها و حصيرها در اكثر نقاط اين استان رواج دارد. مواد اوليه آن نى و سوف است كه به طور خودرو در باتلاقها مىرويند. توليد كنندگان در فصل غير كشاورزى به توليد آن مشغول هستند در استان گيلان 700 كارگاه حصير بافى فعاليت دارد. مراكز مهم آن عبارتند از: خمام، بندرانزلى، گلشن، غازيان و جفرود.
فرآوردههاى حصيرى عبارتند از: حصير، زيرانداز، كلاه ساك و...
2ـ مروار بافى
مروار بافى عبارتند از: بافت اشياى مختلف نظير سبد، كيف، ميوه خورى و... با ساقههاى تازه گياهان و چوب نازك درختان. مهمترين مراكز مروار بافى روستاهاى صيقلان و جمعه بازار از نواحى صومعه سرا و... مىباشند.
3ـ گليم و جاجيم
در مناطق نميران و حيران (آستارا و تالش) بيشتر معمول بوده و توليدات چندانى ندارد.
4ـ سفال سقف و سراميك سازى
اين صنعت در مناطق آستارا، سياهكل، لنگرود و رودسر بيشتر معمول بوده و توليدات آن سفال و ظروف مختلف سفالى مىباشد. اخيرا در اطراف فومن نيز جهاد سازندگى اقدام به ايجاد كارگاههاى سفال سازى نموده است.
5ـ بامبو بافى
بامبو كلمهاى است احتمالا چينى و يا ژاپنى و از آنچه به عنوان بامبو نام برده مىشود همان نى خيزران است.
شروع كار بامبو بافى همزمان با متداول شدن كشت چاى در گيلان آغاز و رواج يافته است. بيشترين مراكز آن در لاهيجان (مخصوصا قريه ليالستان) است.
توليدات اين صنعت دستى، از تنوع زيادى برخوردار مىباشد كه شكلات خورى، ميوه خورى، جاى نان و لوستر از آن جمله است. مواد اوليه آن نى خيزران مىباشد كه به طور خودرو در مناطق باتلاقى و مرادبها مىرويد.
6ـ نمد مالى
نمد مالى بيشتر در اطراف رودبار و قاسم آباد رودسر معمول است و مواد اوليه آن پشم و رنگ مىباشد. مصرف عمده آن به عنوان زيرانداز است.
7ـ چارق دوزى
اين صنعت در اطراف فومن خصوصا در ماسوله بصورت توليد كفش چرمى (چموش) به اندازههاى مختلف رواج دارد و مواد اوليه آن چرم مىباشد. توليدات اين صنعت در سالهاى اخير جنبه مصرفى خود را از دست داده و بيشتر حالت تزئينى به خود گرفته است.
8ـ جوراب بافى
در بيشتر مناطق كوهستانى استان معمول است، بخصوص در ماسوله رواج بيشترى دارد.
9ـ نازك كارى چوب (خرّاطى)
اين صنعت ضمن آنكه در بيشتر شهرهاى استان معمول است، ليكن در شهر رشت از موقعيت و فعاليت بيشترى برخوردار مىباشد. توليدات آن متنوع و شامل انواع ظروف، عصا و اشياء تزئينى است.
10ـ چادر شب بافى
چادر بافى، پارچههاى بافته شده در اندازههاى 2×2 متر است كه بيشتر در قاسم آباد رودسر بافته مىشود.
از ديگر صنايع دستى در استان گيلان مىتوان مرواريد دوزى كه در سالهاى اخير رواج يافته، قلابدوزى، ابريشم بافى، شال بافى، الياف بافى و صابون سازى دستى رودبار را نام برد.
بر اساس آمار موجود، در سال 1377 تعداد 8227 كارگاه صنايع دستى در استان گيلان وجود داشته كه 9382 نفر در آنها مشغول به كار بودهاند.
بررسى تركيب صنعت خانگى استان گيلان در سال 1365 نشان مىدهد كه رايجترين صنعت خانگى استان دوزندگى و بافندگى پوشاك است. اين صنعت خانگى با 7/52 درصد، بزرگترين سهم را در صنعت خانگى استان داشته است.
دومين صنعت خانگى مهم، توليد مواد غذايى است. حدود 2/17 درصد صنعت خانگى استان در رشته توليد مواد غذايى است.
سومين مقام را در صنعت خانگى سبد و حصير بافى دارا است. بيش از 4/15 درصد خانوارهاى داراى صنعت خانگى گيلان در سبد و حصير بافى فعاليت دارند.
قالى، قاليچه و گليم بافى و همانند آن با 2/4 درصد و ريسندگى الياف و پارچه بافى با 3/3 درصد مراتب بعدى را در صنعت خانگى استان دارا هستند.
