رده:آثار و بناهای تاریخی و گردشگری استان ایلام
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
جاذبههاى طبيعى و تاريخى
استان ايلامبه سبب واقع شدن در غرب كوههاى زاگرس و وجود رودخانههاى متعدد از جلوههاى طبيعى زيبائى برخوردار است.
كوههاى سر سبز اين استان چهره استان را بسيار زيبا نموده است رودخانههاى اين استان طبيعت زيبايش را افزون ساخته.
كوههاى استان يكى از مهمترين جاذبههاى طبيعى استان محسوب مىشوند و مهمترين آنها عبارتند از:
كبير كوه در ايلام، دينار كوه در دهلران،
كوه انادان در شمال غربى دهلران، سرخ كوه در مهران،
سياه كوه در شمال شرقى دهلران، كوه ما نشست در شمال شرقى ايلام و كوه دالپرى در شرق دهلران.
رودخانههاى استان يكى ديگر از جاذبههاى طبيعى استان مىباشد و مناظر زيبائى را بوجود مىآورند.
مهمترين رودخانههاى استان عبارتند از:
رودخانه سيمره، گدارخوش، كنجانچم،
گاوى، رودخانه سده، رودخانه ميمه.
يكى ديگر از مواهب طبيعى استان ايلام، جنگلهاى بلوط و بادام و بنه در دامنهها و شيب تند كوهها است.
اين جنگلها مناظر بسيار زيبائى را در استان بوجود آوردهاند.
يكى ديگر از جاذبههاى طبيعى استان، غارهامى باشند. غار خفاش در جنوب شرقى دهلران يكى از اين جاذبههاى طبيعى است.
چشمههايى چون چشمه قير در جنوب شرق دهلران و چشمه آبگرم در دهلران از جمله آثار طبيعى استان مىباشد.
علاوه بر آثار طبيعى، استان ايلام داراى آثار مختلف تاريخى مىباشد كه مىتوانند در صنعت توريسم نقش مهمى ايفا نمايد.
در اين استان از دورههاى مختلف تاريخ، آثارى از قبيل قلعه، پل، تپه، مسجد، امام زاده، شهر باستانى و... وجود دارد كه هر كدام بيان كننده گوشههايى از تاريخ ايران و به خصوص تاريخ اين منطقه مىباشد.
مهمترين جاذبههاى تاريخى استان ايلام عبارتند از:
مساجد، بقاع متبركه و امام زادهها
بقعه جابر در دره شهر
بقعه مهدى صالح در روستاى ماژين.
مقبره بابا سيف الدين در روستاى ارمر.
امام زاده سيد ابراهيم در پهله از توابع دهلران.
امام زاده على صالح در صالح آباد مهران.
امام زاده سيد حسين در مهران.
مسجد والى در شهر ايلام.
قلاع تاريخى
قلعه اسماعيل خان در شهر ايلام.
قلعه والى در شهر ايلام.
قلعه قيران. قلعه امير آباد.
قلعه حسين آباد. قلعه سام.
قلعه شياق.
پلهاى تاريخى
پل تاريخى چم نمشت در دره شهر.
پل ساسانى در دره شهر.
پل گاوميشان در دره شهر.
شهرهاى باستانى
خرابههاى شهر گمگم در ايوان بر روى كوه بانكول.
خرابههاى شهر اريوحان در دشت ايوان.
شهر تاريخى دره شهر در دره شهر.
شهر باستانى ماژين در جلو تنگ ماژين.
آتشكدهها
آتشكده سه پا در شهرستان ايوان.
آتشكده دره شهر در شرق دره شهر.
در اين استان در سال 1377 تعداد 5 هتل، 7 مسافر خانه با ظرفيت 315 تحت براى استفاده گردشگران وجود داشته است.
اين اماكن به ترتيب:
ـ در شهرستان ايلام 2 هتل و 3 مسافرخانه،
ـ در دره شهر يك هتل،
ـ در دهلران يك مسافرخانه،
ـ در پهله زرين آباد يك مسافر خانه،
ـ در ميمه زرين آباد يك مسافر خانه،
ـ در صالح آباد يك مسافر خانه و
ـ در مهران 2 هتل وجود داشته است.
هتل نويد در مهران نيز يكى از مراكز پذيرايى از مهمانان استان مىباشد.
آثار و بناهاى تاريخى
استان ايلام داراى آثار ارزشمند باستانى فراوانى است كه اين آثار به دليل عدم حفاظت و احياء به فراموشى سپرده شده است.
مهمترين آثار باستانى استان ايلام در شهرهاى دره شهر. شيروان و شهرهاى اريو جان، مهرگان كدك، زرود هبالا، ايوان كرخه، سرابنقل، آبدانان، سراباغ ماداكتو و ما سبذان قرار دارد.
استان ايلام داراى:
ـ 110 تپه تاريخى،
ـ 29 قلعه،
ـ 65 بنا،
ـ 10 آتشكده،
ـ 13 زاغه،
ـ 115 قبرستان،
ـ 14 شهر باستانى،
ـ 3 پل و
ـ 4 نقش برجسته و كتيبه تاريخى مىباشد.
در زير به برخى از مهمترين آثار باستانى اين استان اشاره مىشود.
مساجد تاريخى
مسجد والى
اين مسجد قديمىترين مسجد شهرستان ايلام بوده و در شهر ايلام قرار دارد. اين مسجد بيش از 90 سال پيش، به وسيله والى پشتكوه بنا شده است.
در زمان جنگ تحميلى اين مسجد بر اثر بمباران تخريب شد. ولى دوباره تجديد بنا گرديد.
امام زاده سيد صلاح الدين
اين امام زاده در دامنه جنوبى رشته ارتفاعات كبير كوه و در جنوب شهر آبدانان، از توابع شهرستان دره شهر و در فاصله 180 كيلومترى از شهر ايلام واقع شده است.
بارگاه و ساختمان امامزاده در نوع خود منحصر به فرد بوده و معمارى زيباى آن مربوط به قرن پنجم و ششم هجرى مىباشد. گنبدى به ارتفاع حدود بيست متر بالاتر از پشت بام و به صورت پلكانى بر روى آن بنا شده است كه متاسفانه بسيار فرسوده شده است.
امامزاده مزبور از نوادگان امام محمد باقر عليهالسلامبوده و مقبره ايشان زيارتگاه مردم استان ايلام و استانهاى همجوار مىباشد.
امامزاده سيد ناصر الدين
بارگاه امامزاده سيد ناصر الدين از نوادگان امام هفتم شيعيان در كنار روستاى علىآباد از توابع بخشدارى زرين آباد شهرستان دهلران قرار دارد.
اين امامزاده داراى ساختمان و بارگاهى عظيم مىباشد كه اصل بنا متعلق به دوران قاجارمىباشد. در سال 1366 بناى فرسوده و قديمى امامزاده به سبك معمارى سنتى اسلامى مرمت گرديد. اين مقبره مورد احترام خاص اهالى مىباشد.
امام زاده سيد ابراهيم
بناى مقبره امامزاده سيد ابراهيم از فرزندان امام محمد باقر عليهالسلام در روستاى بردى از توابع بخش زرين آباد شهرستان دهلران، در جنوب شرق استان ايلام واقع شده است.
قدمت بنا به دوران هلاكوخان مغول مىرسد. امامزاده داراى گنبدى به شكل مثلث مىباشد. ساختمان قديمى امامزاده مزبور بر اثر گذشت زمان فرسوده گشته و احتياج به مرمت و نوسازى دارد.
امام زاده على صالح (خاص على)
آرامگاه على صالح فرزند عبيدالله الاعرج از نوادگان امام زين العابدين عليهالسلاممعروف به خاص على، در 50 كيلومترى جنوب شهر ايلام، در منطقهاى به اسم صالح آباد واقع شده است.
در زمان حكومت ايلخانان ساختمان كوچكى بر روى مقبره امامزاده على صالح احداث گرديده كه اين ساختمان در دوره قاجار به دستور والى حسين قلى خان ابوقداره تجديد بنا شده و هم اينك نيز با توجه به موقعيت مذهبى بنا با كمك اداره اوقاف و ساير دستگاهاى اجرايى اين بنا بازسازى و توسعه يافته است.
بقعه مهدى صالح
بقعه «ماى صالح» يا مهدى صالح از جمله شاهكارهاى معمارى قرن هشتم هجرى مىباشد. اين بقعه در مركز بخش ماژين از توابع شهرستان دره شهر واقع شده است. مقبره به صورت چهار گوش و با استفاده از آجر ساخته شده و زواياى چهارگانه آن به گوشوارههاى مناره مانندى منتهى مىشود. ارتفاع منارهها يا همان گوشواره حدود 1 متر از ارتفاع ساختمان اصلى بلندتر است و متصل به متن بنا مىباشد. بر روى ديوارهاى جانبى بنا در داخل مقبره آياتى از قرآن كريم به طور بسيار زيبايى گچ برى شده كه متاسفانه قسمت عمده اين آيات در قسمتهاى شرقى و شمالى از بين رفته است. اين بنا متاسفانه در حال تخريب كامل است و اقدامى در جهت باز سازى آن صورت نگرفته است.
بقعه حاج بختيار
اين بقعه متبركه در شمالغربى شهرستانايلام در بخش چوار روستاى گنبد حاج بختيار واقع گرديده است. قدمت اين بناى مذهبىتاريخى به دوران قبل از حكومت صفويه مىرسد. در سال 1369 تعميراتى بر روى بنا صورت گرفته است.
بقعه حاج حاضر
بقعه حاج حاضر ايوان (عليهالرحمه) در شمال غربى استان ايلام در بخش ايوان كنار جاده اصلى ايلام به كرمانشاه در روستاى حاج حاضر واقع شده است.
اين بنا در زمان قاجاريه احداث گرديده است كه به علت فرسوده شدن از سال 1371 تعميراتى به سبك معمارى سنتى اسلامى بر روى آن صورت گرفته است.
قلاع تاريخى
قلعه اسماعيل خان
اين قلعه در شهر ايلام واقع شده است. از اين قلعه متروكهاى باقى مانده است. اين قلعه توسط اسماعيل خان از اولياى پشتكوه ساخته شده است.
از آنجا كه اسماعيل خان در اواخر حكومت زنديه و اوايل قاجار به قدرت رسيده است بنابراين بناى اين قلعه نيز به اين دوره تعلق دارد.
قلعه والى
قلعه والى در شهر ايلام قرار دارد. اين قلعه در زمان قاجار به عنوان اقامتگاه تابستانى والى پشتكوه بنا شده است. قلعه والى در زمينى به مساحت تقريبى 5 هزار متر مربع و با زير بناى حدود 1500 متر مربع ساخته شده و ساختمان آن از آجر است. بخشى از اين قلعه در جنگ ايران و عراق آسيب ديده كه در فاصله سالها 1367 تا 1369 توسط ميراث فرهنگى مرمت و هم اكنون محل اداره كل ميراث فرهنگى استان ايلام مىباشد.
قلعه اميرآباد
اين قلعه در مسير مهران ـ صالح آباد واقع شده است. به وسيله يكى از واليان پشتكوه ساخته شده است. در دوره قاجاريه اين قلعه از سنگ، آجر، خشت و گل ساخته شده است. اين قلعه دارى تعدادى اتاق و چند زير زمين مىباشد.
قلعه سام
اين قلعه در روستاى چم پور، واقع در بخش مركزى شهرستان شيروان و چرداول قرار دارد. اين قلعه به دوره ساسانى تعلق دارد و بر فراز كوهى ساخته شده است. اين بنا داراى دو برج به ارتفاع تقريبى 12 متر مىباشد. در قسمت جنوب غرب قلعه آتشكدهاى وجود دارد كه در زمان تسلط اعراب به مسجد تبديل شده است. همچنين در كنار قلعه درختهاى چنار كهنسالى باقدمت حدود 500 سال و چشمههاى آب گوارا وجود دارد.
قلعه شميران
اين قلعه در فاصله 3 كيلومترى روستاى سر تنگ سفلى در شهرستان ايوان واقع شده. و به دژ سبدان معروف بوده است. اين قلعه از يك طرف به كوه اتصال دارو و رودخانه گنگير آن را دور مىزند. اين قلعه تا اواسط دوره صفويان پا بر جا بوده و مورد استفاده قرار مىگرفته است. در اواسط دوره صفويه قلعه ويران شده است.
قلعه على خان
اين قلعه در شهرستان ايوان در مسير جاده سومار مىباشد. اين قلعه توسط على خان به منظور استراحت و مقر فرماندهى، در دوره زنديان ساخته شده است.
قلعه قلاقيران
بناى معروف قلاقيران بر فراز كوهى به همين نام، در 15 كيلومترى غرب شهرستان ايلام واقع شده است. تاكنون بررسىها و كاوشها ى باستانى شناسى بر روى اين بنا صورت نگرفته است، ولى با توجه به، ساختار معمارى و نوع مصالح احتمالا اين بنا متعلق به دوران پيش از اسلام مىباشد.
تپههاى باستانى
تپه كل ولى
اين تپه در شهرستان ايلام واقع شده و به سده 7 ق.م تعلق دارد. اين تپه گورستان مردم كم بضاعت بوده است. از اين تپه اشيائى سفالى و آهنى پيدا شده است.
تپه وركبود
اين تپه در 20 كيلومتر شمال غربى ايلام نزديك رود كشكان قرار دارد. باستان شناسان در اين تپه حدود 43 گور يافتهاند. در كنار اجساد، اشياء زينتى، سفالى و فلزى و اسلحههايى بدست آمده است. اين آثار متعلق به اواخر سده 8 ق.م و آغاز سده 7 ق.م مىباشد.
آثارى مربوط به سدههاى هفتم و هشتم قبل از ميلاد بدست آمده است. همچنين در اين تپه آثارى از دوره قبل از اسلام و دوره اسلامى بدست آمده است.
تپه كوزه گران
تپه كوزه گران در حدود 5/5 كيلومترى تپه تيخان قرار گرفته است. اين تپه در دوره پيش از تاريخ آباد بوده است. قدمت اين تپه را اواخر هزاره سوم پيش از ميلاد تخمين زدهاند. طبقه اول اين تپه مربوط به دوره ساسانى است. از اين تپه انواع كوزههاى سفالى منقش به اشكال گوناگون بدست آمده است. در اين تپه همچنين گورهايى پيدا شده و در كنار آنها تنورهاى بسيار و خاكستر زياد نيز وجود داشته است. اين محل را يك كارگاه كوزهگرى دانستهاند و به همين دليل اين تپه به كوزه گران معروف شده است.
سليمان تپه
سليمان تپه درمنطقه پشتكوه قرار گرفته است. بقاياى آبادى و دژهاى نظامى فراوانى دراين ناحيه ديده مىشود، كه به منظور دفاع در مقابل مهاجمين ساخته شده است سليمان تپه يا زير تپه متعلق به دوره عيلامى مىباشد.
گورستانهاى تاريخى
گورستان كان گنبد
اين گورستان در 30 كيلومترى جنوب شرقى شهرستان ايلام و در مسير راه ايلام به اركواز ملكشاهى واقع شده است، گورها در دامنه يكى از پشتههاى كوه شاه نخجير، از رشتههاى فرعى كبير كوه قرار دارند. در داخل قبرها در كنار اجساد، اشيائى چون تبر، اسكنه و خنجر ديگر اشياى فلزى ديده شده است. قدمت تاريخى اشياء بدست آمده از اين گورستان را تاريخى بين (2600ـ2500) و يا (4600ـ4500) ق.م تخمين زدهاند.
گورهاى باستانى چنار باشى درناحيه چنار باشى شهرستان
ايلام، گورهايى يافت شده كه مردگان آنهادرون خمرههاى كوچك و بزرگ دفن شده بودند. قدمت اين گورها سال 1000 ق.م تخمين زده شده است.
قبرستان هلوچ
اين قبرستان در روستاى زرنه از توابع ايوان واقع است و محل دفن يهوديان بوده كه در زرنه ساكن بودهاند. نام يكى از فرماندهان آنها هلوچ بوده است كه بعدها قبرستان به نام او نام گذارى شده است، اين قبرستان هم اكنون جزء محدوده روستاى زرنه به حساب مىآيد و بيشتر آن به منازل مسكونى تبديل شده است.
قبرستان چشم ژيه
قبرستان چشم ژيه در نزديكى روستايى به همين نام در بخش چوار واقع در شهرستان ايلام قرار گرفته است، كاوشهاى باستان شناختى در اين محوطه در سال 1344 به وسيله و اندنبرگ صورت گرفته است كه در نتيجه اين كاوشها تعداد زيادى اشياء برنزى يافت شده كه به دوره برنز نسبت داده شده است.
پلهاى تاريخى
پل تاريخى چم نمشت
اين پل در مسير رود سيمره و 4 كيلومترى شمال دره شهر، مقابل روستاى چم كلان احداث شده است. اين پل از قلوه سنگ و ساروج ساخته شده است. قدمت اين پل به دروه ساسانى مىرسد. اين پل تا سالهاى اخير مورد استفاده بوده است. اين پل حدود 270 متر طول داشته است و در كتب تاريخى معتبر از آن به عنوان پلى بزرگ، زيبا و شگفت آور ياد شده است.
پل ساسانى دره شهر
اين پل در انتهاى جنوبى دره، دره شهر بر روى رودخانه دره شهر قرار دارد. اين پل از آثار معمارى عهد ساسانيان بوده و عظمت آن و مصالح و سنگهاى عظيمى كه در ساختمان آن بكار رفته، نشانگر نبوغ ايرانيان و معمارى پيشرفته آن عهد مىباشد.
پل گاوميشان
اين پل درمسير رود سيمره، پس از تلاقى با رود كشكان بنا شده است. بناى اوليه آن مربوط به دوران ساسانى بوده است و در دورههاى بعد نيز مرمت شده است.
شهرهاى باستانى
خرابههاى شهر گمگم
يكى از آثار باستانى شهرستان ايوان غرب خرابههاى شهر گمگم مىباشد. اين شهر بر روى كوه بانكول قرار گرفته است و مربوط به دوره ساسانى مىباشد. آثار و نماهاى كلى از اين شهر باقى نمانده است. چون در اين منطقه براى ذخيره آب از گودالهاى عميق استفاده مىكردهاند به گمگم (قم قم) به معنى چالهها و چاه خوانده شده است.
جوب شهر (خرابههاى شهر اريوحان)
جوب شهر همان شهر بزرگى است كه در زمان ساسانيان به عنوان مركز ايالت «ماه سبدان» بوده است، اكنون از اين شهر جز خرابههايى بر جاى نمانده است.
زرنه
روستاى زرنه، واقع در شهرستان ايران، اولين و قديمىترين محلى است كه آثار ساختمان سازى مربوط به چند هزاز سال پيش در آن مشاهده شده است. در اين منطقه آثارى از دوره كيانيان بدست آمده است. در اين محل آثارى چون قبرستان هلوچ، تپه پارسا و دو تپه تاريخى و باستانى ديگر ديده مىشود.
شهر تاريخى دره شهر (شهر كهنه)
اين شهر در دوره ساسانيان ساخته شده و در دوره اسلامى و در سدههاى پنجم و ششم هجرى باز سازى شده است. ساختمان اين شهر از قلوه سنگ باملاط ساروج و گچ ساخته شده است. اين شهر به هنگام آبادانى حدود پنج هزار خانه و 20000 نفر جمعيت داشته است.
شهر باستانى ماژين
اين شهر تاريخى در جلو تنگ ماژين، در حدود 90 كيلومترى جنوب خرم آباد و در كنار جاده خرم آباد ـ انديمشك واقع شده است. هنوز ديوار بناهاى شهر و قسمتى از سقف اتاقها با طاقهاى هلالى پا بر جامانده است. ديوارها عموما از سنگ لاشه، با ملاط گچ ساخته شده است. اين شهر را متعلق به دوره ساسانى دانستهاند.
آتشكدهها
آتشكده سه پا
اين آتشكده در شهرستان ايوان، در فاصله 10 كيلومترى روستاى سر تنگ در كنار رودخانه گنگير واقع شده است. بناى اين آتشكده را مربوط به دوره ساسانيانى دانستهاند. اين آتشكده باگذشت قرنهاى متمادى، هنوز پا برجاست، ولى اين اثر نيز همچون ديگر آثار تاريخى منطقه رو به ويرانى نهاده است. در نزديكى اين آتشكده خرابههاى شهرى كه بدون شك محل زندگى مردمان اين ديار بوده است وجود دارد.
آتشكده دره شهر
اين آتشكده در شرق درهى، دره شهر، بر روى تپه تنوره سرخ، به صورت چهار طاق باقى مانده است. اين بناى سنگى حدود 5 متر ارتفاع دارد و مردم محل آن را طاق مىنامند. اين بنا در دوره ساسانى ساخته شده و در حال نابودى است.
طاق شيرين و فرهاد
اين اثر تاريخى در شهرستان ايوان در تنگ كوشك و در چهار كيلومترى روستاى چهل زرعى و در مسير جاده ايوان به ـ سومار واقع شده است. طاق شيرين و فرهاد از دو اطاق با يك درب ورودى درست شده است. تمام بنا از سنگهاى بسيار بزرگ با معمارى خاص و بى نظيرى و بدون استفاده از ملات ساخته شده و سالهاى متمادى است كه زير خاك قرار دارد. و اين باعث شده كه در طول قرنهاى متمادى سالم بماند. بر اثر بى توجهى سقف يكى از اطاقهاى آن خراب شده ونصفى از اطاق ديگر رارسوب گل ولاى باران پر كرده است. ارتفاع در ورودى نزديك به 70 سانتيمتر است. باستان شناسان اين بنا را يك معبد مربوط به دوره اشكانيان مىدانند.
غارهاى دره كول كنى
دره كول كنى يكى از شكافهاى كبير كوه مىباشد. در مدخل اين تنگ، دهانه بزرگ غارى به طول 30 و عرض 5/8 و ارتفاع 4 متر وجود دارد.
ابعاد داخل غار از فاصله 15 مترى مدخل آن به بعد، به تدريج كم مىشود و ارتفاع آن به حدود يك متر مىرسد و به صورت مخروطى نامنظم در مىآيد. حوضچه كوچكى در اين غار وجود دارد كه احتمالا مربوط به دوره ساسانى است.
دخمههاى تنگ كول كنى
در برخىنقاط تنگ كول كنى و در ارتفاعات مختلف، 12 دخمه يا اشكفت وجود دارند كه در بعضى از آنها نشانههايى از سكونت انسان مشهود است.
يكى از اين دخمهها، دخمه نوشيروان است كه از سه اشكفت كنار هم و يك اشكفت بر بالاى آنها تشكيل شده آثار باستانى اين دخمه غارت شده است.
در كند و كاوهاى اين دخمه يك قطعه سفالهاى بدست آمده كه از نوع سفالهاى نيمه هزاره اول قبل از ميلاد مىباشد.
این رده در حال حاضر حاوی هیچ صفحه یا پرونده‌ای نیست.
