زبان و گویش مردم استان کهگیلویه و بویراحمد
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
گويش مردم در اين استان به لرى بويراحمدى معروف است كه با تفاوت آوايى جزئى در سراسر استان وسيله تكلم مشترك آنهاست. اين گويش از گروه زبانهاى ايرانى جنوب غربى مىباشد. ساخت دستورى و واژگانى گويش لرى و فارسى نشان مىدهد كه هر دو از فارسى ميانه ساسانى كه خود دنباله فارسى باستان مىباشد، انشعاب يافته است. گويش لرى در اين استان با فارسى نو پيوند نزديك دارد، در عين حال داراى تحولات آوائى مخصوص خود مىباشد.
گويش لرى در اين استان به سه نوع تقسيم مىشود كه عبارتند از:
1ـ گويش طبيعى بهمئى
در اين گويش كشش كلمات آشكار است و تأكيد كلمات بر حروف گاف، واو و ى زياد مىباشد. مانند: گو او خوى؟ به معناى برادر آب مىخواهى؟
2ـ گويش بويراحمدى
در اين گويش كلمات آهنگين و با شتاب و مختصر بيان مىشود. حرف دال به ندرت تلفظ مىشود، مگر در اول كلمه واقع گردد و حرف جيم به تلفظ شين درمىآيد. مانند: پشتن ده و كمرم. يعنى سوگند به پنج تن.
3ـ گويش چرامى و بابوئى
اين گويش با زبان پارسى امروز نزديكى خاص دارد و تأكيد بر حروف خ، ر، ق زياد است و تلفظ حرف ح در كلمات آشكار نيست و دال واضح و صريح هم به تلفظ نمىآيد. مانند: حقيقتشه بخى راس ايگه. يعنى حقيقتش را بخواهى راست مىگويد.
در زير به تعدادى از اصطلاحات گويشى اين استان اشاره مىشود:
اُيره، ايْچه: اينجا
گتى: گفتى
خَردين، خَرَديت: خوردين
بَجك، بجه: بدو
خوسيدن: خوابيدن
بَرد: سنگ
رتى: رفتى
دى: مادر
بو: پدر
چه: چاه
شو: شب
در اين استان علاوه بر زبان لرى عدهاى به زبان تركى قشقايى صحبت مىنمايند. گويش تركى قشقايى شاخهاى از زبان تركى ـ آلتايى مىباشد.
اين گويش بيشتر در شهر دو گنبدان رايج است.
