دوره پهلوی اول در استان کرمان
از ویکی اطلس فرهنگی ایران
1ـ واقعه كشف حجاب
رضاخان پهلوى در سال 1304 ه .ش به سلطنت ايران منصوب شد. اساس سياست فرهنگى او را تجددطلبى، همراه با پذيرفتن شيوه زندگى اروپائى در ايران تشكيل مىداد.
بطور كلى اين سياست چند مرحله داشت: 1ـ وضع قوانين غيرشرعى و تجديد سازمان عدليه. 2ـ متحدالشكل كردن لباس و رواج پوشاك اروپايى. 3ـ كشف حجاب از بانوان. 4ـ ايجاد سازمان آموزشى به شيوه نوين.
تضعيف قوانين شرعى و حمله به ساختار حقوق اسلامى و وضع قوانين عرفى از سال 1307 با انحلال وزارت عدليه و تشكيل دادگسترى و وضع قوانين بر اساس حقوق فرانسه آغاز شد.
تغيير لباس و رواج كلاه پهلوى و سپس كلاه شاپو گام ديگرى بود كه رضاخان براى ترويج فرهنگ غرب برداشت.
اين عمل با مخالفت شديد علما روبرو شد.
برخى از علما نيز به علت مخالفت با تغيير لباس از سوى حكومت رضاخانى تبعيد شدند.
به يك سند در اين زمينه توجه مىكنيم:
وزارت داخله
ايالت كرمان
«چون شيخ فضلالله و شيخ مهدى نامان ساكنين انار نسبت به استعمال كلاه بين المللى مخالف و اهالى را بر عليه استعمال كلاه لبه دار تحريك مىكردهاند، آنها را تبعيدا بكرمان آورده، به نظميه دستور داده شد كه در تحت نظر باشند ـ والى ايالت كرمان».
از طرف وزير كشور در آن زمان به كليه فرمانداريها بخشنامه شد كه ضمن شركت در جلسات سخنرانى مربوط به سازمان پرورش افكار، به كشف حجاب و نهضت بانوان كمك مؤثرى بنماييد. در اين جلسه رؤسا مىبايستى با همسرشان بدون حجاب در جلسه سخنرانى شركت كنند. مقدمات امر به اين گونه فراهم شد. تا آنكه در روز هفدهم ديماه 1314 در عمارت دانشسراى عالى تهران، با حضور شاه مراسمى براى اعطاى ديپلم به فارغ التحصيلان برگزار گرديد و در اين مراسم رؤساى مدارس، همسران صاحب منصبان عالى رتبه و همسر و دختران شاه رسما بدون حجاب ظاهر شدند و اين روز به نام روز آزادى زن و كشف حجاب نامگذارى شد.
طرح كشف حجاب هر چند اجبارى بود اما در شهرهاى مختلف استان اين اجبار تأثير اندكى داشت. در زرند كرمان فقط عدهاى از كدخدايان، خانها و فئودالها از اين فرمان اطاعت مىكردند ولى توده مردم هرگز زير بار اين تحميل نرفتند.
نامه بخشدار وقت زرند به فرماندار كرمان در سوم مرداد 1317 اين مطلب را به خوبى مىرساند:
فرماندار كرمان
«به پاسخ نامه شماره 1290 ـ 6/2/17 گزارشا به عرض مىرساند شخص بخشدار در زرند يك نفر است و مستخدم رسمى هم يك نفر با يادداشتهاى مكرر به پاسگاه امنيه زرند دستور داده شده كه از بانوانى كه با چادر و چارقد آمد و رفت مىنمايند جلوگيرى نموده و مرتكبين را به بخشدارى جلب نمايند، ابدا وقعى به اين موضوع نگذارده و تعقيبى نمىنمايند و بانوان در كوچه و بازار با چارقد بعضيها با چادر عبور مىنمايند...».
حتى در اين زمان از دكانداران تعهد گرفتهاند كه به بانوان با چادر و شال تنخواه نفروشند.
مدارس آن زمان نيز با اين عمل مخالفت مىنمودند و دستورات را اجرا نمىكردند.
رئيس معارف كرمان در تلگرافى كه به رياست وزراء مىنويسد اين گونه بيان مىدارد:
«قريب يك ماه است بر حسب دستور مركز و اقدامات ايالت معلمين و محصلين دبيرستان كشف حجاب نموده بودند. اين روزها غير از مدير و سه چهار محصل، عموم معلمين و محصلين چادر سركردهاند. كفيل معارف به عنوان اينكه مركز دستور داده كسى را مجبور به كشف حجاب نكنند، از جلوگيرى خوددارى مىنمايد. ممكن است اين ترتيب در انظار عامه سوء اثر بخشيده موضوع كشف حجاب در كرمان به تأخير بيفتد...».
در سندى ديگر بيان مىدارند كه كشف حجاب در كرمان پيشرفت داشته و همچنين در بم و رفسنجان افرادى كه كشف حجاب را نپذيرفتهاند عده معدود و پيرزن معرفى كردند و با اين عمل مىخواستند نشان دهند كه مردم تن به حكم رضاشاه دادند.
اما در پايان همين سند از رياست وزراء مىخواهند كه مأمورين شهربانى اجازه داشته باشند تا از رفتن زنها با چادر به بازار ممانعت به عمل آورند.
«رياست وزراء نمره 73 اتحاديه بانوان كاملاً پيشرفت دارد. در بم و رفسنجان معدودى شماره از زنهاى پير باقى مانده. ساير ملوكات نيز قريبا اتمام است. در شهر هم خانمهاى كليه مستخدمين و عده زيادى از اعيان تجار و معاريف كشف حجاب نموده، چندى است از طرف تجار و كسبه نيز شروع به دعوت شده است چون در كرمان محل اجتماع و تردد زنها منحصر به بازار است، نظر به تسريع امر مستدعى است اجازه فرماييد به مأمورين شهربانى دستور داده شود كه از رفتن زنهاى با چادر به بازار ممانعت نمايند كه هر چه زودتر كشف حجاب عموميت پيدا كرده، خاتمه پذيرد».
در اين زمان اگر علما حكم شرعى حجاب را مطرح مىكردند تبعيد شده و يا مورد تعقيب قرار مىگرفتند. براى نمونه زمانى در بم در يك مجلس روضهخوانى، ربانى واعظ صحبت كرده بود كه باز بودن دست و صورت نسوان شرعا عيب ندارد ولى نمايان بودن موى سر آنها خلاف شرع است. ايالت كرمان به وسيله شهربانى دستور داد كه او را به كرمان تبعيد نمايند.
